Томос

Томос (словенечки: Tovarna, Motornih koles, Sežana, „Фабрика за мотоцикли Сежана“) — поранешен производител на мопеди со седиште во Копер, Словенија. Компанијата била основана во 1948 година. Томос добила лиценца за производство од Пух за производство на модели на мопеди под името Томос во 1954 година. Оттогаш Томос произведувал различни стоки за источноевропскиот пазар, вклучувајќи мотоцикли, мопеди, надворешни мотори и автомобили Цитроен за домашниот пазар.

Томос

Вид	државно
Основано	јули 1954
Распуштено	3.1.2019
Седиште	Копер, Словенија
Производи	Мотоцикл & Мопед
Мреж. место	http://www.tomos.si

Мопедите Томос се произведувале и во Епе, Холандија од 1966 година. Мошне добро продаван модел бил Tomos „4L“, кој бил произведуван од 1969 до 1980 година. Холандскиот тим за развој бил одговорен за воведувањето на модели како Колибри, Targa и Revival. Томос бил последната преостаната фабрика за мопеди во Холандија, која преживеала најмалку 36 други од 1966 година. Мопедите Томос се продавале во САД од 1976 до 2014 година. Во 2017 година Томос се проширил и во Обединетото Кралство.

Томос банкротирал на 3 јануари 2019 година. По 1991 година на сите производи имало ознака „Произведено во Словенија“.

Историја

Воспоставување

Јосип Броз Тито и етиопскиот цар Хајле Селасие во фабриката Томос - 1959 година

По Втората светска војна, југословенската влада се обидела да развие нови индустрии. Во јули 1954 година во Сежана била основана компанија за производство на две тркала, а наскоро бил потпишан договор за лиценца со австриската компанија Steyr-Daimler-Puch. Пух имал економични и робусни мотоцикли погодни за патишта со чакал и стрмен терен карактеристичен за регионот, а Пух понудил и поволни услови за лиценцирање, бидејќи се сомневал дека фабриката некогаш ќе може да работи самостојно. Веќе следниот месец во документите на компанијата за прв пат се појавило името ТОМОС (TOvarna MOtornih koles Sežana). Во октомври 1954 година, југословенската влада започнала да ја гради фабриката Томос во Копер, приморскиот индустриски центар на Словенија. Производството во привремени објекти започнало во 1955 година, а фабриката официјално била отворена во 1959 година од Јосип Броз-Тито, претседателот на Југославија.

Томос останало државно претпријатие бидејќи Словенија, со своите блиски врски со Австрија и Италија, прва ја стекнала својата независност кога Социјалистичка Федеративна Република Југославија се распаднала во раните 90-ти. Компанијата успешно се справила со овие предизвици и во 1998 година била приватизирана и продадена на Хидрија, приватна словенечка корпорација.

Лиценца за производство - мотоцикли

Доставување на мотоцикли Томос - 1960 година

Првиот производ на Томос бил мотоцикл наречен TOMOS Puch SG 250. Во 1955 година направиле 137 од овие мотоцикли и составиле 124 RL 125 скутери и сто мопеди. Следната година, мопедите сочинувале мнозинство (1712) од вкупниот број собрани единици, а потоа следеле мотоциклите (615) и скутерите. Паралелно со лиценцираното производство, Томос започнал со развој на сопствени сериски модели.

Во доцните 1950-ти, биле произведени бројни варијанти на мопедот Puch MS 50 под вообичаеното име Колибри. Првите Колибри биле означени VS 50; подоцнежните оценки се движеле од 01 до 013. Поединечните варијанти биле прилагодени на странските пазари. Во 1959 година, тие произвеле повеќе од 17.000 Колибри и потпишале договор за првиот голем извоз во Шведска. Меѓу најуспешните Колибри бил типот 12, додека неговата верзија Колибри T 12, која првпат била претставена во 1961 година, станал најпопуларниот мопед во Словенија.

Во почетокот на 1960-тите, истражувањето на пазарот покажало дека интересот за тешките мотоцикли се намалува низ цела Европа, а Томос ја прилагодил својата палета на мотоцикли и се фокусирал исклучиво на производство на двотактни мотоцикли од 50 кубика. Со цел да се обезбеди систематски и организиран развој, фабриката во 1962 година организирала сопствен оддел за технички и економски истражувања.

Шеесетите биле најпродуктивниот период за Томос. Холандија се појавила како важен пазар во 1960 година. Томос имал толку голем успех, што единствената друга фабрика надвор од Словенија била изградена во Холандија во 1966 година. До 2009 година фабриката произведувала за холандскиот пазар заедно со истражување и развој на нови единици. Томос станала најдолго преживеаната фабрика за мопеди во Холандија до крајот на производството во 2009 година, поради фактот што трошоците за производство и работна сила биле пониски во Словенија. Холандија останала најсилниот пазар за Томос денес.

Лиценца за производство - автомобили

Почнувајќи од 1959 година, Томос започнал да произведува автомобили Ситроен под лиценца во фабриката во Копер и да ги продава на југословенскиот пазар. Преставен е моделот Ситроен 2ЦВ, кој на просторите на бившата СФР Југославија е познат како Спачек. Југословенскиот автомобилски пазар бил затворен, па ова заедничко вложување со локална фирма му овозможило на Ситроен да пристапи на пазарот.

Цимос Гери

Во 1972 година Томос, Искра и Ситроен формирале нова компанија, Цимос (Citroën, Iskra, Tomos), за производство и извоз на автомобили и автомобилски подсклопови. Искра била производител на автомобилски компоненти, особено генератори.

Цимос половина бил во сопственост на Ситроен, а половина на југословенската влада. На југословенската влада и недостигало цврста валута и често го користел системот за размена, плаќајќи го Ситроен со житарки и суровини, кои Ситроен ги препродавал во Западна Европа.

Локално произведени возила ги вклучувале Ami 8, 2CV6, GS и Citroën Dyane (наречен Diana). Cimos продавал и увезени возила, CX и Méhari. Cimos GS може да се разликува по тркалезни фарови, развиени за американскиот пазар, но никогаш не биле користени таму.

Во 1981 година, Цимос започнал да произведува специфичен модел, Dak, затворено товарно возило, многу слично на четиригонетата. Основата била нерастегнатата шасија на Diana, за разлика од францускиот Acadiane кој се базирал на подолгата шасија на 2CV AK400. Цимос подготвил и пик-ап камион од истата основа, Гери. Продажбата била 2.200 Дак и 900 Гери. Ситроен не му дозволи на Цимос да ги извезува овие комунални возила, а овој раскол довел до тоа француската фирма да ја прекине испораката на делови до својот југословенски партнер до 1985 година, осудувајќи го заедничкото вложување.

Мотоцикли со сопствен дизајн - автоматици

Томос APN-4MS

На работ на 1970-тите, Томос започнал да се подготвува за производство на мопеди од моделот „Автоматик“, тн. „автоматици“ со сопствен дизајн, бидејќи пазарот се повеќе бил заинтересиран за таков тип на мотоцикли, а компонентите произведени во странство биле сè поскапи. Затоа, тие произвеле Automatic A1 со подобрен мотор со еден менувач кој бил вграден во структурата на рамката на претходниот Automatic. Неговиот наследник, Automatic A3 бил направен во 1973 година, кога тие ја лансирале новата, модернизирана производна линија со автоматизирани машини за рамковно заварување. Ова било почеток на производството на нови рамки во Томос кои визуелно се разликувале од лиценцираните рамки за мотоцикли на Puch.

Како што стандардот на живеење значително се зголемил во 1970-тите, растел и бројот на млади купувачи. Тие биле привлечени од автоматици и мопеди од типот A-OS, A-ON и APN. Последниот тип бил особено популарен меѓу младите, поради што Томос започнал да произведува специјални варијанти на овие мопеди со подигнати рачки, седиште со потпирач за грб, странични торби и многу хром.

Во 1970-тите, неколку нови модели на Колибри биле испратени на пазарите. Колибри T-03, T-12 и T-13 ги имале моторите на Puch, додека Колибри 14V имал вграден мотор произведен од Томос, според неговиот сопствен дизајн. По 1973 година, сите мотоцикли и велосипеди со прикачени мотори произведени од Томос биле опремени со мотори произведени од дома. Во овој период, тие исто така развиле Колибри 15 со посилен мотор кој речиси може да се натпреварува со мотоциклите.

Нафтена криза и модернизација

Во 1960-тите и 1970-тите развојната активност на Томос го достигнал својот врв во однос на обемот на патенти и прототипови. Меѓутоа, за време на временската рамка 1979-1980 година, Томос за прв пат се соочил со рестриктивни еколошки стандарди. Во 1980-тите, Томос ја модернизирал целата гама на две тркала и се концентрирал на намалување на нивото на бучава и штетните емисии и ја зголемил удобноста на возачот заедно со посовремен изглед.

Во 1976 година дебитирал Томос во Соединетите Американски Држави преку американските дистрибутери. Имал многу европски производители кои имале мопеди на пазарот во САД. Пазарот го достигнал својот зенит во 1979 година, бидејќи цените на бензинот биле највисоки, а недостатокот бил вообичаен поради промената на политиката на ОПЕК. Луѓето почнале да ја преиспитуваат нивната потрошувачка на бензин и се свртеле кон поефикасни средства. Мопедот се појавил како таа алтернатива достигнувајќи над 100 mpg.

Целата гама на две тркала повторно се натпреварувала на глобално ниво по модернизацијата во 1980-тите. Првиот производ од оваа нова палета бил APN 6 кој бил претставен во 1981 година. Во 1985 година, Томос ја лансирал новата генерација на мотоцикли, BT 50 со лиени тркала и трепкачи. Врз основа на овој модел, Томос ATX 50 C подоцна бил произведен за употреба надвор од патиштата.

1990-ти

Во 1990-тите Томос излегол со Sprint, Targa и Targa LX. Последните две на крајот биле сменети во Томос ST и Томос LX. Воведен е нов мотор наречен А35. Томос САД започнал во Спартанбург, Јужна Каролина, во нов канцелариски и магацински комплекс од над 2,200 метри квадратни.

2000-ти

Во 2006 година, моторот А35 бил заменет со А55. Овој нов мотор се одликувал со полесни ротирачки делови, како и подобра излезна моќност. Овој мотор се користел на сите апликации од 50cc.

Во 2004 година, Словенија била примена во Европската Унија и бил потпишан договор со германската BMW за производство на компоненти за некои од нејзините единици, а производството продолжува и денес од Копер. Нови модели претставени во текот на овие години како што се MC Off-Road Line, Revival, Streetmate и Arrow. Дополнување на овие нови единици бил новиот семеен мотор наречен A55 во 2006 година, кој ги исполнувал построгите стандарди за емисија на EPA.

2010-ти

Томос се вратил на американскиот пазар со два нови мопеда, редизајнираниот Sprint со класични детали и целосно новиот Racing TT, но компанијата банкротирала во 2019 година.

Производи

• Томос CTX 80
• Томос ATX 50
• Томос БТ 50
• Томос AT 50 NL/UK Market
• Томос ТС 50
• Tomos NTX 50 (само во Холандија)
• Томос Флексер
• Томос Рејсинг ТТ
• Томос Streetmate и Streetmate Р
• Томос Arrow и Arrow R (младенец)
• Томос Roadie
• Томос Revival
• Томос СТ и Спринт
• Tomos LX (модел со врвен резервоар)
• Томос Колибри 15SLH
• Tomos Classic (само во Јапонија)
• Томос SGS 250
• Томос Електронски Е90
• Томос Спринт Електроник
• Томос APN-4MS
• Томос АПН-6 Алпино
• Томос а3
• Томос а3м
• Томос a3ms
• Томос С1 (само во Холандија)
• Томос АПН 4
• Tomos APN 4H (хипи)
• Томос АПН 6
• Томос АПН 6с
• Томос автоматски
• Томос LX

Томос XL45 Classic пазар во Велика Британија

Супермото

• Томос СЕ 125 Ф
• Томос СМ 125 реплика чаша
• Tomos Norton TN 750 Fastback 745 cm3

Надворешни мотори

Томос 4

• Томос 3.5
• Томос 4
• Томос 4.5
• Томос 4.8
• Томос 9.9
• Томос 10
• Томос 18

Автомобили

Томос 2CV

• Томос - Citroën 2CV "Spaček"
• Томос - Citroën Ami 6/8/Super
• Томос - Citroën DS
• Томос - Citroën HY
• Томос - Ситроен Дијана 6
• Томос - Citroën GS
• Cimos Citroën GA
• Cimos Citroën AX
• Cimos Citroën BX
• Cimos Citroën CX
• Cimos Citroën Visa
• Cimos Citroën C15
• Cimos Citroën C25
• Cimos Citroën C35
• Томос - Citroën DAK/Geri

Страв од аутсорсинг

Во ноември 2007 година, започнало да циркулира изјава која била толкувана да имплицира дека производството на мопеди на Томос ќе престане, бидејќи компанијата повеќе не била конкурентна на кинеските и индиските производители. Оваа вест предизвикала неколкудневна врева во заедницата за мопеди Томос. Сепак, проблем во преводот предизвикал недоразбирање, а компанијата подоцна потврдила дека не ја прекинува продажбата, туку наместо тоа, аутсорсинг делови од производството.

Надворешни врски

• Мрежно место на компанијата
• Мрежно место на американски дистрибутер Архивирано на 10 септември 2019 г.