Лига на Десетте Јурисдикции
Лигата на Десетте Јурисдикции — последната од трите лиги основани во текот на средниот век во денешниот кантон Граубинден во Швајцарија. Лигата била создадена во округот Тогенбург откако грофот Тогенбург починал. Лигата првично постоела за да се спротивстави на моќта на Домот на Хабсбург и брзо се здружила со Сивата лига и Лигата на Божјиот дом. Во 1524 година, трите лиги се приклучиле и станале Слободна држава на Трите Лиги, која постоела до Наполеоновото распаѓање на Слободната држава.
| League of the Ten Jurisdictions Zehngerichtenbund (германски) Lia da las Diesch Dretgiras (реторомански) Lega delle Dieci Giurisdizioni (италијански) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
 |
||||||
| Главен град | Давос | |||||
| Уредување | Република | |||||
Историја
уредиЛигата на десетте јурисдикции била последната од трите лиги кои биле основани. На 30 април 1436 година, последниот гроф од Тогенбург, Фридрих VII, умрел без никакви машки наследници и без тестамент. [1] Земјите Тогенбург ги опфаќале долината на Пратигау, горната долина Албула (Белфорт), Чурвалден, Шанфиг и Мајенфелд. За териториите на Тогенбург, иднината била многу неизвесна. Заедниците или би биле поделени меѓу другите благородници, или целиот округ Тогенбург би бил наследен од династијата на Хабсбурговците. Водачите на заедниците избрале трет пат, постигнаа договор со вдовицата на Фридрих, Елизабет фон Матч. Во Давос на 8 јуни 1436 година, поранешните земји на Тогенбург формирале пакт со поддршка на Елизабета. Водачите на заедниците Клостерс, Давос, Кастелс, Ширс, Свети Петар (дел од Шанфиг), Лангвис, Чурвалден, Белфорт, Мајенфелд и Маланс (кој беше под јурисдикција на Ној-Аспермонт) се состанале и се согласиле да ги заштитат нивните права, само колективно да влегуваат во други пактови и договори, да назначуваат судии од секоја заедница и повторно да се заколнуваат на пактот на секои дванаесет години. [1] Значајно е што немало благородници вклучени во создавањето на пактот, наместо тоа, обичните луѓе од заедниците [2] се заколнале на пактот.
Првиот лидер на Лигата бил Улрих Бели, Ландаман од Давос, [2] и сите идни Бундстај (состаноци на Советот) се случиле во Давос. Лигата брзо се врзала со другите околни лиги. Во рок од една година (1437) осум од членовите на Лигата веќе се здружиле со Лигата на Божјиот дом. Целата лига се здружила со Лигата на Божјиот дом до 1450 година [3] Во 1471 година Лигата се здружила со Сивата лига, формирајќи ги Трите лиги.
Набргу по смртта на Тогенбурговците, Лигата не можела да спречи поделба на правата на судот и пресудата и давање на локалните благородници. [2] Иако членовите лена Лигата имаа контрола врз локалната администрација и локалната политика, тие немале контрола над Високата правда и даноците или давачките.
Поголемиот дел од Лигата му бил даден на Вилхелм, грофот Монфор, [2] долниот Пратигау отишол кај Граф фон Матч и Мајенфелд, а Маланс отишол кај баронот фон Брандис. И Граф фон Монфорт и Граф фон Матч ги продале своите права на војводата од Австрија, Монфорт во 1470 година и Матч во 1477 година [1] Војводата ги комбинирал двете територии (осумте јурисдикции) во единствен Vogtei кој бил управуван од назначен Ландвогт, кој генерално бил член на Лигата на десетте јурисдикции. Ландвогт живеел во замокот Кастелс во близина на Лузеин .
Лигата на десетте јурисдикции била многу активна во Трите лиги по 1471 година. По 1486 година, војниците од Лигата учествувале во воена акција со останатите три лиги. Во 1524 година, Лигата на десетте јурисдикции го потпишала Бундесбрифот, кој ги создал Трите лиги. Сепак, некои од правата во рамките на Десетте јурисдикции сè уште ги имале другите благороднички семејства. На пример, баронот фон Брандис го држел Мајенфелд, кој бил член на Лигата. Во 1509 година, баронот фон Брандис ја одвоил заедницата Мајенфелд од своите имоти и ја префрлил на појавените Три лиги. Мајенфелд стана Вогтеи на лигите. Ова значело дека Мајенфелд бил и член со право на глас на Лигата на десетте јурисдикции и под контрола на Трите лиги во исто време. Мајенфелд индиректно се администрирал како контролирана територија на Трите лиги.
Правата на Високата правда ги имала војводите од Австрија, сè додека Лигата не ги купила овие права од војводата во 1649–1652 година. Дури по овој датум Лигата можела целосно да учествува во Трите лиги. [1]
Три лиги
уредиПо околу 1471 година, трите одделни лиги биле здружени заедно како Три лиги. Бундесбрифот од 23 септември 1524 година создал устав за Трите лиги што постоел до распуштањето на Лигата на Наполеон. Меѓутоа, Лигата не била обединета држава во современа смисла. Трите лиги работеле заедно како федерација од три држави и практично сите работи на Лигата беа решени со референдум. И Трите лиги биле единствени во раната модерна Европа по тоа што била единствената територија каде што сите одлуки биле донесени од комунализмот, при што Лигите биле основани, управувани и бранети со кооперативни одлуки.
Трите лиги обично биле сојузници со Старата швајцарска конфедерација . Првично ова бил одговор на проширувањето на Хабсбурговците. Војната во Мусо против Војводството Милано во 1520 година ја турнал Лигата поблиску до Швајцарската Конфедерација. Лигата останала соработник на Швајцарија до Наполеонските војни, кога била апсорбирана во Хелветската Република. По Наполеоновиот акт за посредување, Трите лиги станале кантон Граубинден.
Поврзано
уреди- Три лиги
- Граубинден
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „League of the Ten Jurisdictions“ на германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>; називот „HDS“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Pfister, Max (1989). Jahrhundertealter Davoser Kampf um Freiheit (германски). Davos: Verlag Buchdruckerei Davos. стр. 15. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>; називот „:0“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ Pfister, Max (1989).p.16
Надворешни врски
уреди- „League of God's House“ на реторомански, германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
- „Grey League“ на реторомански, германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
- „League of the Ten Jurisdictions“ на реторомански, германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
- „Graubünden“ на реторомански, германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.