Википедија

Олимписки игри

(Пренасочено од Олимписките игри)

Современите Олимписки игри (француски: Jeux olympiques[1]) се водечки меѓународен спортски настан на летни и зимски спортски натпревари во кои илјадници спортисти од целиот свет учествуваат на различни натпревари. Олимписките игри се сметаат за најистакнат светски спортски натпревар со повеќе од 200 земји учеснички.[2] Олимписките игри се одржуваат на секои четири години, со летни и зимски игри кои наизменично се одржуваат секои четири години, но со две години разлика помеѓу нив.

Нивното создавање било инспирирано од Античките олимписки игри, кои се одржувале во Олимпија, од 8 век п.н.е. до 4 век од нашата ера. Баронот Пјер де Кубертен го основал меѓународниот олимписки комитет (МОК) во 1894 година. МОК е управниот орган на олимпиското движење, со Олимписката повелба за дефинирање на неговата структура и власт.

Еволуцијата на Олимпиското движење во текот на XX и XXI век резултирало со неколку измени на Олимписките игри. Некои од овие прилагодувања вклучуваат создавање на Зимските олимписки игри за мраз и зимски спортови,Параолимписките игри за спортисти со инвалидитет и Младинските олимписки игри за тинејџерските спортисти. МОК морал да се прилагоди на различни економски, политички и технолошки достигнувања. Како резултат на тоа, Олимписките игри се префрлиле подалеку од чист аматеризам, како што е предвидено од страна на Кубертен, овозможувајќи им учество на професионални спортисти. Растечката важност на масовните медиуми создала емисија на корпоративни спонзорства и комерцијализација на игрите. Светски војни довеле до откажување на игрите во 1916, 1940, и 1944 година. Големи бојкоти за време на Студената војна го ограничиле учеството на игрите во 1980 и 1984 година.

Олимпиското движење се состои од меѓународни спортски федерации, национални олимписки комитети (НОК) и организациони комиси за секоја конкретна Олимписка игра. Како тело за донесување одлуки, МОК е одговорен за изборот на град-домаќин за секоја игра и ги организира и спонзорира игрите во согласност со олимписката повелба. МОК исто така го одредува олимпискиот програм, кој се состои од спортови во кои се натпреварува на игрите. Постојат неколку олимписки ритуали и симболи, како што се олимпиското знаме и олимпискиот факел, како и свеченото отворање и затворање на игрите. Над 13.000 спортисти се натпреваруваат на летните и Зимските олимписки игри во 33 различни спортови и околу 400 настани. Оној кој ќе заврши прв, втор и трет на секој настан добива олимписки медали: злато, сребро и бронза.

Игрите прераснаа толку многу што речиси секоја нација сега е претставена. Овој раст создаде бројни предизвици и контроверзии, вклучувајќи бојкот, допинг, поткуп и терористички напад во 1972 година. На секои две години на Олимписките игри и медиумската изложеност снабдува непознати спортисти со шанса за стекнување на национална, а понекогаш и меѓународна слава. Игрите, исто така, претставуваат можност за градот-домаќин и земјата да се покажат на светот.

Антички олимписки игри

уреди
Главна статија: Антички олимписки игри
 
Стадион во Олимпија, Грција.

Античките Олимписки игри биле религиозни и спортски фестивали кои се одржувале на секои четири години во светилиштето на Зевс во Олимпија. Натпреварувањето било меѓу претставници на неколку градови-држави и царства во Стара Грција. Овие игри вклучувале главно атлетски, но, исто така, борбени спортови како што се борење и панкратион, тркачки настани со коњ и кочија. Нашироко е запишано дека за време на игрите, сите конфликти меѓу учесниците градови-држави биле одложени до завршувањето на истите. Овој прекин на непријателствата бил познат како олимписки мир или примирје.[3] Оваа идеја е модерен мит бидејќи Грците никогаш не ги суспендирале нивните војни. Примирјето дозволувало аџиите кои патувале до Олимпија спокојно да минуваат низ завојуваните територии, бидејќи тие биле заштитени од страна на Зевс.[4] Потеклото на Олимпијадата е обвиткано во мистерија и легенда,[5] како што еден од најпопуларните митови ги поставува Херакле и неговиот татко Зевс како предци на игрите.[6][7][8] Според легендата, Херакле бил тој кој прв ги нарекол игрите „Олимписки“ и воспоставил обичај да се одржуваат на секои четири години.[9] Митот продолжува дека откако Херакле ги завршил дванаесетте задачи, тој го изградил Олимпискиот стадион во чест на Зевс. По неговото завршување, тој чекорел по права линија 200 чекори и растојанието го нарекол „стадиј“ (грчки: στάδιον, латински: stadium), која подоцна станала единица на далечина. Најприфатениот датум за почетокот на Античките олимписките игри е 776 п.н.е. Ова се заснова на натписи, кои се пронајдени во Олимпија, набројувајќи ги победниците на трка одржувана на секои четири години, со почеток во 776 п.н.е.[10] Античките игри подразбирале настани за трчање, петобој (составен од скокачки настан, Фрлање на дискуси и копја, ножна трка и борење), бокс, борење, панкратион и јавачки настани.[11][12] Традицијата вели дека Кореб, готвач од градот Елида, бил првиот олимписки шампион.[13]

Олимписките игри биле од темелно верско значење, каде се одржувале спортски настани заедно со ритуално принесување на жртви во чест на Зевс (чија позната статуа од Фидиј поставена во неговиот храм во Олимпија) и Пелоп, божествен херој и митски цар на Олимпија. Пелоп бил познат по неговата кочијашка трка со кралот Еномај од Пиза, Грција.[14] На победниците од настаните им се восхитувале и ги овековечувале во песни и статуи. [15] Игрите се одржувале на секои четири години, и овој период, познат како олимпијада, бил користен од Грците како една од нивните единици за мерење на времето. Игрите биле дел од циклус познат како Панхеленски игри, во кој спаѓале Питијски игри, Немејски игри и Истмиски игри.[16]

Олимписките игри го постигнале својот зенит во 6 и 5 век п.н.е., но потоа постепено се намалило значењето како што Римјаните стекнувале моќ и влијание во Грција. Иако не постои научен консензус за тоа кога игрите официјално завршиле, најблиската дата е 393 година во нашата ера, кога царот Теодосиј I наредил да се елиминираат сите пагански култови и практики.[17] Друг датум кој често се цитира е 426 година во нашата ера, кога неговиот наследник, Теодосиј II, наредил уништување на сите грчки храмови.[18]

Модерни олимписки игри

уреди

Претходници

уреди
 
Барон Пјер де Кубертен

Разни употреби на терминот „Олимписки“ за да се опишат спортски настани во модерната ера биле документирани уште во 17-от век. Прв ваков настан бил "Cotswold Olimpick Games", годишна средба во близина на Чипинг Кампден, Англија, вклучувајќи различни спортови. За првпат била организирана од страна на адвокатот Роберт Довер помеѓу 1612 и 1642 година, со неколку прослави подоцна до денешен ден. Британската олимписка асоцијација, во својата кандидатура за Олимписките игри во 2012 во Лондон, ги споменала овие игри како „првите знаци на олимписките почетоци на Велика Британија“.[19]

L'Olympiade de la République, национален олимписки фестивал кој се одржувал еднаш годишно 1796-1798 во Револуционерна Франција, исто така, се обидела да ги емулира Античките олимписки игри.[20] Натпреварувањето вклучувало неколку дисциплини од античката грчка олимпијада. Игрите во 1796 го одбележале воведувањето на метричкиот систем во спортот.[20]

Во 1850 година „Олимписка класа“ била започната од страна на д-р Вилијам Пени Брукс во Мач Венлок во Шропшир, Англија. Во 1859 година, д-р Брукс го сменил името во „Венлошки олимписки игри. Овој годишен спортски фестивал продолжува и до денес.[21] Венлошкото олимписко друштво било основано од страна на д-р Брукс на 15 ноември 1860 година. [22]

Помеѓу 1862 и 1867 година, Ливерпул одржал годишен Гранд олимписки фестивал. Осмислен од страна на Џон Хули и Чарлс Мели, овие игри биле првите да бидат целосно аматерски во природа и меѓународен изглед, иако само „господа аматери“ можеле да се натпреваруваат.[23][24] Програмата на првата модерна Олимпијада во Атина во 1896 година била речиси идентична со онаа на Олимпијадата во Ливерпул.[25] Во 1865 Хули, д-р Брукс и Равенштајн ја основале Националната олимписка асоцијација во Ливерпул, претходник на Британската олимписка асоцијација. Неговите статии на основање донеле можност за меѓународна олимписка повелба.[26] Во 1866 година, национални олимписки игри во Велика Британија биле организирани во лондонската Кристална палата.[27]

Преродба

уреди
 
Поштенска марка од првото грчко олимписко печатено издание.

Грчкиот интерес за заживување на Олимписките игри започнал со Грчката војна за независност од Отоманското Царство во 1821. Тоа било првпат предложено од страна на поетот и уредник на весникот Панајотис Суцос во својата поема „Дијалог на мртвите“, објавена во 1833 година.[28] Евангелос Запас, богат грчко-романски филантроп, прв му напишал на Отон I, во 1856 година, давајќи му можност за финансирање на постојано заживување на Олимписките игри.[29] Запас ги спонзорирал првите Олимписки игри во 1859 година, кои се одржале во градскиот плоштад во Атина. Учествувале спортисти од Грција и Османлиското Царство. Запас ја финансирал реставрацијата на античкиот Панатинајски стадион, така што би можел да биде домаќин на сите идни Олимписки игри.[29]

Стадионот бил домаќин на Олимпијадата во 1870 година и 1875.[30] Триесет илјади гледачи присуствувале на игрите во 1870 година, иако нема официјална евиденција за посетеност за игрите во 1875.[31]Во 1890 година, по присуството на олимписките игри на Венлошкото олимписко друштво, баронот Пјер де Кубертен бил инспириран да го основа Меѓународниот олимписки комитет (МОК).[32] Кубертен создавал врз основа на идеите и работате на Брукс и Запас со цел да воспоставуви меѓународно-ротирачки Олимписки игри што ќе се случат на секои четири години.[32] Тој ги презентирал овие идеи во текот на првиот Олимписки конгрес на новосоздадениот Меѓународен олимписки комитет. Оваа средба се одржала 16-23 јуни 1894 година, во Парискиот универзитет. На последниот ден од конгресот, било одлучено дека првите Олимписки игри кои биле под покровителство на Меѓународниот олимписки комитет ќе се одржат во Атина во 1896 година.[33] МОК го избрал грчкиот писател Деметриос Викелас како прв претседател.[34]

Игри во 1896

уреди
Главна статија: Летни олимписки игри 1896
 
Свечено отворање во Панатенејскиот стадион.

Првите игри под покровителство на Меѓународниот олимписки комитет биле одржани на Панатенејскиот стадион во Атина во 1896 година. Во игрите учествувале 14 земји и 241 спортист кои се натпреварувале во 43 настани..[35] Запас и неговиот братучед Константинос Запас финансирањето на идните Олимписките игри го довериле на грчката влада. Оваа доверба била искористена за да помогне во финансирањето на игрите во 1896 година.[36][37][38] Георгиј Авероф великодушно придонел за реконструкција на стадионот во рамките на подготовките за Олимписките игри.[39] Грчката влада, исто така, предвидела финансиски средства, кои требало да бидат надоместени преку продажбата на билетите и од продажбата на првата олимписка комеморативна марка.[39]

Грчките претставници и јавноста биле ентузијасти во врска со искуството на домаќин на Олимписките игри. Ова чувство го делеле голем број на натпреварувачи, кои дури и побарале Атина да биде траен град-домаќин. МОК се залагал следните игри да се одржуваат во различни градови-домаќини низ целиот свет. Вторите олимписки игри се одржале во Париз.[40]

Промени и прилагодувања

уреди
Главна статија: Летни олимписки игри

По успехот на игрите во 1896 година, Олимписките игри влегле во период на стагнација која претставувала закана за нивниот опстанок.

Олимписките игри како тема во уметноста и во популарната култура

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Jeux Olympiques - Sports, Athlètes, Médailles, Rio 2016“. olympic.org.
  2. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име EB.
  3. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Swaddling 2000 p54.
  4. ↑ „The Olympic Truce – Myth and Reality by Harvey Abrams“. Classics Technology Center, AbleMedia.com. Посетено на 12 February 2013.
  5. ↑ Young 2004, стр. 12.
  6. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име elis1-7-9.
  7. ↑ Richardson 1992, стр. 227.
  8. ↑ Young 2004, стр. 12–13.
  9. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име elis1-7-7.
  10. ↑ „Olympic Games“. Encyclopædia Britannica. Посетено на 29 April 2009.
  11. ↑ Crowther 2007, стр. 59–61.
  12. ↑ „Ancient Olympic Events“. Perseus Project of Tufts University. Посетено на 29 April 2009.
  13. ↑ Golden 2009, стр. 24.
  14. ↑ Burkert 1983, стр. 95.
  15. ↑ Swaddling 1999, стр. 90–93.
  16. ↑ Olympic Museum, "The Olympic Games in Antiquity", p. 2
  17. ↑ However, Theodosius' decree contains no specific reference to Olympia Crowther 2007, стр. 54.
  18. ↑ Crowther 2007, стр. 54.
  19. ↑ 400 Years of Olimpick Passion, Robert Dover's Games Society, Архивирано од изворникот на 2010-06-06, Посетено на 4 June 2010
  20. ↑ 20,0 20,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име frencholympics.
  21. ↑ Young 2004, стр. 144.
  22. ↑ Young 1996, стр. 28.
  23. ↑ Matthews 2005, стр. 53–54.
  24. ↑ Weiler 2004.
  25. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Girginov Parry 2005 p38.
  26. ↑ Young 1996, стр. 24.
  27. ↑ „Much Wenlock & the Olympian Connection“. Wenlock Olympian Society. Архивирано од изворникот на 23 January 2009. Посетено на 31 January 2009.
  28. ↑ Young 1996, стр. 1.
  29. ↑ 29,0 29,1 Young 1996, стр. 14.
  30. ↑ Young 1996, стр. 2, 13–23, 81.
  31. ↑ Young 1996, стр. 44.
  32. ↑ 32,0 32,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име wenlock.
  33. ↑ Coubertin и др. 1897, стр. 8, Part 2.
  34. ↑ Young 1996, стр. 100–105.
  35. ↑ „Athens 1896“. The International Olympic Committee. Посетено на 8 February 2010.
  36. ↑ Young 1996, стр. 117.
  37. ↑ Memoire sure le conflit entre la Grece et la Roumanie concernant l'affaire Zappa – Athens 1893, by F. Martens
  38. ↑ L'affaire Zappa – Paris 1894, by G. Streit
  39. ↑ 39,0 39,1 Young 1996, стр. 128.
  40. ↑ „1896 Athina Summer Games“. Sports Reference. Архивирано од изворникот на 2013-06-22. Посетено на 31 January 2009.
  41. ↑ Славко Јаневски, Коренот на стеблото ја надминува мерата на нивните разуми. Скопје: Темплум, 2014, стр. 83-85.
  42. ↑ Skids – Days In Europa (пристапено на 13.3.2024)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Олимписки_игри&oldid=5254889“