Нептун (митологија)

Нептун (латински: Neptūnus) — римски бог на водата и морето во римската митологија и религија. Тој е пандан на грчкиот бог Посејдон. Во традицијата која е под влијание на Грција, Нептун бил брат на Јупитер и Плутон, секој од кој претседава со едно од трите царства на Небото, Земјата и Подземјето. Цртежи од Нептун во римските мозаици, особено оние во Северна Африка, се под влијание на хеленеските конвенции.

Нептун, пред да биде поврзуван со морето, бил поврзан со изворите на свежа вода. Како и Посејдон, така и Нептун бил почитуван од страна на Римјаните и како бог на коњите, под името Neptunus Equester, заштитник на трките со коњ.

Потекло на поимот

Етимологијата За Нептун е нејасна и спорна. Античкиот граматичар Варо го извел името од nuptus односно покривка (opertio), со повеќе или помалку експлицитни алузии на nuptiae, бракот на Небото и Земјата.

Меѓу современите научници П. Кречмер предложил изведенка од IE * neptu-, влажна материја. Слично и Р. Блох претпоставил дека може да биде придавна форма -не од * nuptu-, што значи "оној кој е влажен". Думецил мислел дека зборови кои произлегуваат од коренот * nep- не се потврдени во индоевропските јазици освен во ведскиот и авестанскиот. Тој предложил етимологијата која ги спојува Neptunus со ведските и авестанските теоними Apam Napat, Apam Napa и старо-ирскиот теоним Nechtan, сите со значењето потомок на водите. Со користење на компаративен приод, индоиранските, авестанските и ирските фигури ќе се покаже заеднички одлики со римските историски легенди за Нептун. Оттаму, Думецил предложил да се изведат именки од коренот - IE * nepot-, потомок, син на сестрата.

Неодамна, во неговите предавања, претставени на различни прилики во доцните години на минатиот век, германскиот научник Х. Петерсман предложил етимологија од матичните корени на IE * nebh-поврзано со облаците и маглата, плус наставката-tu кој означува апстрактно-вербална именка, и придавната наставка -no што се однесува на домен на активноста на лицето или неговите привилегии. Коренот IE * nebh-, со оригинално значење на влажно, мокро, ги има дадено санскритското nábhah, хетејското nepis, латинското nubs, nebula, германското nebel, словенското nebo итн. Концептот e близок со оној изразен во името на грчкиот бог Όυράνος , добиен од коренот IE * h2wórso-, до вода, наводнување и * h2worsó-, средство за наводнување. Оваа етимологија e посогласна со Варо.

Различна етимологијата, втемелена во легендарната историја на Latium и Etruria, била предложена од страна на Прелер и Милер-Дике: етрурски Nethunus, Nethuns би била придавна форма на топонимот Nepe (t), Nepete (во моментов Nepi), град на полето Faliscuc блиску до Falerii. Областа е традиционално поврзувана со култот на боговите: Mесап и Халес, истоимениот херој на Falerii, за кои се верува дека се негови синови. Meсап ги предводел фалерците и другите во војна во Аеneid. Nepi и Falerii се познати од античката доба по одличениот квалитет на водата на нивните извори, расфрлани во ливади

Богослужба и теологијата

Теологијата на Нептун може да се реконструира само до одреден степен бидејќи уште од најрани времиња тој бил идентификуван со грчкиот бог Посејдон. Ваквата идентификација може добро да се втемели во строгиот однос помеѓу латинските и грчките теологии на две божества. Се тврди дека индоевропскиот народ, намајќи директно познавање за морето, бидејќи потекнувал од внатрешните области, повторно ја користел теологијата на божеството кое првично било хтонско или ја користело моќта над слатките води во внатрешноста како и богот на морето. Оваа функција е сочувана особено добро во случајот на Нептун кој бил дефинитивно бог на изворите, езерата и реките пред да стане, исто така, бог на морето, како што сведочат бројните наоди од натписите во кои тој се споменува во близина на таквите локации. Сервус, граматичар, исто така, експлицитно наведува дека Нептун е задолжен за сите реки, извори и води.

Тој може да најде паралела со ирскиот бог Нехтан, господар на доброто од кои сите реки во светот истекуваат и течат назад.

Посејдон, од друга страна, бил подложен на процесот на станување главен бог на морето уште многу порано, како што е прикажано во Илијадата.

Во претходните времиња тоа бил богот Портун или Фортун, на кој му се заблагодарувале за поморските победи, но Нептун го заменил во оваа улога уште од првиот век п.н.е. кога Сектус Помпеј себеси се нарекувал "син на Нептун". Едно време тој бил поврзуван со Салација, божицата на солената вода.

Нептун, исто така, се сметал за легендарниот предок бог на латинците, фалискани, кои се нарекуваат себеси Neptunia Proles. Во оваа смисла тој бил еквивалент на Марс, Јан, Сатурн, па дури и Јупитер меѓу Латинска племиња. Салација ја претставува витална сила на Нептун.

Нептуналија

Главна статија: Нептуналија

Нептуналија е фестивал на Нептун на 23 јули, во екот на летото. Датумот и изградба на засолништа од гранки од дрва укажуваат на примитивната улога на Нептун како бог на изворите на вода во летната суша и топлина.

Најстариот римски календар го постави празникот на Нептуналија на 23 јули, два дена по Лукарија на 19 и 21 јули и два дена пред Фуриналија на 25 јули. Г. Висова веќе забележал дека фестивали кои паѓаат во низа од три дена се поврзани едни со други. Думецил појаснил дека овие фестивали се сите на некој начин поврзани со значење на функцијата на вода во текот на летната топлина (canicula), кога реките и изворски води се на најниско ниво. Основајќи ја неговата анализа на делата на Паладиј и Колумел, Думецил тврди дека додека Лукарија била посветена на облекување на шумата, чистејќи ги подземните грмушки со сечење на 19-ти, а потоа со искоренување на 21-ви, (и палејќи ги подоцна), Нептуналија го прославувале со излети под колиби (umbrae, casae frondeae), во шума помеѓу Тибар и Виа Саларија, пиејќи изворска вода и вино за да избегаат од топлината. Изгледало дека овој фестивал бил време на општа слобода и неконтролирана распиштоленост во која мажите и жените се мешале без вообичаените римски традиционални и општествени ограничувања. Овој карактер на фестивалот, како и фактот дека на Нептун му била понудена жртва од бик, укажуваат на концепт на земјоделска плодност.

Фуриналија, посветен на Фурина, божица на изворите, се однесувал на оние извори кои морало да бидат откриени со дупчење, односно била потребна работа од страна на човекот, па така се создала кореспонденција со Лукарија од 21-ви, подеднакво подразбирајќи аналогна човечка акција врз почвата. Думецил ја објаснува Фурналија, со хидраулична работа како што е пропишана и според Паладиј, односно со дупчење на бунари за откривање на подземни води; патенти и скриени води се третирале одделно на наредни прилики.

Храмови

Нептун имал два храма во Рим. Првиот изграден во 25тата година пред нашата ера, поставен близу до Circus Flaminius, римската патека за трки, а содржела славни скулптури на морнарска група од Scopas. Вториот, базиликата Neptuni, била изградена на Campus Martius и посветен од Agrippa во чест на воено морската победа на Actium.

Принесување жртви

Нептун е еден од единствените три Римски богови на коишто било погодно да им се понудат жртви од бикови, другите два биле Аполо и Марс. Погрешното понудување би барало помилување ако е заради невнимателност или неопходност.Типот на понудување вклучува прецизна врска помеѓу божественото и земскотото кралство.

Езеро Албанус

Излевањето на езерото Албанус се случило на датата на Нептуналија. Овој необичен настан(чудо) кој го претскажал падот на Веи е историски настан којшто Думецил го препишува на римскиот обичај на проектирање легендарно наследство во нивната сопствена историја. Ливи поврзува дека еден haruspex од Веи кој бил земен како затвореник невнимателно го дал пророштвото дека Веи ќе падне, ако водите на езерото се излеат во правец на внатрешноста. Напротив, фактот ќе води кон непогодности за Рим ако водите се излееле кон морето. Предвидувањето било потврдено со пророштвото на Делфи консултиран од римскиот сенат.

Оваа легенда ќе го прикаже обемот на моќи скриени во водите и религиозната важност на нивна контрола: Веинтанците,знаејќи го овој факт копале канали долго време како што потрвдуваат последните археолошки пронаоѓања. Постои временска коинциденција помеѓу предвидувањето на необичниот настан (чудото) и работењето на деривација препорачано од Паладиус и Колумела во време на canicula, кога водите се на нивно најниско ниво.

Paredrae

Paredrae се суштества кои се спаруваат или придружуваат некој бог. Тие ги претставуваат основните аспекти или моќите на богот со кој тие се здружени. Во Римската религија тие се често од женски род. Во подоцнежните времиња под хелинистичко влијание тие почнале да се сметаат за одделни божици и сопруги на богот. Сепак ова погрешно сфаќање можеби било широко распространето во поранешното фолклорно верување. Во гледиштето на Думецил, двете paredrae на Нептун, Салација и Венилија ги претставуваат надмоќните и смирувачките аспекти на водата, обата природни и припитомени: Салација би го претставувала излевањето, доминантните води, а Венилија мирните или водите кои течат тивко.

Салација и Венилија беа предмет на внимание на научниците и на древното и на модерното време. Варо го поврзува првото со salum, море , а второто со ventus, ветер. Фестус пишува за Салација дека таа е божица која го создава движењето на морето. Додека Венилија би предизвикала брановите да дојдат на брегот, Салација би предизвикала нивно повторно враќање кон големото море. Овој настан бил дискутиран во многу пасуси од христијанскиот доктор Аурелиј Аугустин. Тој посветил едно цело поглавје од неговиот De Civitate Dei на подбивање на недоследното подразбирање на теолошката дефиниција за двете суштества (ентитети): бидејќи Салиција би го означувала долниот дел од морето, тој се прашува како тоа би можело да биде можно дека таа исто така ги повлекува и брановите (Венилија е таа, од која што брановите доаѓаат на брегот), бидејќи брановите се очигледно феномен на површината на морето. На друго место тој пишува дека Венилија ќе биде “надеж која доаѓа” еден од аспектите или моќите на сите опфаќајки го и Јупитер сфатен како anima mundi.

Сервиус во неговиот коментар за Aeneid исто така пишува за Салација и Венилија во различни пасуси,пр. V 724: "(Venus) dicitur et Salacia, quae proprie meretricum dea appellata est a veteribus": "(Венус) е исто така наречена Салација , која што поточно била именувана божица на жените платенички од древните. На друго место тој пишува дека Салација и Венилија се всушност исто лице.

Помеѓу модерните научници Думецил со неговите следбеници Блох и Шилинг го насочуваат нивното толкување за Нептун на подиректна, конкретна, ограничена вредност и функции на водата. Според нив Салација би го претставувала силниот и насилен аспект на пробивни води и води кои се излеваат, Венилија смирувачкиот, нежен аспект на мирната или водата која тече полека.

Прелер, Фоулер, Петерсман и Такас и припишуваат на теологијата на Нептун пошироко значење како бог на универзалната световна плодност, особено релевантен за земјоделството и човековата репродукција.Оттаму тие ги толкуваат Салација како олицетворение на страста и Венилија како поврзана со venia, став на грациозност, привлечност, поврзани со љубов и желба за репродукција.

Л. Прелер забележал значаен аспект на Венилија спомнувајки дека таа е забележана во каталогот за божества и како божество на копнеж, желба. Тој смета дека овој факт ќе им овозможи да се објасни теонимот на ист начин како оној на Венера. Други податоци се чини дека покажуваат во иста насока дека Салација би била паралела на Тетида како мајката на Ахил, додека Венилија ќе биде мајка на Турнус и Иутурна, кои таа ги доби со Даунус кралот на Рутулианците. Според друг извор Венилија ќе биде сопруга на Јанус со кого ја добива нимфата Каненс сакана од Пикус. Овие митски податоци ја нагласуваат репродуктивната функција олицетворена во фигурите на нептуновите паредраеи особено онаа на Венилија при породувањето и мајчинството. А легендарниот крал Венулус беше запамтен во Тибур и Лавиниум.

Плодност божество и предци на божиците

Германскиот научник Х. Петерсман предложил поинаква интерпретација на теологијата на Нептун. Развивајки го неговото разбирање за теоним како вкоренето во IE * nebh, тој тврди дека бог би бил древно божество на облачното и дождливо небо во друштво и во спротивставување на Зевс/Јупитер, богот на јасното, светло небо. Слично на Каелус,тој ќе биде татко на сите живи суштества на Земјата преку оплодувачката моќ на дождовницата.

Овие hieros gamos на Нептун и Земјата ќе се рефлектираат во литературата, на пример во Vergil Aen. V 14 pater Neptunus. Виталната потенција на Нептун ќе биде претставена преку Салација (добиено од salax, salio во неговата оригинална смисла порнографски, похотлива која посакува полов однос, прикривајки). Салација потоа ќе ја претставува желбата на богот за односи со Земјата, неговата витална генерирачка потенција, манифестирана во врнежи од дожд. Додека Салација ќе го означува облачното небо, другиот карактер на богот би бил рефлектиран од неговата друга паредра Венилија која го претставува јасното небо полно со облаци од добра вода. Теонимот Венилија ќе биде вкоренет во не посведочената придавка *venilis, од IE коренот *ven што значи да се сака, посакува, реализирано во санскритот vánati, vanóti, тој сака, Стар Остров. vinr пријател, германски Wonne, латински Venus, venia. Сеќавања за овој двоен аспект на Нептун, ќе се најдат во Catullus 31. 3: "uterque Neptunus".

Во претпоставка на Петерсман, покрај Зевс / Јупитер, (вкоренети во IE * dei (h) да блесне, кој првично ги претставувал светлиот бел ден на небо во убаво време), древните индоевропејци почитуваат еден бог на небесната влага или влажност како генератор на животот. Овој факт ќе биде посведочен од Хетеецот theonyms nepišaš (D)IŠKURaš IŠKURaš или nepišaš (D)Tarhunnaš "господар на небото мокро", што бил почитуван како суверен на Земјата и мажите. Иако со текот на времето оваа функција била префрлена на Зевс / Јупитер кој стана и суверен на временските услови, реминисценциите на старата функција преживејаа во литературата: на пример, во Vergil Aen. V 13-14 читање:"Heu, quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?/ quidve, pater Neptune, paras?": Whow, зошто толку многу облаци го опкружуваат небото Што подготвувате, татко Нептун?" Неопходноста на водатата за квалитет на оплодувањето и нејзината строга врска со репродукцијата е универзално позната . Такас премногу укажува на имплицитната сексуалност и значењето за плодноста на двете и Салација и Венилија врз основа на контекст на култови на Нептун, на толкувањето на Варо за Салација како желна за полов однос и на поврзаноста на Венилија со нимфата или Венера.

Милер Дике и Дике веќе ја имаат толкувано теологијата на Нептун како онаа на божествениот предок на латинската лоза, имено Фалисканите, како и таткото на нивните херои основачи Месап и Халес. Споделувајки го овој ист пристап Фаулер ја смета Салација за персонификација на витална потенција која генерира латински луѓе, паралелно со Марс, Сатурн, Јанус, па дури и Јупитер меѓу другите Латини.

Neptunus equestris

Посејдон бил поврзуван со коњ од најрани времиња, многу пред да биде потврдено било кое друго негово поврзување со морето, а може дури и оригинално да бил замислен под форма на коњ. Таквата одлика е одраз на неговата сопствена chtonic, насилна, брутална природа како земјо-тресач, како и врската на коњот со изворите, односно подземните води, и psychopompous карактер својствени на ова животно. Не постои таква директна врска во Рим. Нептун не покажува никаков директен коњски карактер или поврзаност.

Тоа бил римскиот бог Консус кој има поврзаност со коњи: неговиот подземен олтар бил сместен во долината на Circus Maximus во подножјето на Палатин, местото на коњски трки. На денот на неговиот летен фестивал (21 август), на Consualia aestiva, било вообичаено да се донесат во поворка коњи и маски крунисани со цвеќиња и потоа да се задржат коњските трки во циркусот. Се чинело дека овие игри имаат селски карактер: тие го означуваа крајот на годишниот земјоделски циклус, кога жетвата беше завршена. Според преданието, оваа прогода беше избрана за да изврши киднапирање на Сабинските (и Латински) жени. Епизодата може да има одраз на традиционалната сексуална лиценца за такви прилики. На тој ден flamen Quirinalis и калуѓерки девици биле жртвувани на подземниот олтар на Консус. Фактот дека двата фестивала на Consus следеа по еднаков интервал од четири дена од двата фестивала на Ops (Opeconsivia на 25 август и Opalia на 19 декември) сведочи за строгиот однос помеѓу двете божества, како однесување за наградување на земјоделството, или во терминологијата на Думецил на третата функција. Овој факт покажува радикално различна симболична вредност на коњ во теологијата на Посејдон и таа на Консус.

Можеби под влијание на Посејдон Ίππιος Консус бил реинтерпертиран како Neptunus equestris и за неговиот подземен жртвеник, кој исто така се идентификува со Посејдон Ένοσίχθων. Архаичниот и таинствен карактер на неговиот култ, кој бара откопување на олтарот, се знаци на голема антика на ова божество и на неговиот хтонски карактер. Тој секако бил божество на аграрната обилност и на плодноста. Думецил го толкува неговото име како изведено од condere. крие, зачувано како вербална именката во-u паралелно на Санкус и Јанус, што значи бог на складирани зрна.

Мартиан Капела ги сместува Нептун и Консус заедно во регионот X од небото: може да биде дека тој ја следел веќе старата interpretatio graeca на Консус или тој може да биде одраз на етрурсата идеја за хтонски Нептун. На Етрурците им биле особено драги коњските трки.

Нептун во Етрурија

]]Нетунс]] е етрурското име на богот. Во минатото се верувало дека римскиот теоним е добиен од етрурски, но од неодамна ова гледиште е одбиено.

Нетунс бил секако важен Бог за Етрурците. Неговото име се наоѓа на два случаи на Piacenza Liver, имено случајот 7 на надворешниот раб и случајот 28 gall-bladder (плус еднаш во случај 22 заедно со Тинија). Оваа последна локација се совпаѓа со сведочењето на старците на планината Плини дека gall-bladder е свето за Нептун. Теонимот Nethuns се повторува осум пати во колоните VIII, IX и XI од Liber Linteus (flere, flerchva Nethunsl), барајќи понуди на вино.

На огледало од Тусканија (ES 1. 76) Nethuns е претставен додека зборував со Uśil (Сонцето) и Thesan (божицата на Зората). Nethuns е на левата страна, седи, држи Trident со два краја во десната рака, а неговата лева рака е подигната во став на давање на инструкции, Uśil стои во центарот на сликата, држејќи го во десната рака лакот на Aplu, и Thesan е на десната страна, со десната рака врз рамото на Uśil : двајцата богови гледаат насочени во слушање на Nethuns-овите зборови. Идентификација на Uśil со Aplu (и неговата поврзаност со Nethuns) е дополнително истакната од демонот anguiped кој држи два делфина. Сцената ги нагласува идентитетите и асоцијацијата на Nethuns и Aplu (тука идентификуван како Uśil) како главени божества од световното царство и животниот циклус. Thesan и Uśil-Aplu, кој е идентификуван со Сури (Soranus Pater, богот на подземното Сонце) за да се разјасни минливиот карактер на световниот живот. Здружувањето на Nethuns и Uśil-Aplu е во согласност со една верзија на теоријата на Етрурскиот Пенат.

Во описот на Небесата на Мартиан Капела, Нептун се наоѓа во регионот Х заедно со Lar Omnium Cunctalis (на сите), Неверита и Консус. Присуството на Lar Omnium Cunctalis може да биде поврзано со теологијата на Нептун како бог на плодноста, вклучувајќи го и човекот, а Неверита е теоним добиен од архаична форма на Nereus и Nereid, пред падот на digamma. Поставувањето на Нептун од Мартиан е полно со прашања: според редоследот на главните три богови тој треба да биде сместен во регионот II, (Јупитер е навистина во регионот I и Плутон во регионот III). Сепак во регионот II можат да се најдат две божества поврзани со Нептун, имено Фонс и Лумфае. Стивен Веинсток претпоставува дека додека Јупитер е присутен во секој од првите три региони, во секој под различни аспекти поврзани со карактерот на самиот регион, Нептун треба првично да се наоѓа во вториот, што е посведочено со присуството на Фонс и Лумфае, и Плутон во третиот. Причината за поместување на Нептун во регионот Х останува нејасна, но може да се посочи на второто појавување на тријади во третиот квартал, кој се изедначил со локацијата на Нет во случај 7 на Liver. Тоа е, сепак, во согласност со колокацијата во третиот квадрант на божества директно поврзани со човечкиот свет.

Блох го забележува можниот хтонски карактер и построгата врска на Nethuns со Посејдон, на кои би алудирале серии на околности, особено поради фактот дека тој бил меѓу четирите богови (Јупитер, Сатурн, Нептун и Телус во редослед) жреците ова го прикажале како потребна политика на смирување за чудото кое се однесува на De haruspicum responso 20, од Цицерон ,односно звук на напукнување што се смета дека доаѓа од подземјето во ager latiniensis.

Нептун и Етрурскиот Пенат

Меѓу античките извори Арнобиј обезбедува важни информации во врска со теологијата на Нептун: тој пишува дека според Nigidius Figulus Нептун бел сметан за еден од Етрурските Пенати, заедно со Аполон, двете божества се наградени со поседување на бессмртните ѕидови на Троја. На друго место од неговата работа, книга VI, Nigidius напишал дека според Etrusca Disciplina, неговиот бил еден меѓу четирите родови, видови на Penates: на Јупитер, на Нептун, на подземјето и на смртниот човек. Според друга традиција поврзана со Каесиј исто така врз основа на истиот извор, етрурскиот Пенат ќе биде Фортун, Церера, Genius Iovialis и Палес, овој последниот бил машки Етрурски бог (ministrum Iovis et vilicum, домашни и селанец на Јупитер).

Опис во уметноста

Антика

Францускиот Оддел за нуркачите на подземните археолошки истражувања (на чело со Мајкл Л'ор) открија мермерна статуа на Нептун со негови вистински димензии, во реката Рона кај градот Арл; датира од почетокот на четвртиот век . Статуата е една од стоте артефакти што тимот ги ископал помеѓу септември и октомври 2007 година.

Етрурските репрезентации на богот се ретки, но значајни. Најстарата е можеби врежаната carnelian scarab од Vulci на 4 век п.н.е.: Nethuns клоца една карпа и создава пролет. (Париз: Националната библиотека, Кабинетот des Medailles ).

Друга етрурска скапоценост (од збирката на Luynes, впишан Nethunus ) отсликува бог кој прави коњски скок надвор од земјата со удар од својот Тридент.

Бронзено огледало од крајот на 4 век во Музеите во Ватикан (Museo Gregoriano Etrusco: C.S.E. Vaticano 1.5a) на кое е насликан богот со Анимон, ќерка на Дан, кого тој го спречува да биде нападнат од сатир кого тој ќе го учи на уметноста на создавање извори. Во близина има лавовска глава која истура вода од неговата отворена уста и сад со рачки.

Ренесанса

Ренесансата со неа донесе будење на паганската уметност, и многу пагански богови беа прикажани во истиот класичен модел кои се користат во грчките и римските времиња. Меѓутоа, со Нептун постоеле неколку такви модели, дозволувајќи им на уметниците на ренесансата да го отсликат Нептун како и да одберат. Резултатите вклучуваат лица и дејствијата што се чинеле повеќе смртни, како и асоцијации со Херкулес. Севкупниот ефект е да се промени сликата на Нептун до помалку обожуван статус.

Галерија

• 
  Ањоло Бронѕино, Портрет на Адреја Дорија како Нептун (1540-1550)
• 
  Бартоломео Аманати, Фонтана на Наптун of Neptune]] (1563–1565), Фиренца
• 
  Антоин Коисеву,
  Нептун (1705),
  Лувр, Париз
• 
  Џован Батиста Тјеполо, Нептун нуди поклони на Венеција (1748-1750)
• 
  Хуан Паскал де Мена, Фонтана на Нептун, (1780–1784) Мадрид