Википедија

Ананке (митологија)

Во старогрчката религија, Ананке (/əˈnæŋкiː/),  (на грчки: Ἀνάγκη, од заедничката именка ἀνάγκη - "сила, присила, неопходност"), е персонификација на неизбежноста, присилата и потребата. Таа често е прикажана како држи вретено. Една од грчките исконска божества, Ананке го означува почетокот на космосот, заедно со нејзиниот татко и сопруг, Хронос (не Титанот Крон). Ја гледале како најмоќниот диктатор на сета судбина и околност, што значи дека смртниците, како и боговите ѝ искажувале почит. Сметана за мајка на Судбините (Мојри) според една верзија, таа е единствената која имала контрола врз нивните одлуки[1] (освен, според некои извори, врз Зевс).

Ананке
Член на исконските богови
Ананке претставена од современ илустратор на Платоновата Република.
Персонификација на неопходноста и неизбежноста
Други имињаАдрастеја
СимболФакел, Вретено
СопружникХронос
РодителиХидрос и Геја
ДецаХаос, Етер, Фанес, Ереб, Мојри
Римски панданНецесита

Според древнот грчки патописец Павзаниј, имало храм во антички Коринт каде божиците Ананке и Бија (што значи насилство) биле обожавани заедно во еден ист храм. Ананке која ја претставува Судбината или Неопходноста или Силата често е идентификувана или поврзувана со Афродита, особено со Афродита Уранија која ја претставува небесната Љубов, бидејќи и двете се сметаат за две страни од истата онаа моќ која го диктира животот.[2][3][4] Нејзин римски еквивалент е Нецесита ("потреба").[5]

Потекло на поимот

уреди

"Ананке" е изведенка од заедничката грчка именка ἀνάγκη (јонски дијалект: ἀναγκαίη anankaiē), што значи "сила, присила или потреба." Заедничката именка себе по себе е неизвесна.[6] Хомер ја употребува како неопходност, често апстрактна во современиот превод (ἀναγκαίη πολεμίζειν, "неопходно е да се бори") или сила (ἐξ ἀνάγκης, "со сила").[7] Во старогрчката литература зборот исто така се користи со значење "судбина" (ἀνάγκη δαιμόνων, "судбина од демони или од богови"), и со проширување "присила или тортура на помоќниот."[8] Таа се појавува често во поезијата, како на Симонид: "Дури и боговите не се борат против ананке".[9]

Постарите преводи ја превеле (со скусување) во помодерна филозофска смисла како "неопходност", "логична нужност",[10] или "закони на природата".[11]

Митологија

уреди
 
Ананке, опера од Гилберт Бајес.

Во Орфичката митологија, таа е самосоздадено битие кое се појавило на самиот почеток на постанокот на светот со бестелесен, серпентински облик како со испружени раце го опфаќа космосот. Ананке и Хронос се заедно, се испреплетуваат во змијски облик како јазол околу универзумот. Заедно го скршиле исконското јајце на создавањето од што потоа настанала земјата, небото и морето и сиот подреден универзум.[12] Ананке е мајка (или друг идентитет) на Адрастеја, дарителка на награди и казни.[13]

Мајка на судбините

уреди

Грчкиот филозоф, Платон во неговата Република зборува за родителството на Мојрите односно Судбините во следниве редови:[14]

"И имаше уште три што седнуваа во круг во еднакви интервали, секоја на нејзиниот престол, Мојрите (Moirae, Судбини), ќерките на Ананке, облечени во бело, Лахесис (Lachesis), и Клото (Clotho), и Атропос (Atropus), кои пееја заедно со музиката на сирените, Лахесис пеела за нештата кои биле, Клото за нештата кои се, и Атропос за нештата кои ќе бидат . . . ."

Додека Есхил, познатиот трагичар во Окованиот Прометеј Мојрите ги нарекува кормилари на божицата Ананке заедно со три Еринии:[15]

Во филозофското размислување

уреди

Во Тимеј, Платон го тера соговорникот Тимеј (а не Сократ) да тврди дека во создавањето на универзумот се обединиле спротивставените елементи - интелектот (nous) и неопходноста (ananke). Како и на други места, така и тука Платон ја меша апстракцијата со неговиот создаден мит: "Овој подреден свет (космосот) е од мешано раѓање: тој е чедо на спојот на Потребата и на Интелектот. Интелектот преовладал над Потребата убедувајќи ја (со помош на Пејто, божицата на убедувањето) да нареди повеќето од нештата да стигнат до најдоброто. Така кога Потребата се покорила на мудрото убедување се создал универзумот" (48a, превод. Џон М. Купер).

Зборот "Ананке" се појавува во романот Богородичната црква од Париз на Виктор Иго . Во неговата Сета лира, Хуго исто така ја споменува Ананке како симбол на љубовта. Еве што напишал Иго за тоа во 1866.

Религијата, општеството, природата - тоа се трите човекови борби. Овие три конфликта истовремено се и неговите три потреби. Неопходно е за него да верува, оттука храмот. Неопходно му е да создава, па оттука градовите. Неопходно му е да живее, па затоа му треба и плуг и брод. Но, овие три одлуки содржат три конфликти. Мистериозната тежина на животот извира од сите три. Човекот мора да се справи со препреките во форма на суеверие, во форма на предрасуди и во форма на елементите. Тројната "ананка" ("неопходност") тежи врз нас, "ананка" на догмите, "ананка" на законите, "ананка" на нештата. Во "Богородичната црква", авторот кажа за првата во "Клетници" ја посочи втората; во оваа книга (Работници на морето) ја означува третата. Со овие три фаталности, кои го обвиткуват човекот се меша внатрешната фаталност, онаа најважна ананке, човечкото срце.

Hauteville House, March, 1866. Victor Hugo, Toilers of the Sea, 1866, p. 5[16]


Зигмунд Фројд во "Цивилизацијата и нејзините незадоволства" (W. W. Norton, New York: 1961, стр. 104) рекол: "Ние можеме да бидеме задоволни само ако тврдиме дека процесот на цивилизација е промена која виталниот процес ја доживува под влијание на задачата поставена од Ерос и поттикната од Ананке - од тоа што го бара реалноста; и дека оваа задача е една од оние кои ги спојува одвоените поединци заедно споени во либидални врски."

Поврзано

уреди
  • Божица Мајка

Наводи

уреди
  1. ↑ Abril Cultural (1973). Editora Victor CivitaDicionário de Mitologia Greco-Romana (португалски). Editora Victor Civita. стр. 134. OCLC 45781956.
  2. ↑ Ivanov, Vi͡acheslav Ivanovich; Bird, Robert; Wachtel, Michael (2001). Selected Essays. Northwestern University Press. стр. 154. ISBN 9780810115224.
  3. ↑ Portmann, Adolf; Ritsema, Rudolf (Jan 1, 1977). Avenir Et Devenir Des Normes. Brill Archive. стр. 100. ISBN 9789004048805.
  4. ↑ Stroud, Ronald (Sep 30, 2013). The Sanctuary of Demeter and Kore: The Inscriptions XVIII.6. American School of Classical Studies at Athens. стр. 84. ISBN 9781621390138.
  5. ↑   Chisholm, Hugh, уред. (1911). „Necessitas“ . Encyclopædia Britannica (11. изд.). Cambridge University Press.
  6. ↑ R. S. P. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Brill, 2009, p. 97.
  7. ↑ Iliad 4.300, Odyssey 4.557: Lidell, Scott: A Greek English Lexicon: ἀνάγκη
  8. ↑ E.Ph.1000, Xenophon, Hiero 9.4
  9. ↑ Simonides Fr. 4.20 Diehl: C. M. Bowra (1958), The Greek Experience. W. P. Publishing company, Cleveland and New York, p. 61
  10. ↑ Aristotle, Metaph.1026.b28, 1064.b33: Lidell, Scott: A Greek English Lexicon: ἀνάγκη
  11. ↑ Xenophon, Memorabilia 1.11.1: Lidell, Scott: A Greek English Lexicon: ἀνάγκη
  12. ↑ The Uroboric Serpent: Water and Being and the Mythos Unthought in Metaphysics. ProQuest. 2008. ISBN 9780549685210.
  13. ↑ Jonte-Pace, Diane; Parsons, Jr., William B.; Gómez, Luis O. (2002). Religion and Psychology: Mapping the Terrain. Routledge. стр. 220. ISBN 9781134625352.
  14. ↑ Plato, Republic 617c (trans. Shorey) (Greek philosopher C4th B.C.) :
  15. ↑ Aeschylus, Prometheus Bound 510 ff
  16. ↑ Victor Hugo, Toilers of the Sea, 1866, p. 5

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ананке_(митологија)&oldid=4404922“