Слугата Јернеј и неговото право

Слугата Јернеј и неговото право — друштвена повест на словенечкиот писател Иван Цанкар, објавена во 1907 година во збирката Monumenta litterarum Slovenicarum од издавачката куќа Л. Швентнер.

Слугата Јернеј и неговото право

Автор	Иван Цанкар
Земја	Словенија
Јазик	Словенечки
Серијал	Книжевна збирка Monumenta litterarum Slovenicarum
Жанр	социјална повест
Издавач	„Заложба Л. Швентнер“
Издадена	1907
Медиум	печатена (тврд повез)

Авторот бил член на Социјалдемократската политичка партија и сакал да добие што повеќе гласови на изборите, па затоа ја напишал повеста. Книгата била напишана и објавена веднаш по изборите. Во ова дело, авторот го привлекол вниманието на судирот помеѓу правото на сопственост и правото на работниците/трудот. Повеста е преведена на многу јазици и е едно од најважните дела на авторот. Делото се заснова на стварните искуства на Цанкар за друштвените проблеми дома и во поширокиот свет.

Содржина

Слугата Јернеј 40 години работел на фармата на стариот Ситар. По смртта на стариот Ситар, Јернеј верува дека поради 40-те години напорна работа имотот му припаѓа нему, а секако го добива најстариот син на мајсторот, кој никогаш не вложил многу труд и време во фармата. Затоа Јернеј се нервира и не престанува да го бара она што, според него, му припаѓа. Младиот Ситар, сепак, го избркал од имотот, затоа што не сака да го мачи и на тој начин го остава на својата судбина, затоа што Јернеј имал само работа и живот на фармата.

Затоа, тој оди наоколу и бара правда кај важни луѓе во Бетајнова (со студентот, градоначалникот, земјоделците во гостилницата, со децата, со судијата), но кога не ја наоѓа таму, оди во Љубљана, каде што ја бара правдата од судиите, каде е уапсен. Тој знае дека има право на земјата што неправедно му била одземена и затоа моли и ги убедува луѓето да му помогнат да ја добие. Јернеј сега бара правда од луѓето во селото, подоцна оди во градот и таму ја бара. Конечно оди дури и во Виена, но и таму не може да ја најде. Секаде му се спротивставуваат и му се потсмеваат велејќи дека старецот е луд, додека не им е доста и го затвораат. Го испраќаат во родното село, каде што градоначалникот го отфрла, а потоа оди во родното село и се обраќа кај пастирот. Кога овој го одбива, тој решава да го запали домот на Ситар. На луѓето кои доаѓаат да помогнат во гаснењето на пожарот, Јернеј слатко им се насмевнува дека нема проблем како сега да си го запали лулето. Го фрлаат во оган каде што умира.

Идеја и мотиви

Тоа е судир помеѓу правото на сопственост и правото на работа. Јернеј запознава луѓе од кои ја бара својата правда, но не може да ја најде. Тоа го претставува основното општествено-историско право на пролетаријатот на плодовите на неговиот труд. Тој е сигурен дека Јернеј ќе ја најде правдата.

Огнот гори со црвен пламен! Овој црвен пламен се вели дека е симбол за револуција во општествениот систем и во главите на луѓето. Трагедијата на Јернеј произлегува од спротивставеноста помеѓу менталитетот на Јернеј и стварниот свет. Тој едноставно не разбира како може да му се случи таква неправда, но никој не ја гледа или не сака да ја види. Тој верува во својата идеја и верува во можноста за нејзино остварување, но другите го отфрлаат како лудак и сè повеќе се чини дека надежта на слугата е илузорна.

Облик

Наративот е стилски на високо ниво, има и елементи од Библијата - библиски стил. Паралелизам на написите, кој ги нагласува зборовите на слугата, реторичките прашања, метафорите. Се појавува и силна иронија, која секогаш била оружјето на Цанкар, со кое ги навредувал и понижувал противниците и нивните постапки и мисли во своите дела. Со сето ова градиме сосема поинаква слика за Јернеј од онаа што ја создаваме со зборот „слуга“.

Слугата Јернеј, неговата идеја и идеал припаѓаат на подалечна иднина и затоа оваа потрага по правда во сегашноста изгледа бесмислена. Приказната има циклична паралелна структура, а во текот на самото раскажување се чувствува идејното степенување со секој нов разговор што Јернеј го води со луѓето кон кои се обраќа.

Збирка

Повеста Слугата Јернеј и неговото право е објавена во збирката Monumenta litterarum Slovenicarum, во издание на Лавослав Швентнер. Збирката се состои од кратка проза, поезија, прирачници и драми.