Литвански традиционални крстови
Литвански традиционални крстови (литвански: Lietuvos kryždirbystė) — традиционална литванска уметност на изработка на крстови. Изработката на жртвеници и крстови е важен дел од литванската култура. Литванските традиционални крстови се дел од народната римокатоличка религија. Приближно откако Литванија станала дел од Руската Империја во 19 век, овие крстови станале симбол на литванскиот народ.
Крстовите се издлабени од дабово дрво, а понекогаш имаат вградени елементи од железо. Занаетчиите патуваат низ целата земја. Најпознатиот литвански изработувач на крстови е самоукиот Винкас Свирскис (1835–1916), чии крстови, некогаш видени низ централна Литванија, сега се чуваат во националните музеи.[1]
Литванската изработка на крстови е вклучена на списокот на ремек-дела на усното и нематеријалното наследство на човештвото од 2001 година од страна на УНЕСКО. Исто така, во 2017 година, занаетчиството и неговата симболика во Литванија биле впишани во Инвентарот на нематеријално културно наследство на Литванија како форма на народна уметност, традиционално занаетчиство или земјоделски активности.[2] Сложената изработка на крстови од дрво, камен или метал, како и елаборирани крстови за накит е позната и во другите култури. Примери се келтски крст, етиопски крст и ерменски крст.
Историја и традиционална форма
уредиКрстот како форма на народна уметност се појавил со воведување на христијанството во Литванија, затоа, комбинирал мотиви на христијанската духовна уметност и мотиви на балтичката митологија.[3] Традицијата, формирана во 15 век, не е поврзана само со самото занаетчиство, туку го вклучува и ритуалот на подигнување на крстот (потрага по милост или заштита, во чест на покојникот, Бог или светци итн.) – пребарување и избор на вкрстениот занаетчија, креативниот процес на вкрстување, подигање, осветување, посета на крстови, пеење и други сродни церемонии, палење на срушен споменик исто така. Традицијата го опфаќа и христијанството (спомениците се градат на гробишта, села и градови) и архаичниот човечки однос кон природата (спомениците се изградени во близина на извори или извори на света вода, свети камења или закачени на свети дрвја).[4] Стилизирани крстови се поставени покрај патишта, на гробишта, во близина на куќите и како заветни приноси во црквите. Крстовите комбинираат елементи на архитектура, скулптура, ковачка уметност и сликарство. Високи од еден до пет метри, тие често содржат цветни или геометриски симболи, мотиви на сонцето, птиците и дрвото на животот; тие понекогаш се украсени со мали статуи. За да се замоли за благодат или да се изрази благодарност, крстовите се градат како споменик на мртвите или како знаци на духовна заштита на одредени места. И денес се градат крстови за обележување на местата на поранешните населби или фарми, места на смрт од убиство или несреќа, во спомен на починати луѓе или групи луѓе, значајни настани и годишнини, како заштита на патниците и украсување на светите места. Ридот на крстовите има голема колекција на парчиња.[5] Во етнографскиот регион Џукија крстовите се украсени со венци, цвеќиња, панделки и престилки. Во Самогитија статуетките на Дева Марија се облечени и украсени со ѓердани. Повеќе од 200 занаетчии во Литванија се активни денес. [6]
Наводи
уреди- ↑ Kevin O'Connor (2006). Culture and Customs of the Baltic States. Greenwood Publishing. ISBN 978-0-313-33125-1.
- ↑ „Delmonai of Lithuania Minor“. savadas.lnkc.lt. Lithuanian National Culture Centre. Посетено на July 10, 2023.
- ↑ Nemira Gutautienė. „Kryždirbystė“. Science and Encyclopaedia Publishing Institute (Universal Lithuanian Encyclopedia). Посетено на July 10, 2023.,
- ↑ „Cross-crafting and its symbolism in Lithuania“. savadas.lnkc.lt. Lithuanian National Culture Centre. Посетено на July 10, 2023.
- ↑ „Cross-crafting and its symbolism in Lithuania“. savadas.lnkc.lt. Lithuanian National Culture Centre. Посетено на July 10, 2023.
- ↑ Nemira Gutautienė. „Kryždirbystė“. Science and Encyclopaedia Publishing Institute (Universal Lithuanian Encyclopedia). Посетено на July 10, 2023.,
Надворешни врски
уреди| „Литвански традиционални крстови“ на Ризницата ? |
- Крос-изработка . Литвански национален културен центар.
- Литванските крос-креатори ја одржуваат традицијата жива . Ројтерс