Сердика (тврдина)
Сердика е остаток од тврдина кој се наоѓа во градот Софија, Бугарија. Наоѓалиштето е изграден во периодот од 177-180 година, во времето на римскиот цар Марко Аврелиј и Комод. Градот Сердика е поранешното име на денешната бугарска престолнина. Во неа се влегувало преку четирите градски порти. Овој комплекс се наоѓа во строгиот центар на градското метро.
| Тврдина Сердика | |
|---|---|
 | |
 | |
| Општи податоци | |
| Град | Софија |
| Земја | Бугарија |
Историја
уреди
Сердика била претворена во тврдина од императорот Марко Аурелиј. Тврдината имала кружни и триаголни кули, и четири порти кои биле заштитени со бастион од двојни кули. Се претпоставува дека тврдината најпрво имала четириаголна форма, а од внатрешната страна постоел пат кој бил наречен „интервалум“. Градежниот знак за изградба на ѕидот на тврдината е речиси целосно зачуван. Се наоѓа на западната порта на Сердика и јасно сведочи за времето кога е поставен:
„Добар ден! Великите и божествени цареви - Марко Аурелиј Антониј Август, победник на Германците и на Сарматите, татко на татковината, големиот свештеник, и Луциј Аурелиј Комодус Август, победник на Германците и на Сарматите, ги изградија ѕидините на Среднополис, кога гувернер на провинцијата Тракија беше Азелиј Емилијан.“
На површина од околу 16,5-17,5 хектари и заградена со ѕидови, тврдината немала услови за развој, па затоа уште во тоа време многу згради и храмови биле изградени надвор од ѕидините. Првиот ѕид на тврдината бил сериозно оштетен во 3 век од нашата ера, а бил обновен во 4 век со надградбата на делот од ѕидот (таканаречен „опус микстум“), додека аголот на северозападниот дел бил затрупан.
Вториот надворешен ѕид со кружни и правоаголни кули од север, бил изграден од императорот Константин Велики (306-337), на површина од уште 85 хектари. Градските ѕидини биле многу оштетени при опустошување на градот од страна на Готите во 3 век и од страна на Хуните во 5 век. За време на императорот Јустинијан I (527-565 г.) тврдината Сердика била обновена: направен е појас од тули и триаголни кули, што се потврдува со изјавата на Прокопиј Цесариски за зајакнувањето на Софија. Ѕидот добил потпора, поради што станал уште поголем и длабок речиси два метри, а меѓу старите кружни кули, долги 50 метри крај ѕидот, биле изградени нови триаголни кули. Потоа, во 6 век, бастионите на портите на Сердика станале петаголни.
На 9 април 809 година – Велигден, граѓаните ги отвориле портите, бидејќи биле под опсада од страна на кнезот Крум, по што Сердика била припоена кон Бугарија. Се сметало дека кнезот Крум ја урнал тврдината и речиси го истребил населението, но податоците добиени од археолошките ископувања покажуваат дека ова не е точно.[1]
Уривањето на ѕидините од тврдината се случило во 14 век, кога Турците ја презеле власта во Софија. Северно од западната порта постои длабока дупка во ѕидот, што се смета дека е од времето кога Турците се пробивале во градот. Во 1432 година, францускиот витез Бернтрандон де ла Брокиер враќајќи се од светите места, поминал низ Софија и го опишал градот што го нарекол „најубавиот град во цела Бугарија“, додавајќи дека населението е бугарско и дека чека помош однадвор за да се ослободи.[2] Од неговите записи се потврдува дека ѕидините биле значително оштетени во тоа време.
Во 1969 година со изградбата на метрото, била направена првата значителна реставрација и презентација на дел од тврдината.
Особености
уреди
Сердика има три ѕидини, градени во текот на различни периоди. Ископувањата покажуваат дека градот бил многупати разурнуван од Готи, Хуни, Авари, Словени, Бугари и Турци, а поголемиот дел од урнатините не биле поправани.
Источниот дел на тврдината се протега од паркот пред хотел „Рила“ до минералниот извор меѓу улиците „Сердика“ и „Искар“. Источното предградие се протегало до местото каде денес е црквата „Св. Софија“, каде се наоѓал антички театар, кој подоцна служел како амфитеатар.
Северниот дел од ѕидините е блиску до аголот на улицата „Екзарх Јосиф“ и булеварот „Кнегиња Марија-Лујза“, а оттаму минува под трговскиот центар „Хали“. Од северното предградие на Сердика откриени се фрагменти од големи згради.
Западниот дел од ѕидините е во насока на улиците „Вашингтон“ и „Лавеле“ и доаѓа до денешната Судска палата. Западната порта може да се види делумно под нивото на улицата „Вашингтон“, во дворот на новата католичка катедрала. При истражувања на западното предградие, пронајдена е голема трикорабна базилика и две римски гробници, а потоа биле откриени уште пет гробници.
Се претпоставува дека во Сердика се влегувало низ четири градски порти, и дека на секоја од нив на голем блок стоел натпис на кој биле запишани информации за изградбата. Во метрото е изложен еден од тие блокови, оној од северната порта.
Јужниот дел од ѕидините денес се наоѓа под зградите на „Алабин“, а се поврзува со источниот дел кај хотелот „Рила“. Еден од најголемите споменици на јужното предградие е храмот на Серапис, чии фрагменти се чуваат во Националниот историски музеј.
Кулите што се наоѓале во внатрешноста на тврдината биле триаголни и кружни, а кај портите биле петаголни. Растојанието меѓу кулите во западниот и јужниот дел е 200 римски фуса (59,20 м), а во источниот се претспоставува дека било околу 44 м.
Тврдината била во делот кој денес го обележуваат улиците „Леге“, „Алабин“, „Позитано“, „Вашингтон“, „Екзарх Јосиф“ и „Сердика“. Во 6 век ги имала следните размери: ширината во правец исток-запад била 337,80 м, а во правец север-југ должината била 562,20 м. Откриен е дополнителен внатрешен ѕид кај источната и западната порта.
Заради растењето на градот од север бил изграден и трет внатрешен појас. Северниот дел од новиот ѕид минува низ денешните улици „Козлодуј” и „Клокотница“, до североисточниот агол на „Козлодуј” и „Веселец”, а на северозапад до улиците „Козлодуј” и „Охрид”. Од овие места ѕидот продолжува кон југ преку реката, но не се знае како се спојувал со старата тврдина. Датирањето на двата внатрешни ѕида не е потврдено, но се однесува на периодот меѓу владеењето на Константин I Велики и Јустинијан I Велики.
Дебелината на ѕидот е 3,80 м, а таму каде што постојат столбови, достига до 6 м.[3]
Надвор од тврдината биле откриени различни видови на утврдување: квадрибург во Орландовци, голем доцноантички христијански комплекс во Лозенец над јужниот парк[4], римски вили каде што денес се наоѓа Медицинската академија, населбата Стефан Караџа, станицата Искар, населбата Филиповци, Обелја, и во населбата Хаџи Димитар.[5][6][7].
Надворешни врски
уреди| „Сердика (тврдина)“ на Ризницата ? |
- Сердика - Бугарски тврдини Архивирано на 7 февруари 2018 г.
- Историја на Софија Архивирано на 17 јануари 2016 г.
- Добрина Желева-Мартинс, Невидливиот град.
- Макета на античката Сердика и топографија на централниот дел од Софија Архивирано на 5 март 2016 г.
- Божидар Димитров, Древна Софија Архивирано на 4 март 2016 г.
- Ана Јанева: Под Софија цел еден град е закопан, Култура - Брой 13, 8 април 2010
- Проект Античка Сердика - проучување и социализација.
Наводи
уреди- ↑ 1200 години од припојувањето на Сердика (Софија) кон бугарската држава, Пламен Павлов
- ↑ „Официјално мрежно место на Столична општина“. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 2018-09-02.
- ↑ Археолошки материјали и проучувања, т.2, стр. 18-20, 52
- ↑ „Се навршуваат 1660 години од Сердикискиот собор“. Архивирано од изворникот на 2015-04-02. Посетено на 2018-09-02.
- ↑ „Веселина Вачкова, Одисејата на Лозенскиот и други уникатни софиски свештени комплекси“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2018-09-02.
- ↑ Венцислав Дичев, Римски крепости в България и съседните земи, стр. 47,48
- ↑ Римската вила во населбата Хаџи Димитар, ИИИ - БАН.