Кафеана „?“
? кафеана е најстарата, сè уште оперативна традиционална таверна (кафеана) во Белград, Србија. Сместена на улица Краља Петра бр. 6, зградата е стара речиси 200 години. Еден од најпознатите знаменитости на градот, "?" нуди традиционална балканска кујна со пуштена староградска музика.
Историја уреди
19ти век уреди
Зградата во која се наоѓа кафеаната е изградена во 1823 година. Изграден е од дипломатот и трговец Наум Ичко (син на Петар Ичко), по налог и со средства обезбедени од српскиот кнез Милош Обреновиќ I. Ичко беше син на Петар Ичко, познат дипломат. Дизајнирана е од неименуван грчки архитект и била изградена од градителите од Грција, за што се сеќава на натписот на ѕидот над зачуваната стара маса од овој период.[1] Подоцна принцот Милош му ја доделил на својот личен лекар Тома Костиќ познат како Еќим Тома за неговите напори за време на Второто српско востание. Сфаќајќи ја својата поволна локација, Еќим Тома набрзо го претвори имотот во угостителска установа која стана позната низ градот како Томина кафеана.[2] Во почетокот на 1830-тите, кафаната ја посетувал познатиот српски лингвист и јазичен реформатор Вук Караџиќ.
Го добила и името „Српска кафана“[1] и во 1878 година, името било променето во Код пастира („Овчарска“). Денешното необично име го доби во 1892 година, за време на спорот со властите на Српската православна црква околу намерата на новиот сопственик Иван Павловиќ да го промени своето име во Код Саборне црква (Крај црквата Саборна), за што црковните власти жестоко протестираа, не сакајќи да го гледајќи ја катедралата наведена како дел од името на кафана. Така, како привремено решение, сопственикот на таверната ставил прашалник на вратата, а набрзо тоа станало и официјалното име на местото.[2][3] Извесен период, поради почит кон блиската црква, пушењето било забрането во кафаната, но тоа не траело.
20-ти век уреди
Во периодот по Втората светска војна, бистрото сè уште било во сопственост на Иван Павловиќ, но комунистичките југословенски власти го национализираа имотот во 1959 година, на крајот ставајќи го под управа на државната компанија УТП Варош Капија во 1962 година.[2][4] Некаде во текот на следните триесет години, тој беше прогласен за место на наследство и му беше дадена заштита на знаменитости од страна на Канцеларијата за знаменитости на градот Белград.
"?" бил додаден на списокот на Културно наследство на Србија од страна на Србија во 1981 година.
21ви век уреди
Разговорот за реприватизација на претходно национализираниот имот првпат започна во 2003 година.[5] Потоа тендерската аукција на УТП Варош Капија, која ја администрирала кафаната „? била закажана за 25 ноември 2004 година. Почетната вредност на имотот беше одредена на 2.500 евра за метар квадратен.[6] На крајот, тендерот бил поништен бидејќи зградата во која се наоѓа ресторанот е заштитена од државата од 1946 година и како таква не може да стане приватна сопственост.[4]
Силниот отпор од вработените во таверната, од различни јавни личности (најчесто новинари кои често го посетуваа бистрото) и од некои граѓански групи, вроди со плод во февруари 2007 година кога Владата на Србија одлучи да го изземе ресторанот од процесот на приватизација и го потпиша на градската администрација како место на наследство. Со петиција, потпишана од 2.563 лица, се бара да се запре приватизацијата.[7]
Во мај 2017 година, српското Министерство за финансии ја потврди одлуката на претходната агенција за реституција да ја додели сопственоста на „? на потомците на Иван Павловиќ, сопственик на имотот од 1892 година до 1959 година кога имотот бил национализиран.[8] Еден од потомците рече дека не планираат да ја менуваат намената на зградата, но дека не може да гарантира дека некој од нив ќе одлучи поинаку. Компанијата Варош Капија исто така соопшти дека неколку познати личности и уметници сакале да им ја одземат кафаната, или тврдејќи дека се потомци на првичните сопственици или сакале да го купат местото. Компанијата поднесе жалба со барање за поништување на одлуката, тврдејќи дека законски ги платила просториите, делумно на државата, а делумно на потомците.[2] Во јули 2019 година Управниот суд ја отфрлил жалбата, со што одлуката за враќање на претходните сопственици стана конечна. Првично, сопствениците одбија да откријат што ќе се случи со местото.[9]
Надворешен уреди
Куќата била изградена на балкански начин од „грчките градители“. Изграден е на „бондрук“ начин, со асиметрично изграден внатрешен простор и два заливни прозорци на главната фасада. Има подрум, приземје и кат. Распоредот на просториите останал непроменет и покрај одредени подоцнежни преградни работи во приземјето.[10]
Надворешни врски уреди
- (Меѓу)национални ресторани — список на традиционални ресторани од Туристичката организација на Белград
- "?" nije pod znakom pitanja — напис за приватизација на ресторан (in Serbian)
- "?" @ TripAdvisor
- "?" @ Четири квадрат
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 Nikola Belić, Dimitrije Bukvić (23 December 2012), „Zaverenici kod „Zlatne morune", vinari u "Čokotu"“, Politika (српски)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Milan Janković (22 July 2017), „Pravna bitka za "Znak pitanja"“, Politika (српски): 14
- ↑ Belgrade's Famous Buildings
- ↑ 4,0 4,1 Ana Vuković, Dejan Aleksić (31 January 2016). „Poslednji dan kafane "Naše more"“ [Last days of the kafana "Naše more"]. Politika (српски). стр. 16.
- ↑ “Znak pitanja” i upitnici, NIN, 31 July 2003
- ↑ „'Znak pitanja' je nacionalno pitanje“ (PDF). Blic. 11 November 2004. Архивирано од изворникот (PDF) на 14 July 2011.
- ↑ „B92“. Архивирано од изворникот на 2016-10-09. Посетено на 2007-07-02.
- ↑ „OSTAJU KARIRANI STOLNJACI I KAFA S RATLUKOM Čuvena kafana "?" biće vraćena starim vlasnicima, NIŠTA OD PRODAJE“. Blic. 18 May 2017. Посетено на 18 May 2017.
- ↑ Milan Janković (1 July 2019). „"Znak pitanja" konačno vraćen vlasnicima“ ["Question mark" finally returned to the owners]. Politika (српски). стр. 14.
- ↑ Tavern "?"