Википедија

Угур Мумџу

Угур Мумџу (22 август 1942 – 24 јануари 1993 година)[1] бил турски истражувачки новинар за дневниот весник Џумхуриет. Тој бил убиен со бомба поставена во неговиот автомобил пред неговиот дом.[1]

Угур Мумџу
Податотека:Ugur Mumcu Cumhuriyet 24cu01.jpg
Насловната страница на „Џумхуриет“ на десетгодишнината од атентатот на Мумџу
Роден(а)22 август 1942(1942-08-22)
Киршехир, Турција
Починал(а)24 јануари 1993(1993-01-24) (возр. 50)
Анкара, Турција
СопружникГулдал Мумџу (в. 1976)
Деца2

Биографија

уреди

Угур Мумџу е роден како трет од четирите браќа и сестри во Киршехир. Заминал на училиште во Анкара, а во 1961 година го посетувал Правниот факултет на Универзитетот во Анкара. Дипломирајќи во 1965 година, тој првично ја започнал својата кариера како адвокат. Во 1969 година работел како асистент на факултет до 1972 г.

Почнал да пишува за време на универзитетот во неколку левичарски весници. Помеѓу 1968 и 1970 година пишувал статии за политика за весниците Акшам, Џумхуриет и Милиет.[2]

Уапсен веднаш по воениот удар во 1971 година, тој бил мачен. Кога бил уапсен, тој пишувал за Ortam, кој бил неделен политички магазин со седиште во Истанбул.[3] Подоцна, Мумџу напиша дека неговите мачители му рекле: „Ние сме контра-герилата . Дури и претседателот на Републиката не може да не допре.“ [4]

Во 1974 година, Угур Мумџу ја започнал кариерата како колумнист,[1] во дневниот весник Јени Ортам и од 1975 година наваму во дневниот весник Џумхуриет, која ја продолжил до својата смрт.[5]

Истражување

уреди

Угур Мумџу е поздравен како првиот истражувачки новинар на модерна Турција.[6] Објавил книги за актуелни и историски политички прашања во Турција. Тој ги истражувал врските на Курдската работничка партија со Националната разузнавачка организација (МИТ) во времето на неговиот атентат.[7][8]

Непосредно пред неговата смрт, Мумџу истражувал како 100.000 огнено оружје во сопственост на турските вооружени сили завршиле во сопственост на Џалал Талабани, еден од курдските водачи на северен Ирак и, од 2008 година, претседател на Ирак. Дваесет и пет дена по смртта на Мумџу, генералот Ешреф Битлис, кој го истражувал истото прашање, загина во авионска несреќа, за која се верува дека се должи на саботажа. Во својата статија од 8 јануари во Џумхуриет, насловена како Ултиматом, Мумџу категорично изјавил дека наскоро во нова книга ќе ги открие врските меѓу курдските националисти и некои разузнавачки организации (т.е. Абдула Оџалан и Националната разузнавачка организација).

Според неговиот син, Озгур, Мумџу имал состанок со пензионираниот обвинител Баки Туг на 27 јануари за да дознае повеќе за осомничените врски на Абдула Оџалан со МИТ (државата официјално се борел против неговата милитантна организација, ПКК).[9] Очалан бил приведен на 31 март 1972 година додека студирал политички науки на Универзитетот во Анкара. Според клаузула 16/1 од Воениот закон (№ 1402), тој бил осуден на три месеци затвор за учество во бојкот. Тој бил ослободен на 24 октомври 1972 година, откако Националната разузнавачка организација испрати порака до обвинителот што го води случајот, Туг, дека еден од осомничените е еден од нивните агенти. Туг подоцна рекол дека не може да се сети дали агентот е Очалан или некој од другите осомничени.[10]

Атентат

уреди

Утрото на 24 јануари 1993 година, Мумџу го напуштил својот дом и бил убиен од пластична бомба Ц-4 додека го стартувал својот автомобил, Рено 12.[10]

Атентатот сè уште не е целосно расчистен, а постојат бројни хипотези за тоа кој е одговорен за неговото убиство.

Хипотеза

уреди

Една хипотеза е дека тој е убиен за да ги заштити државните тајни во врска со ПКК.[11] Членот на врховниот совет на ПКК Мустафа Карасу тврдеше дека Мумџу бил убиен од страна на државата.[12]

Хипотеза за Иран

уреди

Неговиот атентат првично било сценирио на Иран. Според оваа хипотеза, иранското Министерство за разузнавање ангажирало Организација на исламското движење (турски: İslami Hareket Örgütü) да го изврши атентатот. Мехмет Али Шекер, Мехмет Зеки Јилдирим и Ајхан Уста се приведени. Сепак, беше откриено дека полицијата го фалсификувала датумот на нивното апсење.[13] Полицијата во Истанбул спроведуваше операција насочена кон исламистички организации, непосредно пред нападот. Нејзиниот шеф на разузнавањето, Ханефи Авџи, рече дека напаѓачите не оставиле никаква трага од нивната припадност.[14]

Поранешниот министер за внатрешни работи Хасан Фехми Гунеш рекол дека нема сомнеж за вмешаноста на Министерството на Иран.[15]

Наводната мотивација за хипотезата за Иран е дека иранските лидери гледале на секуларизмот како непријател на исламот, а Мумџу морал да биде убиен затоа што бил отворен промотор на тоа.[16] Меѓутоа, други ја оспоруваат хипотезата за Иран бидејќи атентатот се совпаднал со државната посета на Иран за да се преговара за минување на гасовод за природен гас од Иран, кој тогаш бил предмет на ембарго од страна на САД.[17] Тензиите се разгореле по атентатот, а договорот за гасоводот вреден 25 милијарди долари пропаднал.[18]

Хипотеза на ЦИА

уреди

Мумџу работел на случајот Мехмет Али Агџа, и бил првиот што ја открил врската меѓу турската мафија и турската екстремна десница.[19] Во својата колумна за Џумхуриет, Мумџу ја именувал Рузи Назар како врска на ЦИА со екстремно десничарските Сиви волци.[20] Шефот на станицата на ЦИА во Турција, Пол Хензе, и еден американски известувач го терале Мумџу да напише дека атентаторот на папата работел за Советите или Бугарите, но Мумџу рекол дека тој едноставно ќе ја следи информативната трага.[21][22]

ЈИТЕМ хипотеза

уреди

Абдулкадир Ајган, доушник на ЈИТЕМ од Курдската работничка партија, рекол дека атентатот го извршиле оперативци на ЈИТЕМ, вклучително и Џем Ерсевер по налог на генералот Вели Кучук, кому години подоцна, во 2008 година, му се судело. Ајган ркол дека тој и Ајтекин Озен имале актовка од околу 20 кг C-4 (експлозив), добиен од ветеран од Виетнам, и дека тие користеле дел од него за да го убијат Мустафа Озер. Неименуваниот американски војник, наводно, го дал експлозивот на регионалната управа за вонредни состојби во 1991 или 1992 година.

Доверлив форензички извештај, од 29 јануари 1993 година, го подготвил началникот на лабораторијата за криминалистичка полиција, Мухитин Каја. Во него пишувало дека пластичниот експлозив тежи приближно 2,5 kg.[10]

Хипотеза на МОСАД

уреди

Братот на Угур Мумџу, Џејхан Мумџу, сметал дека доказите за хипотезата ЈИТЕМ се слаби. Тој се сомневал во вмешаноста на Израел бидејќи ги поддржувал Барзани и Талабани во Заливската војна.[23] Амбасадорот на Израел во Турција постојано барал да руча со Угур, единствениот новинар кој пишувал за зделките. Угур се согласил под услов да му биде дозволено да донесе сведок. Амбасадорот ја одбил понудата, а Мумџу набргу потоа бил убиен.

Џејхан Мумџу рекол дека неговите сомнежи се поткрепени со докази откриени во истрагата за Ергенекон.[24] Во извештајот запленет од пензионираниот генерал Вели Кучук, од 2 февруари 1993 година, кој наводно потекнува од МИТ, се вели дека биле вмешани ЦИА и израелската ОАДНА.[25]

Личен живот

уреди

Угур Мумџу имал сопруга Ѓулдал и две деца, Озгур и Озге Мумџу. Ѓулдал Мумџу и нејзините деца ја основале Фондацијата за истражувачко новинарство Угур Мумџу во октомври 1994 година.[1]

По него се именувани бројни паркови, улици и споменици.[26][27][28]

Библиографија

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 About Архивирано на 27 септември 2007 г. um:ag
  2. ↑ „Out of Tragedy in Turkey Emerges a Journalistic Mission“. Nieman Reports. Посетено на 10 December 2019.
  3. ↑ Ayla Acar (2012). „A Review in Opposition in the Period 12th March (1971): Ortam“ (PDF). İletişim Fakültesi Dergisi (турски) (42): 6–8.
  4. ↑ Lucy, Komisar (April 1997). „Turkey's terrorists: a CIA legacy lives on“. The Progressive. Архивирано од изворникот на 26 August 2009. Посетено на 7 December 2020.
  5. ↑ „Uğur Mumcu kimdir?“.
  6. ↑ „An interview with Turkish journalist Ismail Saymaz;“. Journo.com.tr. 24 November 2021. Посетено на 24 August 2022.
  7. ↑ Aydin, Zulfikar Ali (27 July 2008). „PKK-MİT ilişkisini yazamadan öldürüldü“. Sabah (турски). Посетено на 19 December 2008.
  8. ↑ Duzel, Nese (29 May 2006). „Mumcu, Apo'nun devletteki bağlantısını buldu“. Türkiye. Radikal (турски). Архивирано од изворникот на 12 February 2009. Посетено на 18 December 2008. It was reported by press that Mumucu was killed due to his discovery of the relation between MIT and Abdullah Ocalan.
  9. ↑ Alpman, Nazım (24 January 1999). „Babam bir şeylere ulaşmıştı“. Milliyet (турски).
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 İşleyen, Ercüment (1999-01-24). „Artık konuşun“. Milliyet (турски). O tür bir olay hatırlıyorum. Ancak Apo'yla mı ilgiliydi, başka bir mensupla mı ilgili onu çözemedik. Sayın Mumcu'ya da söylediğim şuydu: Bana böyle birşey gelmişti. Onunla ilgili mi değil mi bende resmi yazı olacak, dedim. O yazıyı ararken o olay oldu. Gelen yazı `dokunmayın' mealinde değil `bizim mensubumuzdur' şeklindeydi. Aradığım belge oydu. Belgede bir şahıs ismi var. MİT hesabına çalışan bir sanığın ismi. O belgeyi arıyorum. Onu bulursak Mumcu'nun aradığı düğüm çözülecek.
  11. ↑ „28 Şubat'la ilgili iddialar var“. Sabah (турски). 27 July 2008. Посетено на 19 December 2008. Oğuztan, Mumcu'nun yanı sıra Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Eşref Bitlis ve JİTEM Komutanı emekli binbaşı Ahmet Cem Ersever'in devlet sırrının ortaya çıkmaması için öldürüldüklerini iddia etti.
  12. ↑ Ergenc, Erdinç (30 July 2008). „MİT ajanının sızdığını PKK'lılar da kabul etti“. Sabah (турски). Посетено на 28 December 2008.
  13. ↑ Ekşi, Oktay (27 December 2008). „Mumcu cinayeti aydınlanırken“. Hürriyet (турски). Посетено на 27 December 2008.
  14. ↑ Akyol, Fuat (22 January 2000). „Hangı Hızbullah?“. Aksiyon Dergisi (турски). Feza Gazetecilik A.Ş. 268. Архивирано од изворникот на 16 May 2007. Посетено на 5 November 2008. İslami Hareket Örgütü üyeleri çok profesyoneldi. Örgüt görevlisinden çok devletçe eğitilmiş kişiler görünümündeydiler. Kendilerine İslami Hareket denildiğinde bunu kabul ettiler ve ‘Siz söylediniz, biz kabul ettik’ dediler. İslami Hareket diye bir bildiri, dergi, afiş ve benzeri örgüt simge ve uzuvları yoktu. Bu bir örgüt değil gruptu, ancak kimin adına çalıştığı belirlenmeden grup söndü.
  15. ↑ Kilic, Ecevit; Emec, Ali Selim (19 January 2007). „Kafatasçı cinayetlerde Özel Harp Dairesi'nin rolü tartışılsın“. Yeni Aktüel (турски). 81. Архивирано од изворникот на 2011-07-26. Посетено на 2008-12-22. Evet. İran istihbarat örgütünü kastediyorum... planlamanın nereden yapıldığı konusunda kafamda bir tereddüt yok.
  16. ↑ Zelyut, Rıza (12 May 2000). „Muhsin Karger Azad'ı tanımıştım“. Akşam (турски). Посетено на 28 December 2008. İran, Uğur Mumcu'yu öldürtmüş olabilir mi? Olabilir...Çünkü, bu ülkenin temel çalışmasını 'İslam devrimini ihraç etmek' oluşturuyor. Hatırlayacaksınız. 1997 yılında, İran'ın en üst düzey ayetullahları ile konuşmuş ve bunu da yayımlamıştım. İranlı ayetullahlar, Türkiye'yi Amerikan güdümünde dinsiz bir memleket gibi görüyor.[мртва врска]
  17. ↑ Söylemez, Haşim (11 August 2008). „Eşref Bitlis ile Cem Ersever'i aynı ekip öldürdü“. Aksiyon (турски). 714. Feza Gazetecilik A.Ş. Архивирано од изворникот на 22 August 2008. Посетено на 23 December 2008. Mumcu’nun İran istihbaratının yardımıyla öldürülmüş olması mantıklı değil.
  18. ↑ Mumcu: "Yakında yayımlanacak bir kitabımda, Kürt milliyetçileri ile istihbarat örgütleri arasındaki ilişkilere ışık tutacak çok ilginç belgeler açıklayacağım!" Quoted in Kumbasar, İsrafil K (2006-05-26). „Uğur Mumcu, kendisini dört kez çağıran İsrail Sefiri ile ne konuştu?“. Yeni Çağ (турски).[мртва врска][мртва врска] Alt URL [{{{1}}} Архивирано] на {{{2}}}.
  19. ↑ Saéz, Jesús López (2005). „8. PAPAL ATTEMPT, STATE´s SECRET“. The Day of Reckoning. Meral Ediciones. ISBN 84-933979-2-X. Посетено на 16 October 2008.
  20. ↑ Keskingören, Tuğrul (31 May 2008). „Ruzi Nazar ile Röportaj“. Açık İstihbarat (турски). Архивирано од изворникот на 1 October 2008. Посетено на 16 October 2008. Tabi Turkiye'de Uğur Mumcu gibi yazarlar bu olayi bizim uzerimize yikmaya calistilar ve benim hakkimda Cumhuriyet gazetesinde haber yaptilar.
  21. ↑ Kirikkanat, Mine G (25 January 1999). „Gerçeğin çaresizliği“. Radikal (турски). Посетено на 16 October 2008. Uğur Mumcu'nun Mehmet Ali Ağca dosyası üzerinde çalıştığı günlerde kapı çalınmış, içeri kapı komşuluğuna gelir gibi Paul Henze girmişti. Henze, deneyimli gazeteciye, Ağca'nın Rus ya da Bulgar ajanı olduğunu yazmasını önerdi. Mumcu, CIA'nın önerisini: 'Ben bulduğum gerçekleri yazarım, söyleneni değil,' diye geri çevirince, Henze'nin yanıtı Uğur Mumcu'ya bir süre sonra öldürüleceğini ihtar eder gibiydi: 'Eğer böyle yaparsanız, sizi güzel sürprizler bekler!'
  22. ↑ Bortaçina, Azer (24 January 1999). „Namus borcu ödenmedi“. Milliyet (турски). Посетено на 16 October 2008.
  23. ↑ „MİT belgesi gerçek, kardeşimi İsrail öldürdü“. Zaman (турски). 12 August 2008. Архивирано од изворникот на 16 July 2011. Посетено на 27 August 2008.
  24. ↑ On pages 826 Архивирано на 5 октомври 2011 г. and 827 Архивирано на 5 октомври 2011 г. of the Ergenekon indictment (на турски)
  25. ↑ „Uğur Mumcu'yu İsrail suikast timi öldürdü“. Yeni Şafak (турски). ANKA. 26 July 2008. Посетено на 13 October 2008.
  26. ↑ „UĞUR MUMCU PARKI“. Çankaya Belediyesi. Посетено на 2019-03-03.
  27. ↑ „Ugur Mumcu Parki (Eskisehir) - Aktuelle 2019 - Lohnt es sich? (Mit fotos)“. TripAdvisor (германски). Посетено на 2019-03-03.
  28. ↑ „Memorial to murdered journalist Uğur Mumcu vandalized in Ankara - Turkey News“. Hürriyet Daily News (англиски). Посетено на 2019-03-03.

Дополнителна литература

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Угур_Мумџу&oldid=5275452“