Симфонија бр. 5 (Чајковски)

Симфонија бр. 5 во е-мол, [op.] 64 (мај-август 1888)^[1] — симфонија од Петар Илич Чајковски.

Приближно времетраење: 46 минути.

Ставови

Andante — Scherzo: Allegro con anima (e-mol)
Andante cantabile, con alcuna licenza (D-dur)
Valse: Allegro moderato (A-dur)
Andante maestoso - Allegro Vivace (Alla Breve) — Molto Meno Mosso (E-dur → e-mol → E-dur)

Историја на создавањето

Музиката на Петар Илич Чајковски не била ценета за време на неговиот живот. За време на неговиот живот, тој често бил жртва на недоразбирање во татковината од критичарите како претставник на западниот правец во руската музика. Додека на запад, неговата музика тенденциозно била толкувана површно: Теодор Адорно напишал дека вториот став на 5-та симфонија е „емотивна обвивка што припаѓа на филмската музика“.

Чајковски долго време го сметале за еден од најголемите романтични композитори. Можеби суштинска ревизија за неговото творештво дал Игор Стравински, кој рекол дека Чајковски ја извлекол големата мелодија со која тој станал „најрускиот од сите руски композитори“. Неговиот пристап се разликувал од строгиот западен мелодиски систем, заради тоа што тој внел словенска мешавина на чувствителност и интензитет, мекост и сила - со тој емоционален багаж западните толкувачи никогаш не знаеле да го објаснат па затоа го нарекле класифицирајќи го како „руска душа“.

Чајковски имал создадено 6 симфонии (и програмски обоената Манфред Симфонија), во сите,композиторот внесува - изрази за своите внатрешни борби со судбината. Тој ѝ напишал на неговата заштитничка, принцезата Надежда фон Мек во февруари 1888 година : Судбина, е таинствената моќ што ги поништува сите наши напори да ја најдеме среќата... животот е постојан скок помеѓу мрачната реалност и возвишените соништа... А сепак вреди да се живее.

Чајковски почнал да ја пишува Петтата симфонија во пролетта 1888 година. Во јуни истата година, тој ѝ пишува на г-ѓа Фон Мек,спомнувајќи здравствени проблеми и жалејќи се дека неговиот музички материјал повеќе не е лесен како порано.

И покрај анксиозноста, тој конечно бил задоволен од симфонијата и на 5 ноември 1888 година ја диригирал нејзината прва изведба во Санкт Петербург. Публиката била фасцинирана, а злонамерната критика уште еднаш ја разнишала на композиторот.

За среќа, во 1890, Чајковски ја диригирал симфонијата во Хамбург, во оваа прилика, нему лично му честитал и Јоханес Брамс.

Петтата симфонија и денес е едно од најпопуларните дела на Чајковски. Во сите четири ставови се појавува судбоносната, воведна тема обележана како циклична форма на симфониски песни.

Дека Чајковски, сакал да ја прикаже својата интимна борба со судбината во симфонијата сведочат белешките од скиците за неа од април 1888 година: Вовед. Целосна посветеност на судбината или - исто е - на немилосрдните заклучоци на Внимание. Алегро (I) незадоволство, сомнеж, жалба, прекор. (II) Дали човекот треба да се држи до верата??? Прекрасна програма, само да можам да ја спроведам. Лесно, но тажно скерцо во форма на валцер е пример за Санкт Петербург. Во финалето, судбоносното варира и се трансформира и се изведува очајно, заканувачки, моќно, до православен напев за конечно не порасне во триумфална пофалба на животот^[2].