Википедија

Владимир Проп

Владимир Јаковлевич Проп (руски: Владимир Яковлевич Пропп; 29 април [ст. ст. 17 април] 1895 - 22 август 1970) - советски фолклорист и научник кој ги анализирал основните компоненти на заплетот во руските народни приказни за да ги идентификува нивните наједноставни несводливи наративни елементи.

Владимир Проп
Владимир Проп во 1928
Роден/а17 April 1895
Санкт Петербург, Руско Царство
Починат/а22 август 1970(1970-08-22) (возр. 75)
Ленинград, СССР
ЗанимањеФолклорист, Схолар
НационалностРусин, Совет
ПредметФолклорот на Русија, фолклор

Животопис

уреди

Владимир Проп се родил на 17 април 1895 година во Санкт Петербург во германско семејство. Студирал на Санктпетербуршкиот државен универзитет (1913-1918) на отсекот за руска и германска филологија.[1] По дипломирањето предавал руски и германски јазик во средно училиште а потоа станал професор по германски јазик.

Неговата Морфологија на приказната била објавена на руски јазик во 1928 година. Иако претставувала значаен чекор во фолклористиката и морфологијата и извршила влијание на Клод Леви-Строс и Ролан Барт, делото на Запад останало незабележано сè дури не било преведено во 1958 година. Неговите карактерни типови се користат во медиумското образование и можат да се применат на речиси секоја приказна, било во литературата, театарот, филмот, телевизиските серии, игрите итн.

Во 1932 година, Проп станал член на Универзитетот во Ленинград (поранешен Универзитет на Санкт Петербург). По 1938 година, тој претседавал со Одделот за фолклор додека не станал дел од Одделот за руска литература. Проп останал член на факултетот сè до неговата смрт, во 1970 година.[1]

 
Комеморативна монета за сказните на народите во Русија

Дела на руски јазик

уреди

Неговите главни книги се:

  • Морфологија на приказната, Ленинград 1928 година
  • Историски корени на сказната, Ленинград 1946 година
  • Руска епска песна, Ленинград 1955-1958
  • Популарни лирски песни, Ленинград 1961 година
  • Руски аграрни празнувања, Ленинград 1963 година

Исто така објавил неколку статии а најважните се:

  • Магичното дрво на гробот
  • Прекрасно породување
  • Ритуална смеа во фолклорот
  • Едип во светлината на фолклорот

Прво отпечатени во специјализирани списанија, подоцна биле објавени во Фолклор и Реалност, Ленинград 1976 година.

Две книги биле објавени по смртта:

  • Проблеми на комедијата и смеата, Ленинград 1983
  • Руска народна приказна, Ленинград 1984

Првата книга останала недовршена, втората е издание на часовите што ги држел на Ленинградскиот универзитет.

Преводи на англиски и на други јазици

уреди
  • Делото „Морфологијата на приказната“ било преведено на англиски јазик во 1958 и 1968 година. На италијански и на полски јазик била преведена во 1966 година, француски и романски во 1970 година, шпански во 1971 година и германски во 1975 година.
  • Делото „Историските корени на сказната“ било преведено на италијански во 1949 и 1972 година, на шпански во 1974 година и на француски, романски и јапонски во 1983 година.
  • Делото „Едип во светлината на фолклорот" било преведено на италијански јазик во 1975 година.
  • Делото Руски аграрни празнувања било преведена на француски во 1987 година.

Наративна структура

уреди

Проп идентификува низа наративни елементи (или "функции") кои обично се случуваат во рамки на руските бајки. Тој идентификувал 31 функција во рускиот фолклор и бајките. Овие функции се случуваат во типичен редослед во секоја приказна, со некои варијации. Овој тип на структурална анализа на фолклорот е "синтагматичен" начин на проценка (како што го нарекува Леви-Строс 1964: 312). Друг пример за синтагматична анализа е патувањето на јунакот. Овој фокус на настаните на една приказна и редоследот во кој тие се појавуваат е во контраст со друга форма на анализа, "парадигматична" (сп. Себаг 1963: 75). За парадигматичната анализа, елементите на заплетот можат да бидат извадени од "дадениот" хронолошки редослед во приказната и регрупирани во разни аналитички шеми.

Еквиваленти на синтагматичното и парадигматичното се термините "дијахронично" и "синхронично". Дијахроничното опфаќа вид на анализа која пренесува чувство за пресек на високите и ниските точки во приказната, како шема на синусен бран.[2] Вториот поим - синхронично - е местото каде приказната се апсорбира како целина, како што е моделот на круг. Повеќето книжевни анализи се синхронични, нудејќи поголемо чувство за единство меѓу компонентите на една приказна. Иако двете структурални анализи пренесуваат делумни информации за приказната, секој агол на анализа обезбедува различен збир на информации.

1. ОТСУСТВО : член на заедницата или семејството на јунакот ја напушта безбедноста на домашната средина. Ова може да биде самиот јунак, или некој друг кого јунакот подоцна мора да го спасува. Ова е почетната тензија во приказната и може да послужи како воведување на јунакот кој обично е прикажан како обичен човек.

2. ЗАБРАНА : На јунакот му се дава некаква забрана ("не оди таму", "не го прави тоа"). Тој е предупреден за некое дејство.

3. ПОВРЕДА НА ЗАБРАНАТА. Претходното правило е прекршено. Јунакот не ја послушал наредбата или забранетото дејство. Без разлика дали случајно или согласно темпераментот на јунакот, некоја трета страна или некој непријател, тоа генерално води кон негативни последици. Непријателот, преку овој настан, се воведува во приказната иако не мора да се соочи со јунакот. Неговото присуство може да биде пасивно, да демне, да манипулира, или пак може да дејствува некако против семејството на јунакот (во негово отсуство).

4. ПРИЗНАНИЕ : Негативецот прави напори да си ја постигне намерата. Честопати се преправа за да се стекне со информација, вреден предмет или да грабне некого. Може да разговара со член на семејството кој невино открива тоа што не би смеел.

5. ДОСТАВУВАЊЕ : Негативецот успева да стекне доверба кај жртвата. Некаква мапа честопати е вклучена на некое ниво на настанот.

6. ИЗМАМА : Непријателот се обидува да ја измами жртвата да се стекне со нешто вредно. Тој се труди да стекне доверба меѓу протагонистите. Понекогаш негативецот не прави измама и изнудува нешто значајно за сметка на нешто друго.

7. СОУЧЕСНИШТВО: Жртвата е измамена или принудена да прифати и несвесно или неволно му помага на негативецот, кој сега е слободен да пристапи негде каде претходно му било недостапно, како што е приватноста на домот на јунакот или богатството.

8. ЗЛОБА или НЕДОСТИГ : Негативецот му наштетува на некој член на семејството, преку грабнување, кражба, уништување на насадите, грабежи, протерување на еден или повеќе протагонисти, убиство, принуден брак, предизвикувајќи ноќни мори и сл. Истовремено или алтернативно, протагонистот дознава дека нешто недостасува од домашната средина (напивка, артефакт, итн.). Негативецот може да биде и индиректно вклучен, измамувајќи член на семејството да му го даде потребното.

9. МЕДИЈАЦИЈА : Еден или повеќе од негативните фактори опфатени погоре го привлекува вниманието на јунакот кој ја открива измамата / го согледува недостигот / дознава за злобните дела што се појавиле.

10. ПОЧЕТОК НА ПРОТИВДЕЈСТВОТО : Јунакот разгледува начини за решавање на проблемите, барајќи потребен магичен предмет, спасување на оние што биле фатени или на друг начин го спречува негативецот. Ова е дефинирачки момент за јунакот, оној што ќе ги обликува неговите понатамошни активности и ја означува точката кога ќе почне да се вклопува во својата благородност.

11. ЗАМИНУВАЊЕ : Јунакот ја напушта домашната средина, овој пат со чувство на цел. Тука започнува неговата авантура.

12. ПРВА ФУНКЦИЈА НА ДОНАТОР : Јунакот на својот пат среќава волшебен помошник (дарител) и на некој начин е тестиран преку испрашување, борба, загатки или повеќе.

13. РЕАКЦИЈА НА ЈУНАКОТ : Јунакот реагира на активностите на неговиот иден добротвор; можеби издржувајќи го тестот и / или некаков неуспех, ослободувајќи го заробениот, помирувајќи ги спорни страни или вршејќи некакво добро дело. Ова може да биде првиот пат јунакот да ги разбере вештините и моќите на негативецот и да ги искористи за правење добро.

14. ПРИМАЊЕ НЕШТО МАГИЧНО : Јунакот стекнува нешто магично како награда за направените добри дела. Ова може да биде директно стекнат предмет, нешто сместено по одењето во тешка средина, нешто со мака заработено или купено или измислено со делови и состојки подготвени од јунакот, пристигнати од некаков друг свет, некоја магична храна што се консумира па дури и стекната лојалност и помош од друг.

15. УПАТСТВО : Херојот е пренесен, испорачан или некако доведен до клучната локација (можеби поврзана со некоја од горенаведените функции како што е домот на добротворот или локацијата на магичното или неговите делови) или до негативецот.

16. БОРБА : Херојот и негативецот се среќаваат и директно се конфронтираат, во битка или во некаков натпревар.

17. ОБЕЛЕЖУВАЊЕ : Херојот е обележан на некој начин, можеби добива карактеристична лузна или добил нешто како прстен или шал.

18. ПОБЕДА : Непријателот е поразен од јунакот - убиен во борба, победен во натпревар, погоден кога е ранлив, прогонет и така натаму.

19. ЛИКВИДАЦИЈА : Претходните несреќи или прашања на приказната се решени. Предметот на пребарување се наоѓа, магијата е скршена, заробениците ослободени.

20. ВРАЌАЊЕ : Јунакот патува назад кон дома.

21. ПРОГОН : Јунакот е гонет од некој заканувачки противник, кој можеби сака да го фати или да го изеде.

22. СПАСУВАЊЕ : Јунакот е спасен од потера. Нешто може да делува како пречка за прогонувачот. Јунакот може да најде начин да се сокрие, да се спаси. Животот на јунакот може да биде спасен и од некој друг.

23. НЕПРЕПОЗНАТО ПРИСТИГНУВАЊЕ: Јунакот пристигнува, без разлика дали е на локација долж патувањето или на одредиштето, и е непрепознат или непризнаен.

24. НЕИСПОЛНЕТИ ТВРДЕЊА: Лажен јунак кажува неосновани тврдења или изведува друга форма на измама. Ова може да биде негативецот, некој од потчинетите на негативецот или друга неповрзана страна. Тоа може да биде дури и некоја форма на иден добротвор за јунакот откако двајцата ќе ги соочат нивните дела.

25. ТЕШКА ЗАДАЧА : Загатка му се предлага на херојот - тест на сила или издржливост, акробатика и други искушенија.

26. РЕШЕНИЕ : Јунакот ја решава тешката задача.

27. ПРИЗНАВАЊЕ : На јунакот му се дава признание - обично со помош на неговото претходно обележување.

28. ИЗЛОЖУВАЊЕ : Лажниот јунак и / или негативецот е изложен.

29. ТРАНСФИГУРАЦИЈА : Јунакот добива нов изглед. Ова може да се одрази на стареењето и / или придобивките од трудот и здравјето, или пак може да претставува волшебно враќање на изгубениот екстремитет или прст (како дел од обележувањето или на неуспехот да го помине тестот). Без оглед, истото служи за подобрување на изгледот.

30. КАЗНИ : Негативецот страда од последиците од своите постапки, можеби од раката на јунакот, од омразените жртви или како директен резултат на сопствениот заговор.

31. СВАДБА : Јунакот се жени и истиот е награден или промовиран од страна на семејството или заедницата, обично се искачува на престол.

Некои од овие функции може да се извртат како кога јунакот добива артефакт на моќ додека е дома, со што рано се исполнува дарителската функција. Обично таквите функции двапати се негираат така што мора да се повторуваат трипати во западните култури.[3]

Ликови

уреди

Проп заклучил дека сите ликови може да се решат во 7 функции на ликот во 100-те приказни што ги анализирал:

  1. Негативец - злобен карактер кој создава борби за јунакот.
  2. Диспечер - секој лик кој ја покажува потребата за потрага по јунакот и го испраќа. Ова честопати се преклопува со таткото на принцезата.
  3. Помошник - обично магично битие кое доаѓа да му помогне на јунакот во потрагата.
  4. Принцеза или награда, а често и нејзиниот татко - јунакот ја заслужува но не може да се ожени со неа како последица на некое зло или неправда, можеби заради делото на негативецот. Патувањето на херојот често завршува кога тој се венчава со принцезата, што претставува пораз на негативецот.
  5. Дарител - лик што го подготвува херојот или му дава некој магичен предмет, понекогаш откако ќе го истестира.
  6. Јунак - ликот кој го спречува негативецот, ги решава недостатоците или неправилностите и ја добива принцезата.
  7. Лажен јунак- си ги припишува делата на јунакот или се обидува да се ожени со принцезата.[4]

Овие улоги понекогаш може да се дистрибуираат меѓу различни ликови, бидејќи јунакот го убива змејот, а сестрите на змејот ја преземаат лошата улога да гонат. Спротивно на тоа, еден лик би можел да се вклучи во дела како повеќе од една улога, бидејќи татко може да го испрати синот во потрага а воедно и да му даде меч, дејствувајќи како диспечер и дарител.[5]

Критика

уреди

Пристапот на Проп е критикуван поради отстранување на сите вербални размислувања од анализата, иако формата на фолклорот е речиси секогаш орална, како и сите размислувања за тонот, расположението, карактерот и сè што една бајка ја разликува од друга. Еден од најистакнатите критичари на Проп е францускиот структуралист Клод Леви-Строс кој ја користел монографијата на Проп за морфологијата на народното творештво, за да ја покаже супериорноста на структуралистичкиот пристап и недостатоците на формалистичкиот.[6]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 Проп, Владимир. "Вовед". Теорија и историја на фолклорот. Ед. Анатолиј Либерман. Универзитет во Минесота: Универзитет во Минесота Прес, 1984. стр. Ix
  2. ↑ Види, на пример, Џокерс, Метју Л. "Роман метод за откривање на парцели" http://www.matthewjockers.net/2014/06/05/a-novel-method-for-detecting-plot/
  3. ↑ Vladimir Propp, Morphology of the Folk Tale, p. 74, ISBN 0-292-78376-0
  4. ↑ Vladimir Propp, Morphology of the Folk Tale, p 79-80, ISBN 0-292-78376-0
  5. ↑ Vladimir Propp, Morphology of the Folk Tale, p 81, ISBN 0-292-78376-0
  6. ↑ Леви-Штраус, Клод."Структура и форма: размислување за делото на Владимир Проп".

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Владимир_Проп&oldid=5224738“