Википедија

Натриум трифосфат

хемиско соединение

Натриум трифосфат (STP), исто така наречен и натриум триполифосфат (STPP) или триполифосфат (TPP),[1]) е неорганско соединение со формула Na5P3O10. Претставува натриумова сол на полифосфатниот пента-анјон, кој е конјугирана база на трифосфорна киселина. Се произведува во голем обем како компонента на многу домашни и индустриски производи, особено детергенти. Еколошките проблеми поврзани со еутрофикацијата се припишуваат на неговата широка употреба.[2]

Подготовка и својства

уреди

Натриум триполифосфат се произведува со загревање на стехиометриска мешавина од динатриум фосфат, Na 2 HPO 4 и мононатриум фосфат, NaH 2PO4, под внимателно контролирани услови.[2]

2 Na 2 HPO 4 + NaH 2PO 4 → Na5P 3O10 + 2 H 2O

На овој начин годишно се произведуваат приближно 2 милиони тони.[3]

STPP е безбојна сол, која постои и во безводна форма и како хексахидрат. Анјонот може да се опише како пентајонски синџир [O 3POP(O) 2OPO3] 5− .[4][5] Познати се многу сродни ди-, три- и полифосфати, вклучувајќи го и цикличниот трифосфат (на пр. натриум триметафосфат). Силно се врзува за металните катјони како бидентатен и тридентатен хелатен агенс.

 
Хелација на метален катјон со трифосфат.

Примени

уреди

Детергенти

уреди

Поголемиот дел од STPP се применува како компонента на комерцијални детергенти. Служи како омекнувач на вода. Во тврда вода (вода која содржи високи концентрации на Mg 2+ и Ca 2+), детергентите се деактивираат. Како високо наполнет хелатен агенс, TPP 5− цврсто се врзува за дикациите и ги спречува да се мешаат со сулфонатниот детергент.[3]

Храна

уреди

STPP е конзерванс за морска храна, месо, живина и добиточна храна.[3] Неговата вообичаена примена се одликува со Е-кодот E451. Во храната, STPP се користи како емулгатор и за задржување на влагата. Многу влади ги регулираат дозволените количини во храната. Администрацијата за храна и лекови на САД го наведува STPP како Општо признаен како безбеден .[6]

Други примени

уреди

Други примени (стотици илјади тони/годишно) се кај керамиката (го намалува вискозноста на глазурата до одредена граница), како агенс за потемнување на кожа (како средство за маскирање и синтетичко средство за сончање - SYNTAN), како средство против стврднување, забавувач на стврднување, забавувач на пламен, хартија, антикорозивен пигмент, текстил, производство на гума, ферментација, антифриз .“ [3] TPP се користи како полианион вкрстено поврзување во испорака на лекови базирани на полисахариди.[7] Пастата за заби може да содржи натриум трифосфат.[8][9][10][11][12][13][14]

Ефекти врз здравјето

уреди

Високата серумска концентрација на фосфати е идентификувана како предиктор за кардиоваскуларни настани и смрт. Додека фосфатот е присутен во телото и храната во органски форми, неорганските форми на фосфат, како што е натриум трифосфатот, лесно се адсорбираат и може да резултираат со покачени нивоа на фосфати во серумот.[15] Солите на полифосфатните анјони умерено ја иритираат кожата и мукозните мембрани бидејќи се благо алкални.[1]

Еколошки ефекти

уреди

Бидејќи е многу растворлив во вода, STPP не се отстранува значително со третман на отпадни води. STPP се хидролизира до фосфат, кој се асимилира во природниот фосфор циклус . Детергентите кои содржат фосфор придонесуваат за еутрофикација на многу свежи води.[1]

 
Еутрофикацијата на реката Потомак, предизвикана од истекување на фосфати, е очигледна од светло зеленото расцутување на алгите .

Поврзано

уреди
  • Натриум триметафосфат, цикличен трифосфат

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Complexing agents, Environmental and Health Assessment of Substances in Household Detergents and Cosmetic Detergent Products, Danish Environmental Protection Agency Архивирано на 24 август 2017 г., Accessed 2008-07-15
  2. ↑ 2,0 2,1 Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2. изд.). Butterworth-Heinemann. ISBN 0080379419.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Schrödter, Klaus; Bettermann, Gerhard; Staffel, Thomas; Wahl, Friedrich; Klein, Thomas; Hofmann, Thomas (2008). „Phosphoric Acid and Phosphates“. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:10.1002/14356007.a19_465.pub3. ISBN 978-3527306732.
  4. ↑ Corbridge, D. E. C. (1 March 1960). „The crystal structure of sodium triphosphate, Na5P3O10, phase I“. Acta Crystallographica. 13 (3): 263–269. doi:10.1107/S0365110X60000583.
  5. ↑ Davies, D. R.; Corbridge, D. E. C. (1 May 1958). „The crystal structure of sodium triphosphate, Na5P3O10, phase II“. Acta Crystallographica. 11 (5): 315–319. doi:10.1107/S0365110X58000876.
  6. ↑ „Substances Added to Food (Formerly EAFUS)“.
  7. ↑ Calvo, P.; Remuñán‐López, C.; Vila-Jato, J. L.; Alonso, M. J. (3 January 1997). „Novel hydrophilic chitosan-polyethylene oxide nanoparticles as protein carriers“. Journal of Applied Polymer Science. 63 (1): 125–132. doi:10.1002/(SICI)1097-4628(19970103)63:1<125::AID-APP13>3.0.CO;2-4.
  8. ↑ Saxton, C. A.; Ouderaa, F. J. G. (January 1989). „The effect of a dentifrice containing zinc citrate and Triclosan on developing gingivitis“. Journal of Periodontal Research. 24 (1): 75–80. doi:10.1111/j.1600-0765.1989.tb00860.x. PMID 2524573.
  9. ↑ Lobene, RR; Weatherford, T; Ross, NM; Lamm, RA; Menaker, L (1986). „A modified gingival index for use in clinical trials“. Clinical Preventive Dentistry. 8 (1): 3–6. PMID 3485495.
  10. ↑ Lobene, RR; Soparkar, PM; Newman, MB (1982). „Use of dental floss. Effect on plaque and gingivitis“. Clinical Preventive Dentistry. 4 (1): 5–8. PMID 6980082.
  11. ↑ Mankodi, Suru; Bartizek, Robert D.; Leslie Winston, J.; Biesbrock, Aaron R.; McClanahan, Stephen F.; He, Tao (January 2005). „Anti-gingivitis efficacy of a stabilized 0.454% stannous fluoride/sodium hexametaphosphate dentifrice. A controlled 6-month clinical trial“. Journal of Clinical Periodontology. 32 (1): 75–80. doi:10.1111/j.1600-051X.2004.00639.x. PMID 15642062.
  12. ↑ Mankodi, S; Petrone, DM; Battista, G; Petrone, ME; Chaknis, P; DeVizio, W; Volpe, AR; Proskin, HM (1997). „Clinical efficacy of an optimized stannous fluoride dentifrice, Part 2: A 6-month plaque/gingivitis clinical study, northeast USA“. Compendium of Continuing Education in Dentistry. 18 Spec No: 10–5. PMID 12206029.
  13. ↑ Mallatt, Mark; Mankodi, Suru; Bauroth, Karen; Bsoul, Samer A.; Bartizek, Robert D.; He, Tao (September 2007). „A controlled 6-month clinical trial to study the effects of a stannous fluoride dentifrice on gingivitis“. Journal of Clinical Periodontology. 34 (9): 762–767. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01109.x. PMID 17645550.
  14. ↑ Lang, Niklaus P. (1990). „Epidemiology of periodontal disease“. Archives of Oral Biology. 35: S9–S14. doi:10.1016/0003-9969(90)90125-t. PMID 2088238.
  15. ↑ Ritz, Eberhard; Hahn, Kai; Ketteler, Markus; Kuhlmann, Martin K; Mann, Johannes (2012). „Phosphate Additives in Food—a Health Risk“. Deutsches Ärzteblatt International. 109 (4): 49–55. doi:10.3238/arztebl.2012.0049. PMC 3278747. PMID 22334826.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Натриум_трифосфат&oldid=5079609“