Сердика е остаток од тврдина кој се наоѓа во градот Софија, Бугарија. Наоѓалиштето е изграден во периодот од 177-180 година, во времето на римскиот цар Марко Аврелиј и Комод. Градот Сердика е поранешното име на денешната бугарска престолнина. Во неа се влегувало преку четирите градски порти. Овој комплекс се наоѓа во строгиот центар на градското метро.

Тврдина Сердика
Карта
Општи податоци
ГрадСофија
ЗемјаБугарија

Историја уреди

 
Шематски приказ на Сердика

Сердика била претворена во тврдина од императорот Марко Аурелиј. Тврдината имала кружни и триаголни кули, и четири порти кои биле заштитени со бастион од двојни кули. Се претпоставува дека тврдината најпрво имала четириаголна форма, а од внатрешната страна постоел пат кој бил наречен „интервалум“. Градежниот знак за изградба на ѕидот на тврдината е речиси целосно зачуван. Се наоѓа на западната порта на Сердика и јасно сведочи за времето кога е поставен:

„Добар ден! Великите и божествени цареви - Марко Аурелиј Антониј Август, победник на Германците и на Сарматите, татко на татковината, големиот свештеник, и Луциј Аурелиј Комодус Август, победник на Германците и на Сарматите, ги изградија ѕидините на Среднополис, кога гувернер на провинцијата Тракија беше Азелиј Емилијан.“

На површина од околу 16,5-17,5 хектари и заградена со ѕидови, тврдината немала услови за развој, па затоа уште во тоа време многу згради и храмови биле изградени надвор од ѕидините. Првиот ѕид на тврдината бил сериозно оштетен во 3 век од нашата ера, а бил обновен во 4 век со надградбата на делот од ѕидот (таканаречен „опус микстум“), додека аголот на северозападниот дел бил затрупан.

Вториот надворешен ѕид со кружни и правоаголни кули од север, бил изграден од императорот Константин Велики (306-337), на површина од уште 85 хектари. Градските ѕидини биле многу оштетени при опустошување на градот од страна на Готите во 3 век и од страна на Хуните во 5 век. За време на императорот Јустинијан I (527-565 г.) тврдината Сердика била обновена: направен е појас од тули и триаголни кули, што се потврдува со изјавата на Прокопиј Цесариски за зајакнувањето на Софија. Ѕидот добил потпора, поради што станал уште поголем и длабок речиси два метри, а меѓу старите кружни кули, долги 50 метри крај ѕидот, биле изградени нови триаголни кули. Потоа, во 6 век, бастионите на портите на Сердика станале петаголни.

На 9 април 809 година – Велигден, граѓаните ги отвориле портите, бидејќи биле под опсада од страна на кнезот Крум, по што Сердика била припоена кон Бугарија. Се сметало дека кнезот Крум ја урнал тврдината и речиси го истребил населението, но податоците добиени од археолошките ископувања покажуваат дека ова не е точно.[1] 

Уривањето на ѕидините од тврдината се случило во 14 век, кога Турците ја презеле власта во Софија. Северно од западната порта постои длабока дупка во ѕидот, што се смета дека е од времето кога Турците се пробивале во градот. Во 1432 година, францускиот витез Бернтрандон де ла Брокиер враќајќи се од светите места, поминал низ Софија и го опишал градот што го нарекол „најубавиот град во цела Бугарија“, додавајќи дека населението е бугарско и дека чека помош однадвор за да се ослободи.[2] Од неговите записи се потврдува дека ѕидините биле значително оштетени во тоа време.

Во 1969 година со изградбата на метрото, била направена првата значителна реставрација и презентација на дел од тврдината.

Особености уреди

 
Дел од амфитеатарот
 
Западната порта на Сердика

Сердика има три ѕидини, градени во текот на различни периоди. Ископувањата покажуваат дека градот бил многупати разурнуван од Готи, Хуни, Авари, Словени, Бугари и Турци, а поголемиот дел од урнатините не биле поправани.

Источниот дел на тврдината се протега од паркот пред хотел „Рила“ до минералниот извор меѓу улиците „Сердика“ и „Искар“. Источното предградие се протегало до местото каде денес е црквата „Св. Софија“, каде се наоѓал антички театар, кој подоцна служел како амфитеатар.

Северниот дел од ѕидините е блиску до аголот на улицата „Екзарх Јосиф“ и булеварот „Кнегиња Марија-Лујза“, а оттаму минува под трговскиот центар „Хали“. Од северното предградие на Сердика откриени се фрагменти од големи згради.

Западниот дел од ѕидините е во насока на улиците „Вашингтон“ и „Лавеле“ и доаѓа до денешната Судска палата. Западната порта може да се види делумно под нивото на улицата „Вашингтон“, во дворот на новата католичка катедрала. При истражувања на западното предградие, пронајдена е голема трикорабна базилика и две римски гробници, а потоа биле откриени уште пет гробници.

Се претпоставува дека во Сердика се влегувало низ четири градски порти, и дека на секоја од нив на голем блок стоел натпис на кој биле запишани информации за изградбата. Во метрото е изложен еден од тие блокови, оној од северната порта.

Јужниот дел од ѕидините денес се наоѓа под зградите на „Алабин“, а се поврзува со источниот дел кај хотелот „Рила“. Еден од најголемите споменици на јужното предградие е храмот на Серапис, чии фрагменти се чуваат во Националниот историски музеј.

Кулите што се наоѓале во внатрешноста на тврдината биле триаголни и кружни, а кај портите биле петаголни. Растојанието меѓу кулите во западниот и јужниот дел е 200 римски фуса (59,20 м), а во источниот се претспоставува дека било околу 44 м.

Тврдината била во делот кој денес го обележуваат улиците „Леге“, „Алабин“, „Позитано“, „Вашингтон“, „Екзарх Јосиф“ и „Сердика“. Во 6 век ги имала следните размери: ширината во правец исток-запад била 337,80 м, а во правец север-југ должината била 562,20 м. Откриен е дополнителен внатрешен ѕид кај источната и западната порта.

Заради растењето на градот од север бил изграден и трет внатрешен појас. Северниот дел од новиот ѕид минува низ денешните улици „Козлодуј” и „Клокотница“, до североисточниот агол на „Козлодуј” и „Веселец”, а на северозапад до улиците „Козлодуј” и „Охрид”. Од овие места ѕидот продолжува кон југ преку реката, но не се знае како се спојувал со старата тврдина. Датирањето на двата внатрешни ѕида не е потврдено, но се однесува на периодот меѓу владеењето на Константин I Велики и Јустинијан I Велики.

Дебелината на ѕидот е 3,80 м, а таму каде што постојат столбови, достига до 6 м.[3]

Надвор од тврдината биле откриени различни видови на утврдување: квадрибург во Орландовци, голем доцноантички христијански комплекс во Лозенец над јужниот парк[4], римски вили каде што денес се наоѓа Медицинската академија, населбата Стефан Караџа, станицата Искар, населбата Филиповци, Обелја, и во населбата Хаџи Димитар.[5][6][7].

Надворешни врски уреди

Наводи уреди

  1. 1200 години од припојувањето на Сердика (Софија) кон бугарската држава, Пламен Павлов
  2. „Официјално мрежно место на Столична општина“. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 2018-09-02.
  3. Археолошки материјали и проучувања, т.2, стр. 18-20, 52
  4. „Се навршуваат 1660 години од Сердикискиот собор“. Архивирано од изворникот на 2015-04-02. Посетено на 2018-09-02.
  5. „Веселина Вачкова, Одисејата на Лозенскиот и други уникатни софиски свештени комплекси“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2018-09-02.
  6. Венцислав Дичев, Римски крепости в България и съседните земи, стр. 47,48
  7. Римската вила во населбата Хаџи Димитар, ИИИ - БАН.