Огнен трн
Огнен трн – бодлива, зимзелена грмушка од Средоземјето. Листовите се овални, цветовите бели, а плодовите црвени, собрани во густи, штитовидни соплодија. Во Македонија местимично се среќава во најтермофилните шумски заедници.[1]
| Огнен трн | |
|---|---|
.JPG)
| |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| клад: | Розиди |
| Ред: | Розовидни |
| Семејство: | Рози |
| Род: | Огнено трње |
| Вид: | Огнен трн |
| Научен назив | |
| Pyracantha coccinea M.Roem. | |
Распространетост
уредиОгнениот трн во природа расте во јужна Европа, на Крим, Кавказ и во Мала Азија.[2]
Опис
уредиОгнениот трн е широко разгранет, трновит џбун кој во природата расте до 2 м висина и исто толку во ширина. Одгледуван може да порасне и повеќе од 4 м, поретко и до 6 м.[3] Крошната му е густа, со мноштво испреплетени гранки кои растат во сите правци.[4] На гранките има остри трнови, со должина од околу 1,5 см.[2]
Листовите се на кратки петелки спирално распоредни на гранките. Истите се тесно елипсовидни, долги 2 до 4 см, темнозелени и сјајни.[2] Имаат јајцевидни, до 1,5 см долги залистоци. Работ на листот е ситно назабен.[3]
Цветовите се бели до бледо розови, ситни (околу 0,8 см), собрани во соцветија. Се развиваат во мај и јуни и често се толку бројни што скоро ја прекриваат целата грмушка. Јаболчестите плодови, слични на бобинки, се ситни (околу 0,6 см во пречник), со сјајна портокалово црвена боја.[2] Созреваат постепено, од септември до октомври и остануваат на гранките во текот на целата зима. Во плодовите се наоѓаат 5 тврди семки.[3] Сјајните бои на плодовите ги привлекуваат птиците.[4]
-
Крошна во цвет -
Соцветие -
Плодови -
Гранка со плодови во различни стадиуми на зрелост
Услови на живеалиштето
уредиВо природата огнениот трн расте на суви, каменити терени изложени на сонце. Добро ја поднесува и влагата во земјата и воздухот. Може успешнот да расте и во сенка, но тогаш плодовите се поситни. Не бира земјиште, а отпорен е и на мраз,[2] со тоа што во поладните климатски зони, листовите и плодовите може да бидат со нешто потемни бои. Ветрот не му пречи, но не поднесува терени свртени кон море. Толерантен е спрема аерозагадувањето во градските средини.[5] Се размножува со семе и со режени гранчиња. Отпорен е на болести и штетници.[4]
Употреба
уреди
Огнениот трн најчесто се користи како украсно градинарско растени, но плодовите може да се користат и за исхрана. Зрелите плодови се сладуњави и малку брашникави. Во сирова состојба не се јадат, но од нив може да се подготват мармалади, џемови, сирупи, компоти, преливи и слични јадење кои се добиваат со варење[3]
Значење во озеленувањето
уреди 
Огнениот трн е еден од омилените декоративни растителни видови, како заради брзото растење и отпорност скоро на сите услови на средината, уште повеќе заради својот есенски и зимски изглед. Плодовите, по кои овој вид го добил и името, со своите пламени бои го обогатува зимскиот пејзаж. Често во густи гроздови ја прекриваат цела грмушка.[3][4] Чест вид е на како на големите, така и на малите, јавни и поединечни зелени површини.[2]
Погоден е за садење на каменити терени, како и на косини, каде успешно го врзува земјиштето и спречува ерозија. Исто така, заради својата отпорност и приспособливост, може успешно да се сади во жардињери. Добро го поднесува режењето, па многу брзоможе да се формираат исклучително густи и заради трњето непробојни, живи огради со различни висини и облици (слободнорастечки или обликувани).[а][6] Гранките, богато украсени со многубројни плодови, се погоден материјал за изработка на икебани и други цветни аранжмани.[4]
- Живописни бои на плодовите на различни видови огнен трн
-
-
-
Култивари
уредиОгнениот трн е варијабилен вид и има поголем број на одгледувани облици кои меѓу себе се разликуваат по висината, густината на крошната, големината и бојата на плодовите и други особини. Некои од нив се:
- Pyracantha coccinea ’Kasan’ — моќна грмушка со висина 3—4 м. Бодликавите изданоци се многу влакнести, а листовите се со темна боја. Има богат род.
- Pyracantha coccinea ’Lalandei’ — џбун со висина преку 6 м, со нешто потемно лисје. Има богат род, а плодовите се скерлетно црвени.
- Pyracantha coccinea ’Mohave’ — грмушка со густа крошна, со висина преку 3,5 м, со изразито црвени плодови.
- Pyracantha coccinea ’Orange Glow’ — џбун со нешто поретка и попрозрачна крошна, со плодови со јака портокалова боја.
- Pyracantha coccinea ’Soleil d’Or’ — исправен, густо разгранет џбун со жолти плодови.[2][4]
Поврзано
уредиБелешки
уредиНаводи
уреди- ↑ Македонска енциклопедија, том II. Скопје: Македонска академија на науките и уметностите. 2009. стр. 1512. ISBN 978-608-203-024-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Vukićević 1996, стр. 528−529
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Grlić 1986, стр. 180−181
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 „Pyracantha coccinea“. Floridata Plant Encyclopedia. Посетено на 5 декември 2016.
- ↑ „Pyracantha coccinea - M.J.Roem“. Plants For A Future. Посетено на 5 декември 2016.
- ↑ 6,0 6,1 Buha 2005
Литература
уреди- Vukićević, Emilija (1996). Dekorativna dendrologija. Beograd: Šumarski fakultet. ISBN 978-86-7299-041-6.CS1-одржување: ref=harv (link)Предлошка:COBISS
- Grlić, Ljubiša (1986). Enciklopedija samoniklog jestivog bilja. Zagreb: "August Cesarec".CS1-одржување: ref=harv (link)Предлошка:COBISS
- Buha, Milica (2005). Četinari, žive ograde i "zelene skulpture". Niš: Film publik art. ISBN 978-86-85463-02-0.CS1-одржување: ref=harv (link)Предлошка:COBISS
Надворешни врски
уреди
| „Pyracantha coccinea“ на Викивидовите ? |
| „Огнен трн“ на Ризницата ? |
- „Pyracantha coccinea M. Roem. − scarlet firethorn“. Plants Database. USDA / NRCS. Посетено на 5 декември 2016.
- Tucović Baranac, Dragana. „Vatreni trn za intimnu baštu“. Lisa. Посетено на 5 декември 2016.
- „Pyracantha - Vatreni trn“. Baštovanstvo. Архивирано од изворникот на 2020-08-21. Посетено на 5 декември 2016.[мртва врска]
- „Glogovica - Vatreni trn“. Mediteranka. Посетено на 5 декември 2016.