Чувашка азбука
Чувашката азбука е основното писмо за запишување на чувашкиот јазик. Таа е заснована на руската кирилица, но има додадено карактеристини букви кои се вметнати поради фонолошкиот систем на јазикот. Денешната азбука има 37 букви. Во следната табела се наведени буквите со нивните чувашки називи, но и МФА еквиваленти и можни транскрипции кои се користат за буквите.
Азбука
уреди| име | МФА | македонски еквиваленти |
транслит. | белешки | |
|---|---|---|---|---|---|
| А а | а | /a/ | а | a | |
| Ӑ ӑ | ӑ | /ɤ/ | нема, понекогаш може да се транскрибира со апостроф. | ă | Редуцирана, може да е /ə/ кога не е акцентирана или /о/ кога е акцентирана. |
| Б б | бӑ | /b/ | б | b | |
| В в | вӑ | /ʋ/ | в | v | |
| Г г | гӑ | /ɡ/ | г | g | |
| Д д | дӑ | /d/ | д | d | |
| Е е | е | /ɛ/ | е | e | |
| Ё ё | ё | /jo/ или /ʲo/ | јо | yo, jo | |
| Ӗ ӗ | ӗ | /e/ | е | ě | Редуцирана, може да е /ə/ кога не е акцентирана или /ø/ кога е акцентирана. |
| Ж ж | жӑ | /ʐ/ | ж | zh | |
| З з | зӑ | /z/ | з | z | |
| И и | и | /i/ | и | i | |
| Й й | йӑ | /j/ | ј | y, j | |
| К к | кӑ | /k/ | к | k | |
| Л л | лӑ | /l/ | л | l | |
| М м | мӑ | /m/ | м | m | |
| Н н | нӑ | /n/ | н | n | |
| О о | о | /o/ | о | o | Може да е /ɔ/ во руски зборови. |
| П п | пӑ | /p/ | п | p | |
| Р р | рӑ | /r/ | р | r | |
| С с | сӑ | /s/ | с | s | |
| Ҫ ҫ | ҫӑ | /ɕ/ | нема, слаба „с“ | ś | |
| Т т | тӑ | /t/ | т | t | |
| У у | у | /u/ | у | u | |
| Ӳ ӳ | ӳ | /y/ | нема, германско „ü“ | ü | |
| Ф ф | фӑ | /f/ | ф | f | |
| Х х | хӑ | /χ/ | х | h | |
| Ц ц | цӑ | /t͡s/ | ц | ts | |
| Ч ч | чӑ | /t͡ɕ/ | ч | č | |
| Ш ш | шӑ | /ʂ/ | ш | š, sh | |
| Щ щ | щӑ | /ɕː/ /ɕt͡ɕ/ |
нема, слаба „ш“ или „шч“ | ş, sh šc, shch |
|
| Ъ ъ | хытӑлӑхпалли | — | нема, често како ’ | ʺ | Се става после согласка, делува како „тивка задна самогласка“. Оваа буква се користи за палатизација односно јотација. |
| Ы ы | ы | /ɯ/ | нема, тврдо „и“ | ı, y | |
| Ь ь | ҫемҫелӗхпалли | /ʲ/ | ʹ | нема, често како ’ | Се става после согласка, делува како „тивка задна самогласка“. Оваа буква се користи за слаба палатизација односно јотација. |
| Э э | э | /e/ | е | e | |
| Ю ю | ю | /ju/ или /ʲu/ | ју | yu | |
| Я я | я | /ja/ или /ʲa/ | ја | ya |
Претходни писма
уреди- 1873–1938
Модерната чувашка азбука е создадена во 1873 година од училишниот инспектор Јаковлевич Јаковлев.[1] Оваа првична азбука подоцна претрпела значителни промени при што се добила денешната современа чувашка азбука. Првичната чувашка азбука била:
| а | е | ы | и/і | у | ӳ | ӑ | ӗ | й | в | к | л | љ | м | н | ԡ | њ | п | р | р́ | с | ҫ | т | т ̌ | ђ | х | ш |
- Историски писма
Најстарото писмо со кое се запишувал чувашкиот јазик е орхонското писмо кое престанало да се користи кога Волшките Бугари го прифатле Исламот. Подоцна, со воведувањето на Исламот, овие турски народи го прифатиле арапското писмо за запишување на своите јазици. Оваа традиција на пишување со арапско писмо спласнала со освојувањето на Монголците. Подоцнежната историја на Чувашите е во рамките на Руското Царство и Болшевичка Русија при што се вовела кирилицата како прво и основно средство за запишување на чувашкиот јазик.
Наводи
уреди- ↑ „Telegram to the Chairman of the Simbirsk Soviet“. Посетено на 30 August 2010.