Маклура

Маклура (Maclura pomifera) го добила името по американскиот геолог Вилијаму Маклуру (William Maclure, 1763-1840). Името на видот е сложенка од латинските зборови pōmum = плод и ferō = носи; чест синоним е Maclura aurantiaca Nutt. (лат. aurantius = портокал). Во Северна Америка ја викаат трнлив осиџ или осиџ помаранџа, тој назив настанал од името на индијанското племена Осиџ блиско на плементо Сијукс (фр. Sioux). Наш народен називи, покрај најчестот– маклура е и див портокал и поретко дрво мозак поради вијугавите текстури на плодот. Во Европа е внесена 1818 година и од тогаш успешно се одгледува^[1]^[2]^[3].
Неочекувана употреба на предлошка {{1}} - видете Предлошка:1 за детали.

Ареал уреди

Потекнува од Северна Америака (Тексас и мали делови на Арканзаса и Оклахома), каде расне во речните долини на алувијални мењсторастења^[3].

Опис на видот уреди

Листопадно дрво или висок џбун со висине до 20 m и пречник на градна височина 50–90 cm. Хабитусот е топчест, со изразито широка круна. Стеблото е кратко, со сива до светло-смеѓа боја со надолжно избраздана кора. Изданките се тенки, жолтосив или зеленосива боја со трновима во пазувите на листот. Трнчињата се единачни, при врвот смеѓи и сјајни, долги 1 до 2 cm, со иста боје као изданокот. Пуполцитесе ситни, округли до јајцести, прекриени со црвеникаво смеѓа боја со сјајни лушпи.

Листовите се прости, наизменични, елиптично-јајцести и кожурливи, со должина од 6 до 12 cm, од лицето сјајани,во прамени по 3-4.

Цветовите се неупадливи, со висечки зелени процвети, машките се округли, долги до 2 cm, женските се габавидни со долги кончести столбчиња. Видот е дводомен, цвета од априла до јуни.

Со здебелување на цветната обвивка и вретеното на процветите се формира крупен збирен плод сличен портокалов - збир костенче. Меснатата обвивка на единечните костенчиња меѓусебно сраснува и дава плод сопречника 7 до 15 cm, жолто-зелена или зелена боје со рапави, брановидни, наборени на ситна полиња подељени површини. Секое поле претставува единечен плод со по едно семе. Сите делови на растението, а посебно плодот садржат леплив млечен сок, кој во присуство на воздух поцрнува. Плодовите созреваат во септември-октомври, одма опаѓаат и во текот на зимата се разложуват ^[2]. Семе со се ендокарп е долго 10 mm, широко 3,5-6,5 mm, со јајчест облик, коска боја и со мазна текстура, без сјај. Семето е без ендосперм; никулецот,ембрион е крупен, со лакоиден тип и скоро потполно го исполнува семето. Коренак се наоѓа под долгата и тапа ивица. Р‘тењето е надземно. Во еден плод може да има и до 200 семиња ^[4].

Биоеколошки одлики уреди

Маклурата е пионерски вид, многу отпорен на неповолни еколошки услови и како таква ја преживеала глацијацијата. Постои претпоставка дека плодот на макулата бил храна на мамутите и дека тие помогнале да се шири семето на маклурата хранејки се со неа. Просечните годишни температури, во природниот ареал (распространетост) на овој вид, се движат од 18-21 ^оC. Просечната јулска температура е 27^оC, а во јануари 6-7^оC со можни екстреми од -23^оC. Mаклурата е брзорастечки и хелиофилен видо, таа не толерира сенка или полусенка. Кореновиот систем на овој вид е многу силен, во Оклахома се забележани единки со коренов систем кој минува над 8 метри длабочина. Кога се наоѓа на плитка почва коренот се шири површно. Отпорен на надворешни услови и прилагодлив на разни почви, што го прави многу приспособлив на нови живеалишта. Маклуриното семе е храна на верверици и други мали глодачи, а со целиот плод може да се хранат коњи, па оттука е и едно од имињата на маклурата - "коњско јаболко" „horse apple”^[3]. .

Размножување уреди

Генеративното размножување е релативно едноставно.Пулпата на плодот слабо влијае на процентот на р‘тливост, но го успорава растот на никулецот, семето треба да се екстрахира пред омекнувања на плодот^[4]. Забелажан е и апомиксис што дава униформно потомство и при сеидба со семе^[5] Вегетативно маклурата подеднакво добро се размножава и со коренски резниц и со резниц од стебло^[6].

Природни и културни меѓуродови таксони уреди

Поради трнчињата и крупните плодови кои долго се распаѓаат валкајки го просторот под женските стебла се одгледуваат меѓуродови таксони без плодови и трнчиња. При тоа клоноците ги задржуваат карактерните особини како што се отпорност на суша и сиромашни земјишта.

Наводи уреди

↑ Симоновић, Д. (1959): Ботанички речник, имена биљака. Српска академија наука - посебна издања, књига -{CCCXVIII}-
↑ ^2,0 ^2,1 Вукићевић Е. (1996): Декоративна дендрологија, Шумарски факултет Универзитета у Београду, Београд
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Јовановић, Б. (1985): Дендрологија. IV измењено издање. Универзитет у Београду. Београд
↑ ^4,0 ^4,1 Стилиновић, С. (1985): Семенарство шумског и украсног дрвећа и жбуња. Универзитет у Београду. Београд
↑ Janick, J. (1986): Horticultural science. Fourth Edition. W.N.Freeman Company. New York.
↑ Грбић, М. .: Производња садног материјала - Вегетативно размножавање украсног дрвећа и жбуња. Универзитет у Београду. Београд. 2004. ISBN 978-86-7602-009-6.

„Маклура“ на Ризницата ^?

[dragi-1] Симоновић, Д. (1959): Ботанички речник, имена биљака. Српска академија наука - посебна издања, књига -{CCCXVIII}-

[ema-2] 2,0 ^2,1 Вукићевић Е. (1996): Декоративна дендрологија, Шумарски факултет Универзитета у Београду, Београд

[bane-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Јовановић, Б. (1985): Дендрологија. IV измењено издање. Универзитет у Београду. Београд

[stile-4] 4,0 ^4,1 Стилиновић, С. (1985): Семенарство шумског и украсног дрвећа и жбуња. Универзитет у Београду. Београд

[Janick-5] Janick, J. (1986): Horticultural science. Fourth Edition. W.N.Freeman Company. New York.

[mika-6] Грбић, М. .: Производња садног материјала - Вегетативно размножавање украсног дрвећа и жбуња. Универзитет у Београду. Београд. 2004. ISBN 978-86-7602-009-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]