Западна филозофија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
дополнување |
||
Ред 3:
'''Западната филозофија''' е целокупноста на [[филозофија|филозофската]] мисла и дело на западниот свет. Поимот е географски и историски определен. Она што го нарекуваме западна филозофска мисла најчесто се однесува на филозофијата во [[хеленски период|хеленскиот период]], врз која се темелат понатамошните филозофски размисли на [[Европа|европскиот]] и [[Северна Америка|северноамериканскиот континент]]. Земајќи предвид за односите на Хелада со источните цивилизации, како и современата состојба на светот, каде истокот е под влијание на западот, тешко е да се одредат границите на западната филозофска мисла. Во таа смисла, поимот се однесува на онаа филозофија која се предава на универзитетите во [[Европа]], [[Северна Америка|Северна]] и [[Јужна Америка]], [[Австралија]] и делови од [[Азија]].
Поделбата и развојот на западната мисла е најчесто условена од универзитетските студии низ светот и изгледа вака: [[античка филозофија|хеленско-римската филозофија]] која го опфаќа периодот на [[Антика|антиката]]
Во античкиот период во обемот на филозофијата спаѓале мноштво појави кои денес ги сметаме за научни, а во средниот век филозофијата се бавела со проблеми на [[Теологија|теологијата]], односно религијата, поконкретно [[Христијанство|христијанството]]. Денес, во доминантните западни филозофски струи, филозофијата инаку се толкува. Во аналитичката традиција филозофијата се занимава исклучиво со науката, нејзиното логичко верификување и унапредување, додека во континенталната традиција таа е повеќе мета-задача на разгледување и вреднување на сите човекови појави.
== Историја ==
=== Античка филозофија ===
{{главна|античка филозофија|хеленистичко-римска филозофија}}
Се смета дека западната филозофија се јавува во [[Античка Грција]], со мислата на т.н. [[претсократовци]]. Со овој поим се означува период на несинтетизирано знаење, на меѓата помеѓу науката, митологијата и филозофијата. Овие мислители се бават со прашањето за праосновата на светот или „архето“. [[Талес]] од [[Милет]], според многумина првиот вистински филозоф, смета дека водата е основа на светот, додека [[Анаксимандар]] и [[Анаксимен]] сметаат дека основата е ајперонот (неограниченото) и воздухот, соодветно. Питагора смета дека бројот е во основата на се, додека Демокрит зборува за најмалата неделива честичка на сето постојно, која ја нарекува „атом“.
Првиот голем филозоф во историјата чија мисла отвора пат за првите филозофски системи е [[Сократ]]. Тој одбивал да ја запише својата мисла, шетајќи по улиците на Атина ширејќи животна мудрост. По неговата смрт, неговиот ученик [[Платон]] решава да ја систематизира, дополни, усоврши и промовира мислата на Сократ. Платон ја отвора првата школа на западниот свет, наречена [[Академија (Платон)|Академија]]. Платон создава филозофски систем во кој преовладува она што тој го нарекува [[платонизам|теорија на идеите]]. Според него сетилно-достапниот свет е само слика на совршениот, вечен свет на идеите, кои се своевиден образец на сѐ што постои. Овие форми кои ги осознаваме исклучиво преку умот се како некој вид калап на поединечните нешта кои ги сретнуваме во светот. Платоновата мисла е изложена во форма на [[дијалог|дијалози]] помеѓу Сократ и некој Атињанин кој се сметал за експерт на некоја област. Платоновите дијалози отвораат широк спектар на теми, од љубовта и убавината, до разгледби за политиката, науката, јазикот итн.
Аристотел е најпрочуениот ученик на Платон, и вториот филозоф од античкиот свет кој нуди оригинален мисловен систем. Аристотеловите дела кои ни се нам достапни очигледно се пишувани за потесна публика, па се одликуваат со сув, несликовит, аргументативен стил, за разлика од Платоновите далеку попристапни дијалози. Аристотел е создавач на [[Логика|логиката]], која останува главен алат на филозофите до денес, а пишува и за [[Етика|етички]], [[Политика|политички]] и научни прашања. Истовремено, Аристотел е еден од првите [[Природни науки|природно-научници]], создавајќи ги [[Ботаника|ботаниката]], [[Зоологија|зоологијата]] и [[Физика|физиката]]. Неговиот природно-научен светоглед се одразува и во неговата филозофска мисла, во која ја нагласува примарноста на сетилниот свет, која како вистински научник ја анализира, прочува и истражува.
▲Во античкиот период во обемот на филозофијата спаѓале мноштво појави што денес ги карактеризираме како научни, а во средниот век филозофијата била блиска со [[Теологија|теологијата]], односно религијата, поконкретно [[Христијанство|христијанството]]. Денес, во доминантните западни филозофски струи, филозофијата инаку се толкува. Во аналитичката традиција филозофијата се занимава исклучиво со науката, нејзиното логичко верификување и унапредување, додека во континенталната традиција таа е повеќе [[метафилозофија]] чија задача е разгледување и вреднување на сите човекови појави. Јазикот како главно средство за развивање на човечката мисла е тесно поврзан со филозофијата, така во западниот свет, [[Старогрчки јазик|старогрчкиот]] и [[Латински јазик|латинскиот јазик]] се јазици кои најчесто се поврзуваат со западната мисла. Мислители кои пишувале на овие јазици кои и денес се предмет на филозофско и лингвистичко толкување се: старогрчките филозофи [[Платон]] и [[Аристотел]], римскиот говорник [[Кикерон]], средновековните мислители [[Августин]] и [[Тома Аквински]], британскиот државник и филозоф [[Френсис Бекон]], холанѓанецот [[Барух Спиноза]] итн. Во последните неколку векови во западниот свет [[Германски јазик|германскиот]], [[Француски јазик|францускиот]] и [[Англиски јазик|англискиот јазик]] се покажуваат како замена на пред сè латинскиот. Доминатноста на овие јазици тесно се поврзува со влијателноста на одредените филозофи кои пишувале на нив, и следствено создале филозофска традиција. Најистакнати филозофи и филозофски школи кои се поврзуваат со овие јазици се: [[Рене Декарт]], [[англиски емпиризам|англиските емпиристи]], филозофите на [[германски идеализам|германскиот идеализам]] како [[Имануел Кант]] и [[Георг Хегел|Г.Ф.Х. Хегел]], [[Егзистенцијализам|егзистенцијалистите]], [[Лудвиг Витгенштајн]], [[Бертранд Расел]] итн.
== Поврзано ==
| |||