Тигрињски јазик
Тигрињскиот или само тигриња (ትግርኛ, /tigriññā/) е семитски јазик, дел од групата на северноетиопски семитски јазици. Јазикот е мајчин јазик на народот Тигрињци, кои живеат во Етиопија и Еритреја. Во Еритреја тигриња е најголемиот јазик во државата, а воедно и службен јазик на Еритреја. Во Етиопија јазикот се зборува во Тиграјскиот регион.[1]
Тигрињски јазик | |
---|---|
ትግርኛ tigriññā | |
Изговор | /tɨɡrɨɲa/ |
Застапен во | Еритреја, Етиопија |
Подрачје | Еритреја, Етиопија |
Народ | Тигрињци |
Говорници | 9 милиони (2011–2012) |
Јазично семејство | |
Писмо | етиопско писмо |
Статус | |
Службен во | Еритреја |
Признаен како малцински во | Етиопија |
Јазични кодови | |
ISO 639-1 | ti |
ISO 639-2 | tir |
ISO 639-3 | tir |
| |
Номенклатура
уредиНема сеопфатно име за луѓето кои збориваат тигриња (односно сеопфатно месно име). Во Етиопија се користи следната номенклатура: tigrāwāy (за маж), tigrāweytī (за жена), tigrāwōt или tegaru (множина). Во Еритреја службено народот е познат како Bihére-Tigrigna („нација Тигриња“).
Распоространетост
уредиТигриња е најголемиот јазик во Еритреја, и четврт најголем јазик во Етиопија. Јазикот го зборуваат и припадниците на тигрињската емиграција во Судан, Саудиска Арабија, Израел, Германија, Италија, Шведска, САД, Австралија и Канада.
Дијалекти
уредиДијалектите на тигриња се разликуваат еден од друг на лексичко, фонолошко и граматичко ниво.[2] Се смета дека ниту еден дијалект не е земен како стандардна форма на тигриња.
Гласови
уредиПредни | Централни | Задни | |
---|---|---|---|
Високи | i | ə [ɨ] | u |
Средни | e | ä [ɐ] | o |
Ниски | a |
Билабијално/ лабиодентални |
Дентални | Посталвеоларни/ непчани |
Меконепчани | Фарингални | Глотални | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Чисти | Лабијализирани | |||||||
Експлозивни и африкативни |
Безвучни | p | t | č [ʧ] | k | kʷ | ’ [ʔ] | |
Звучни | b | d | ǧ [ʤ] | g | g | |||
Ејективни | p' | t' | č' [ʧ'] | k' | kʷ' | |||
Фрикативни | Безвучни | f | s | š [ʃ] | (x) | (xʷ) | ḥ [ħ] | h |
Звучни | (v) | z | ž [ʒ] | ‘ [ʕ] | ||||
Ејективни | s' | (x') | (xʷ') | |||||
Носни | m | n | ñ [ɲ] | |||||
Апроксимантни | l | y [j] | w | |||||
Вевни | r |
Писмо
уредиЈазикот се пишува со етиопското писмо. Ова писмо првично се развило за потребите на јазикот гиз. Ова писмо е абугида, каде секој карактер има согласка и самогласка. Карактерите се подредуваат во зависност од комбинацијата.
ä | u | i | a | e | (ə) | o | wä | wi | wa | we | wə | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
h | ሀ | ሁ | ሂ | ሃ | ሄ | ህ | ሆ | ||||||
l | ለ | ሉ | ሊ | ላ | ሌ | ል | ሎ | ||||||
ḥ | ሐ | ሑ | ሒ | ሓ | ሔ | ሕ | ሖ | ||||||
m | መ | ሙ | ሚ | ማ | ሜ | ም | ሞ | ||||||
ś | ሠ | ሡ | ሢ | ሣ | ሤ | ሥ | ሦ | ||||||
r | ረ | ሩ | ሪ | ራ | ሬ | ር | ሮ | ||||||
s | ሰ | ሱ | ሲ | ሳ | ሴ | ስ | ሶ | ||||||
š | ሸ | ሹ | ሺ | ሻ | ሼ | ሽ | ሾ | ||||||
ḳ | ቀ | ቁ | ቂ | ቃ | ቄ | ቅ | ቆ | ቈ | ቊ | ቋ | ቌ | ቍ | |
ḳʰ | ቐ | ቑ | ቒ | ቓ | ቔ | ቕ | ቖ | ቘ | ቚ | ቛ | ቜ | ቝ | |
b | በ | ቡ | ቢ | ባ | ቤ | ብ | ቦ | ||||||
v | ቨ | ቩ | ቪ | ቫ | ቬ | ቭ | ቮ | ||||||
t | ተ | ቱ | ቲ | ታ | ቴ | ት | ቶ | ||||||
č | ቸ | ቹ | ቺ | ቻ | ቼ | ች | ቾ | ||||||
ḫ | ኀ | ኁ | ኂ | ኃ | ኄ | ኅ | ኆ | ኈ | ኊ | ኋ | ኌ | ኍ | |
n | ነ | ኑ | ኒ | ና | ኔ | ን | ኖ | ||||||
ñ | ኘ | ኙ | ኚ | ኛ | ኜ | ኝ | ኞ | ||||||
ʾ | አ | ኡ | ኢ | ኣ | ኤ | እ | ኦ | ||||||
k | ከ | ኩ | ኪ | ካ | ኬ | ክ | ኮ | ኰ | ኲ | ኳ | ኴ | ኵ | |
x | ኸ | ኹ | ኺ | ኻ | ኼ | ኽ | ኾ | ዀ | ዂ | ዃ | ዄ | ዅ | |
w | ወ | ዉ | ዊ | ዋ | ዌ | ው | ዎ | ||||||
ʿ | ዐ | ዑ | ዒ | ዓ | ዔ | ዕ | ዖ | ||||||
z | ዘ | ዙ | ዚ | ዛ | ዜ | ዝ | ዞ | ||||||
ž | ዠ | ዡ | ዢ | ዣ | ዤ | ዥ | ዦ | ||||||
y | የ | ዩ | ዪ | ያ | ዬ | ይ | ዮ | ||||||
d | ደ | ዱ | ዲ | ዳ | ዴ | ድ | ዶ | ||||||
ǧ | ጀ | ጁ | ጂ | ጃ | ጄ | ጅ | ጆ | ||||||
g | ገ | ጉ | ጊ | ጋ | ጌ | ግ | ጎ | ጐ | ጒ | ጓ | ጔ | ጕ | |
ṭ | ጠ | ጡ | ጢ | ጣ | ጤ | ጥ | ጦ | ||||||
č̣ | ጨ | ጩ | ጪ | ጫ | ጬ | ጭ | ጮ | ||||||
p̣ | ጰ | ጱ | ጲ | ጳ | ጴ | ጵ | ጶ | ||||||
ṣ | ጸ | ጹ | ጺ | ጻ | ጼ | ጽ | ጾ | ||||||
ṣ́ | ፀ | ፁ | ፂ | ፃ | ፄ | ፅ | ፆ | ||||||
f | ፈ | ፉ | ፊ | ፋ | ፌ | ፍ | ፎ | ||||||
p | ፐ | ፑ | ፒ | ፓ | ፔ | ፕ | ፖ | ||||||
ä | u | i | a | e | (ə) | o | wä | wi | wa | we | wə |
Наводи
уреди- ↑ „Tigrinya language“. Encyclopaedia Britannica.
- ↑ Leslau, Wolf (1941) Documents Tigrigna (Éthiopien Septentrional): Grammaire et Textes. Paris: Librairie C. Klincksieck.
Надворешни врски
уреди- Часови по тигриња за емигранти во Шведска Архивирано на 17 август 2009 г.
- Семрежна страница за тигриња Архивирано на 14 ноември 2020 г.
- Етиопско писмо Архивирано на 4 септември 2013 г.