Магда Логомер
Магда Логомер (родена на 18 мај 1706, во Крижевци, денешна Хрватска), позната и како Херуцина, била билкар од градот Крижевци, која била обвинета од нејзината сосетка за вештерство и труење.
| Магда Логомер | |
|---|---|
 | |
| Роден(а) | мај 18, 1706 Крижевци |
| Други имиња | Херуцина |
| Занимање | билкар |
| Познат(а) по | осудена за вештерство |
Логомер била мачена и осудена на смрт во 1758 година, пред интервенцијата на Марија Терезија. Таа напишала писмо на 23 ноември 1758 година во кое ја потврдила ослободителната пресуда и ја овластила да се врати во својот дом во Крижевци под посебна заштита.
Се смета дека судењето на Магда Логомер ставило крај на масовните прогони на вештерките во Хрватска. Нејзиниот случај е познат поради објавувањето на извештајот на лекарот Жерар ван Свитен на крајот на 1913 година. Лекарот ја прегледал и лекувал Магда Логомер по барање на кралицата по тортурите на кои била подложена, и преку преписката меѓу високите функционери на Кралството Хрватска и Судот во Виена.
Нејзината приказна ја раскажала и Марија Јуриќ Загорка во нејзиниот популарен роман за вештерките во Загреб.
Животопис
уреди
Магда Логомер била родена на 18 мај 1706 година во Подгајец, во Кралството Хрватска на Австроунгарското Царство.[1] Според матичната книга на крштевките нејзините родители биле Стефан Логомер и Анастасија Јанкович.[2]
Потекло на името „Херуцина“
уредиПрекарот Херуцина најверојатно потекнува од првобитната резиденција на нејзиниот сопруг. Таа се омажила за Фрањо Херуц во 1727 година, па така, името Херуцина може само да го означува името на нејзиниот сопруг. Но, постои и можност за друго објаснување: на катастарот од 1857 година помеѓу Подгајец и селото Брчковчина може да се најде место по име „Херуц“. Фрањо Херуц имал регистрирано живеалиште во Брчковчина, а додавањето на Херуц може само да значи дека Магда Логомер потекнува „од Херуц“.[2]
Локален историски контекст во Крижевци
уреди.jpg)
Животот на Магда Логомер се одвивал во турбулентна средина. Во 1735 година, еден пожар уништил третина од градот. Околу 1740-41 година судењата на вештерки довеле до погубување на 13 жени. Во 1752 година Марија Терезија го обединила горниот и долниот град, кој го добил името Крижевци. Во 1755 година друг пожар ги опустошил имотите меѓу Крижевци, Врбовец и Бисаг и избувнал селански бунт. Во овој период биле изградени нови цркви. Никола Бенгер, кој бил роден во 1695 година во Крижевци, а починал во 1766 година во Лепоглава, бил историчар и монах од Свети Павлеи тој напишал историски извештаи за тоа време и место.[2]
Постојат две историски хроники од тоа време од различни личности кои воопшто не го спомнуваат случајот со Херуцина. Едниот извештај потекнува од парохот на Крижевци, Иван Јосиповиќ, кој главно се занимавал со меѓуселски работи, а другиот извештај е од Балтазар Адам Крчелиќ, кој вклучува белешки за хрватските работи. Оттука, обемот на случајот е повеќе прашање на мешање на Марија Терезија од Австрија во локалните работи.[2]
Справување со наводни случаи на вештерство
уредиВо тоа време, многу интелектуалци го негирале постоењето на вештерки, а иако Марија Терезија од Австрија лично верувала во нивното постоење, таа била сомнителна за начинот на кој се воделе судењата. Според законите за вештерство, 63 вештерки биле гонети помеѓу 1740 и 1752 година во окрузите Загреб, Вараждин и Крижевци, во времето кога прогонството го дистигнало својот врв во регионот. Во соседна Унгарија, се случил бран на прогонство помеѓу 1720 и 1730 година, а повторно во 1740 година, и биле гонети 450 наводни вештерки. Сите овие судења биле спроведени со сурови методи на испрашување засновани на тортура, која била легална за време на Хабсбуршката монархија во Хрватска, но кодифицирана со строги правни правила според кодот на Фердинанд.[2]
Не биле дозволени повеќе од три последователни мачења, а редоследот на употребените инструменти бил строго одреден. Правилата исто така барале задолжително водење на евиденција со детали за употребените инструменти и методи на тортура, како и прецизни датуми и времиња. Овие правила обезбедиле документација за испитување на случајот на Магда Логомер.[2] Примери за инструменти што се користеле за мачење се: тркало и распарчување, како и затегнување на вратот со завртка и постепено зголемување на притисокот.[2]
Брак
уредиМагда се омажила за Фрањо Херуц, (роден околу 1700 година, починал на 9 февруари 1727 година). Таа имала 21 година. Тие имале 6 деца: Маргарет родена во 1727 година, Јакоб во 1733 година, Барбара во 1735 година, Емерик во 1740 година, Катарина во 1743 година и Матијас во 1746 година. Не е познато колку од нив достигнале полнолетство, иако се знае дека нивната ќерка Барбара преживеала, бидејќи сведочела на судењето на нејзината мајка.[2]
Магда Логомер била билкар и подготвувала лекови за своите пациенти, кои главно биле задоволни. Иако практикувањето на билкарството не било забрането, било забрането да се прават отрови, а кога постоело сомневање дека некое лице е вештерка, билкарството честопати бил фактор што доведувал до сомневање и претставувал отежнувачки фактор.[2]
Обвинение и судење за вештерство
уредиДа се биде билкар во пракса значело собирање треви и правење лекови, но не е познато како Логомер се обучувала за оваа професија, која барала добро познавање на растенијата. Сепак, се знаело дека нејзините клиенти го ценаеле нејзиното знаење и ја препорачувале, а своето знаење таа го пренела и на нејзината ќерка Барбара, која понекогаш и помагала во нејзиниот бизнис.<[2]
Неколку извештаи од претходните судски постапки ја истакнале нејзината личност. Таа еднаш била затворена по физичка пресметка со друга жена која ја удрила, а била ослободена со предупредување. За време на судењето, Магда признала дека толку силно ја удрила другата жена, Ева Облачиќ, што изгубила свест. Претходно се степала и со кумот Матија Суншиќ поради дрвена када. Таа имала проблематична врска и со судијата Стефан Швагел. Матија Суншиќ, сведок на судењето, изјавила дека Магда му признала дека само стравот од Швагел ја спречувал да ги искористи своите лековити способности. Просечниот животен век во тоа време во Крижевци бил од 40 до 50 години, а Магда за време на судењето имала 51 година, а последното дете го родила на 40 години, па била во добра здравствена состојба.[2]
Друг аспект што треба да се земе предвид е фактот што како сведок на погубувањата на вештерки во градот помеѓу 1740 и 1741 година, таа можеби била свесна за опасностите на нејзината професија. Таа, исто така, можела да биде свесна за стравот вкоренет во суеверија што луѓето ги држеле за осомничените вештерки. Според тоа, таа можела да го искористи овој страв за свој интерес, но таа се обидувала да ги реши споровите со плаќање на отштета за да избегне обвинение за вештерство, елементи кои биле пронајдени по неколку нејзини физички пресметки.[2]
Магда Логомер била обвинета од една од нејзините соседи, Ева Облачиќ, дека практикувала црна магија. Ева Облачиќ била убедена дека Магда ја отрула, и опишала како Магда ја мачела додека била во кревет со треска, а Магда Логомер се претворила во мува и се вртела околу нејзината глава.[2][3] За време на судењето била спроведена истрага, а многу луѓе потврдиле дека биле сведоци на наводно ѓаволските постапки на Магда Логомер. Адвокатите на Магда истакнале дека царицата Марија Терезија не била информирана за судењето, иако тоа го налагаат новите правила наметнати од Марија Терезија при нејзиното доаѓање на престолот, но сето тоа било залудно. Магда Логомер била мачена и признала дека имала сексуална врска со ѓаволот. На нејзиното тело наводно биле пронајдени траги од ѓаволот и била осудена на смрт на 22 април 1758 година.[2][4][5]
Магда Логомер била испратена во медицинска клиника, каде Џерард ван Свитен, личниот лекар на Марија Терезија од Австрија, ја прегледал.[2][2] Тој ја известил кралицата за тортурата што Логомер ја претрпела и подоцна наодите ги објавил. На 9 јуни 1758 година, откако Марија Терезија била информирана за случајот таа му наредила на грофот Фрањо Надажди, тогашниот бан на кралството, да ја испрати Магда кај неа за да може лично да се сретне со неа. Магда била испитувана од Де Хаен, професор по медицина, и Џерард Ван Свитен,[6] кој бил и судски експерт за вештерство покрај тоа што бил личен лекар на царицата. Прегледот открил многу детали за кои царицата не била информирана, како и тортурата која ја оставила Магда со бројни повреди. Двајцата вештаци го пријавиле испитувањето кај Марија Терезија, при што изјавиле дека магистратот на судот во Крижевци бил суеверен. Џорџ Ван Свитен верувал во вештерство, но се сомневал дека вештерките можат да летаат со метли и да предизвикаат лошо време,[7] и бил решен да ја убеди Марија Терезија во неопходноста од укинувањето на судењата на вештерки кои воделе до погубувања.[8]
На 23 ноември 1758 година, царицата со писмо упатено до банот на Хрватска ја ослободила Магда[5] и ја вратила дома во Крижевци под посебна заштита.[7]
Овој заклучок бил дел од поопштата борба против суеверието и афирмацијата на централната моќ на Марија Терезија. Писмото им ставило крај на судењата за вештерки бидејќи значело дека локалниот суд ќе треба да потроши пари и енергија за да ја брани својата пресуда во Виена со мали шанси пресудата да биде потврдена од царицата Марија Терезија.[3]
Крај на животот
уредиИма малку информации за крајот на животот на Магда Логомер, а датумот на нејзината смрт не е познат. Сепак, записите укажуваат на тоа дека нејзиниот сопруг починал две години по нејзиното враќање, како и двајца од луѓето кои ја обвиниле, што сигурно не и ја олеснило социјалната реинтеграција, со оглед на локалните гласини и сомнежите за вештерство.[2]
Историски контекст на ловот на вештерки
уредиСудењата на вештерките биле генерално брзи и експедитивни. Кралството Хрватска како територија било дел од Хабсбуршката монархија, а потоа и од Австриската империја од 1527 година, и било управувано во личен сојуз со Унгарија од страна на суверените Хабсбурговци. Сепак, таа имаше право на мечот Ius gladii . Можела да води судски процеси без мешање, да изрекува смртни казни без да мора да се повикува на повисокиот суд на австроунгарската или хрватската монархија.[9]
Марија Терезија сакала да ги искорени суеверијата во нејзиното кралство, а ловот на вештерки и црната магија ѝ биле приоритет. Таа наложила сите смртни казни за вештерство да бидат потврдени од нејзиниот единствен авторитет.[6] Ова го означило падот на ловот на вештерки насекаде во Европа, и ако е значајно влијанието што филозофијата на просветителството го имала, не треба да се минимизира инструментализацијата на осудата на прогоните на вештерки преку која се обезбедило зајакнување на моќта на централната држава над локалните јурисдикции, со наведената волја за борба против суеверието.[6]
Во 1740 година, истата година кога Фридрих Велики ја забранил употребата на мачење во судењата на вештерки, Марија Терезија издала декрет во кој се наведува дека сите случаи на вештерство треба да се решаваат исклучиво под царска јурисдикција. Во 1766 година оваа уредба била засилена со Општа уредба за ставот што требал да се усвои, а во која било наведено:[10]
За време на нашето владеење никогаш не бил откриен автентичен волшебник, но судењата од овој вид отсекогаш се засновале на измама поради злобата, глупоста или лудоста на обвинетиот или на некој друг порок.[11]
Сепак, таа прецизирала дека треба да се внимава да се спречи каков било чин на вештерство. Употребата на мачење не била формално укината до 1776 година. Во 1787 година, Јосиф II го укинал целиот правен арсенал посветен на црната магија и вештерството.[11]
Наследство
уреди
Марија Јуриќ Загорка ја објавила книгата Grička Vještica врз основа на вистински историски факти.[1] Случајот со Магда Логомер е познат поради правните случувања кои настанале по нејзиното судење. Понатамошни траги од законски прогон на вештерки во Хрватска нема, иако не е сигурно дека воопшто не се одвивале. Во секој случај, бидејќи не се зачувани историски траги од нив, ова судење го означува крајот на наводните прогони на вештерки во Хрватска. Извештајот на д-р Жерар ван Свитен бил објавен во 1913 и 1924 година во весникот Обзор и за случајот се зборувало и во преписката меѓу високите функционери на Кралството Хрватска и Судот во Виена, а овие документи претставуваат историски записи.[12] Подоцна, популарни романи го спомнале случајот.[2] Марија Јуриќ Загорка, хрватска писателка, го забележала објавувањето на извештајот на Жерар ван Свитен. Помеѓу 1912 и 1914 година таа ја објавила Гричка Вјештица во форма на серијализирани романи во дневниот весник Male novine.[13] Во овие романи, таа евоцира во фикционализирана форма неколку историски личности на вештерки, некои под нивните вистински имиња, а други под измислени имиња, вклучувајќи ја и Херуцина. Се споменува вмешаноста на Марија Терезија од Австрија во поништувањето на пресудата на судењето.[14]
Библиографија
уреди- Arnould, Colette (2017). Histoire de la sorcellerie (француски). France. ISBN 979-10-210-2774-9. OCLC 1191840198..
- Kern, Edmund M. (1999). „An End to Witch Trials in Austria: Reconsidering the Enlightened State“. Austrian History Yearbook (англиски) (објав. 10 February 2009). 30: 159–185. doi:10.1017/S006723780001599X. ISSN 1558-5255. PMID 21180204..
- Balog, Zdenko (2017-02-01). „Magda Logomer Herucina“. Cris XVIII.
- Ankarloo, Bengt & Henningsen, Gustav (ed.), Skrifter. Bd. 13, Häxornas Europa 1400-1700: historiska och antropologiska studier, Stockholm: Nerenius & Santérus, 1987.
- Häxornas Europa 1400-1700 : historiska och antropologiska studier. Bengt Ankarloo, Gustav Henningsen. Stockholm: A.-B. Nordiska Bokhandeln. 1987. ISBN 91-85190-32-2. OCLC 22289815.CS1-одржување: друго (link).
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 „Vještice u Hrvatskoj — Sa stavom“. Libela (хрватски). Посетено на 2021-12-06.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 Balog, Zdenko (2017-02-01). „Magda Logomer Herucina“. Cris XVIII (хрватски).
- ↑ 3,0 3,1 „Matica hrvatska - Hrvatska revija 3, 2009. - Progoni vještica na zagrebačkom području“. www.matica.hr. Посетено на 2022-04-05.
- ↑ „Vještice u Hrvatskoj“ (англиски). Посетено на 2022-04-05.
- ↑ 5,0 5,1 willow (2021-10-19). „Halloween Special: Witches“. Croatia Underrated Podcast (англиски). Посетено на 2022-04-05.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Kern, Edmund M. (10 February 2009). „An End to Witch Trials in Austria: Reconsidering the Enlightened State“. Austrian History Yearbook (англиски). 30: 159–185. doi:10.1017/S006723780001599X. ISSN 0067-2378. PMID 21180204.
- ↑ 7,0 7,1 „Križevci.eu - personage / magda logomer herucina“. www.krizevci.eu. Посетено на 2021-12-06.
- ↑ Ankarloo, Bengt & Henningsen, Gustav (ed.), Skrifter. Bd. 13, Häxornas Europa 1400-1700: historiska och antropologiska studier, Stockholm: Nerenius & Santérus, 1987
- ↑ willow (2021-10-19). „Halloween Special: Witches“. Croatia Underrated Podcast (англиски). Посетено на 2021-12-06.
- ↑ Artikel von der Zauberey, Hexerey, Wahrsagerey, und dergleichen (германски). 1766. Архивирано од изворникот на 2021-12-07. Посетено на 2023-05-02.
- ↑ 11,0 11,1 Arnould, Colette (2017). Histoire de la sorcellerie (француски). ISBN 979-10-210-2774-9. OCLC 1191840198.
- ↑ Balog, Zdenko (28 December 2016). „Magda Logomer Herucina“. Cris: Časopis Povijesnog Društva Križevci (хрватски) (објав. 2016). XVIII (1): 119–132. Посетено на 2021-12-14.
- ↑ „Marija Juric Zagorka - Dictionnaire des créatrices“. www.dictionnaire-creatrices.com. Посетено на 2021-12-14.
- ↑ Kujundzic, Jana. „Importance and legacy of Marija Juric Zagorka“. Архивирано од изворникот на 2023-05-02. Посетено на 2023-05-02. Наводот journal бара
|journal=(help)