Милева Мица Тодоровиќ
Милева Мица Тодоровиќ (1900 - 1981) босанска сликара, основач на Друштвото на ликовни уметници на Босна и Херцеговина[1].
| Милева Мица Тодоровиќ | |
|---|---|
| Податотека:Mica Todorović.jpg | |
| Роден(а) | 1900 Сараево |
| Починал(а) | 1981 Сараево |
| Почивалиште | Голи гробишта |
| Образование | Академија за ликовни уметности во Загреб |
| Познат(а) по | Сликарство |
| Значајни дела | „Последните жртви на Јасеновац и Градишка“ |
| Стил | Мртва природа |
Животопис уреди
Тодоровиќ била роден во Сараево во 1900 година. Средно образование завршила на тамошното женско училиште, а во 1920 година се запишала на Академијата за ликовни уметности во Загреб, каде што била единствената жена во нејзината класа.
Иако на уметничкиот свет им била позната како Мица, во книгата на родените на СПЦ е запишана под името Милева. Таа била запишана како второ дете на Петар Тодоровиќ, кој се преселил во Босна како австроунгарски функционер. Основно и средно училиште за девојки завршила во Сараево во 1913 година, а уште тогаш бил видлив нејзиниот талент за цртање и литература. Во дилемата меѓу книжевноста и цртањето, пак, со советите на Роман Петровиќ, со кој поминувал многу време, ја одбрала ликовната уметност.
Иако според програмата требало да остане четири семестри, во следните два семестри посетувала сликарска специјалност на Бела Циклош, а последните шест семестри била во класата на професорот Љубо Бабиќ. По дипломирањето околу 1926 година, тој заминал во Италија каде се запознал со уметноста на Фиренца и Венеција. Од Италија се вратила во Загреб и продолжила да работи. Во тогашните портрети, формата е видно затворена со прецизна линија која остро ги дефинира фигурите од позадината. На нејзините слики доминираат земјените тонови, со мала употреба на светли бои (сина, жолта, бела и црвена). Првата изложба ја имала во 1930 година во Лондон, а потоа и во други градови во Англија.
Во текот на Втората светска војна била затворена во концентрациониот логор Стара Градишка, а подоцна депортирана во Австрија на принудна работа.
Во 1945 година била основач на Друштвото на ликовни уметници на Босна и Херцеговина. Таа исто така беше првата жена што беше редовен член на Босанската академија на науките и уметностите, како и член на Српската академија на науките и Уметност. Таа беше и една од првите професори на Факултетот за применета уметност во Сараево, каде што работеше до нејзиното пензионирање.
Починала во 1981 година и е погребана во Голи гробишта[2].
Творештво уреди
Првата изложба на Тодоровиќ била одржана во Англија во 1930 година.
Како социјалист, таа се поврзала со групатаЗемја, со која таа настапувала заедно во Љубљана и низ Европа.
Групата беше составена од уметници кои работле во наивни стилови, а кои ја прикажувале работничката класа и живот.
Во 1932 година се вратила во Сараево и била членка на Комунистичката партија на Југославија. Од 1937 година таа создава специфичен стил со особен колористички интерес и акценти.
Во 1945 година таа беше единствената сликарка која сведочела во Државната комисија за воени злосторства во Белград, каде што како доказ беа искористени нејзините серии цртежи „Последните жртви на Јасеновац и Градишка“, кои го прикажуваат животот во концентрационите логори.
По Втората светска војна, човечките фигури исчезнуваат од нејзината работа и таа црпи инспирација од предметите околу неа.
И покрај тоа што колективно изложувала во Југославија и независно во Европа, Првата самостојна изложба на Тодоровиќ се одржала во Белград дури во 1954 година. Потоа имала низа изложби во Сараево во 1962 и 1975 година, во Белград во 1968 година.
Нејзинато творештво целосно се променило кон 6-тите0 години.
Човечките фигури ги заменила со предмети, не како конкретни форми во просторот, туку според емоциите што одредени предмети и ги будиле.
Цртежите направени на брегот на Сава кај Белград во 1945 година претставуваат крајно шокантна глетка и документ за човечкото страдање.
Почетокот на нејзината важна фаза на креативност датира од 1962 година.
Од нејзиното патување во Париз, почнува да работи со маслени пастели а донела и албум исполнет со скици од француската престолнина.
Од тој период во нејзиното творештво е повеќе застапен маслениот пастел, кој во комбинација со масло и станала омилена техника.
Таа го користела овој метод на сликање до нејзината смрт во 1981 година.
Имала четири самостојни изложби, две во Белград (1954 и 1968) и Сараево (1962 и 1975) Во својата богата збирка дела собрала 300 слики и над 100 цртежи.
Во 1959 година, сликата „Венеција“, која е претежно во нијанси на бело, е пресвртница во нејзиниот стил со што таа влегува во „Белата фаза од нејзиното творештво“.
Од 1962 година нејзиното творештво повторно еволуирало, овој пат вклучувало маслени пастели, како и маслена боја.
Во 2019 година, цртежите на Тодоровиќ, создадени помеѓу 1929 и 1933 година, беа изложени на изложба и во Националната галерија на Босна и Херцеговина.
Она што е најубаво и што прави најголема вредност во опусот на Мица Тодоровиќ е нејзиното чувство за боја, сензибилитетот за префинето доживување на природата и работите околу неа, префинетиот вкус да отфрли се што е излишно, непотребно во нејзината работа при компонирање слика. чисто уметничко искуство кое им се дава само на најретките уметници.
Мица Тодоровиќ, со својата творечка и животна биографија, во меѓувоениот период претставувала една од највпечатливите личности на југословенска модерност.
Уметнички образована во Загреб, каде дипломирала сликарство во класата на професорот Бабиќ во 1926 година, Мица била активна во колегијалниот круг во следните пет години (особено била блиска со Иван Табаковиќ и Отон Постружник), градејќи многу специфична уметничка поетика.
Модерен и целосно посветена на идеалите на модерноста, нејзиниот животен стил беше тесно поврзан со препознатливите елементи на тогашниот феномен на „новата жена“.
Надминувајќи ги родово мотивираните ограничувања на јавниот простор, таа ќе биде незаменлив субјект на сложениот уметнички дијалог од крајот на дваесеттите години.
Индивидуална по основни карактерни црти таа била посебна и самосвојна.
Таа цел живот живела во Горица, дел од Сараево каде живеело големо ромско население, а често сликала и мали деца Роми, а некои од овие слики се меѓу нејзините најдобри дела. Живеела во изолација, со сестра и, никогаш не се омажила и немала деца.
Таа почина во октомври 1981 година, а бидејќи никој од нејзините роднини денес не е во Сараево, нејзиниот гроб бил оштетен и запуштен. Пред Академијата за ликовни уметности во Сараево има постамент без биста кој е отстранет во депото на Академијата за да се спречи нејзината кражба.
Една улица во Горица го носи нејзиното име.
Нејзиниот уметнички опус е тука да не потсети на оваа неверојатна жена која одбележа време со својот дух и уметност и која на свој начин го промени светот во кој живееше[3].
Дела уреди
- Портрет на баба, Нјања
- Замав
- Областа по снегот
- Босанка
- Социјален настан, „цртеж со молив“
- Жртва на врзани нозе, „цртеж со пенкало“
- Последните жртви на Јасеновац и Градишка, „цртеж со пенкало и акварел“
- Мртва природа со исечено јаболко
- Внатрешност
- Пејзаж, „масло и масло пастел на платно“
Награди уреди
- Шести априлска награда на градот Сараево (1959)
- 27 јули награда на СР БиХ (1962)
- Награда ZAVNO БиХ
- Награда АВНОЈ (1976)
- Орден за заслуги за народот со златна ѕвезда
- Орден на трудот со црвено знаме
Литература уреди
- Каталог, Уметност на Босна и Херцеговина 1974-1984 г., Група автори, Сараево 1984 г.
Наследство уреди
Улица во Горица, областа на Сараево во која живеела го носи нејзиното име.