Кариски јазик
Кариски јазик — мртов анадолски јазик кој се зборувал во југозападните делови на древна Анадолија. Јазикот е дел од подгрупата на лувиски јазици. Карискиот се зборувал во регионот наречен Карија, регион кој се наоѓал помеѓу регионите Ликија и Лидија.
| Кариски јазик | |
|---|---|
| Застапен во | Древна Анадолија |
| Ера | докази од 7–3 век п.н.е. |
| Јазично семејство | |
| Писмо | кариско писмо |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-3 | xcr |
| Linguist | xcr |
До доцниот 20 век овој јазик бил целосна мистерија за научната јавност, иако голем број од буквите на кариското писмо потсетувале на старогрчкото. Со користење на старогрчки фонетски вредности за буквите истражувачите во XIX и XX век не можеле да направат успешен обид и ко класифицирале јазикот како „неиндоевропски“. Напредок во истражувањето на карискиот се забележал со отфрлање на фонетската вредност на старогрчкиот јазик.
Историја уреди
Карискиот бил сроден со ликискиот и милискиот и сите овие биле сродни со лувискиот. Сепак, помеѓу јазичарите постои дебата за тоа дали овие јазици се сродни поради директна врска со заеднички предок или поради непосредната географска близина.[1]
Ахејските Грци започнале да се доселуваат, првично во мал број, од Древна Грција на бреговите на Анадолија во Доцното бронзено доба. Тие кога пристигнале на егејските брегови на Анадолија забележале дека областа била населена од население кое не зборувало старогрчки и дека општо гледано биле во политички односи со Хетската Империја. По падот на таа империја, територијата била мета на забрзано доселување на Стари Грци од Стара Грција, особено Јонци и Доријци. Тие ги зацврстиле првите грчки доселенички населби, но и ги возобновиле распаднатите анадолски градови. Така, регионите почнале да ги викаат според нивните татковини: Јонија и Дорида.
Писателите кои се родиле во новите старогрчки градови во Анадолија забележале во своите записи дека луѓето кои ги затекнале во регионот кога се доселиле се нарекувале Каријци и зборувале на „варварски“ јазик. Сепак не се забележало зошто Древните Грци го сметале јазикот за „варварски“. Кариските топоними кои биле запишани не се со старогрчко потекло. Значењата на имињата не им биле познати на Старите Грци, а и денес се мистерија.
Теориите за карискиот јазик тврдат дека јазикот не се проширил надвор од териториите на Карија, јазикот не е сроден со етрурскиот, не се пишувал со некој од древните егејски писма и не бил егејски јазик. Записи на кариски се пронаоѓале низ целата Древна Грција но тоа било како резултат на тоа што Каријците биле склони кон патување и патувале кон Грција заедно со Јонците.
Со тек на време сè повеќе и повеќе Грци доаѓале во Анадолија и така се формирала Јонската лига. Со тоа, Карија станала сосема хеленизирана и јазикот сосема изумре во 1 век п.н.е.
Извори уреди
Карискиот е познат на светската научна јавност по следниве извори:[2]
- лични имиња со наставки -ασσις (-assis), -ωλλος (-ōllos) или -ωμος (-ōmos) во старогрчките записи
- дваесет натписи од Карија вклучително и четири двојазични натписи
- Натписи во Каромемфис, етничка енклава во Мемфис, Египет
- каристи графити во Египет
- расштркани натписи насекаде околу Егејското Море
- зборови за кои древните писатели тврделе дека се кариски
Наводи уреди
- ↑ Melchert, H. C. 2008. ‘Lycian’. In The Ancient Languages of Asia Minor, ed. R. D. Woodard, 46–55 at p. 46. Cambridge.
- ↑ Adiego, I.J.; Chris Markham, Translator (2007). „Greek and Carian“. Во Christidis, A.F.; Arapopoulou, Maria; Chriti, Maria (уред.). A History of Ancient Greek From the Beginning to Late Antiquity. Cambridge University press. стр. 759, 761. ISBN 0-521-83307-8.. Translator Chris Markham.
Литература уреди
- THOMAS W. KOWALSKI (1975), LETTRES CARIENNES: ESSAI DE DECHIFFREMENT DE L’ECRITURE CARIENNE Kadmos. Volume 14, Issue 1, Pages 73–93, DOI 10.1515/kadm.1975.14.1.73
- Adiego, I.J. The Carian Language. Leiden: Brill, 2006.
- Melchert, H. Craig. 2004. Carian in Roger D. Woodard, ed., The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 609–613.
- Blümel, W., Frei, P., et al., ed., Colloquium Caricum = Kadmos 38 (1998).
- Giannotta, M.E., Gusmani, R., et al., ed., La decifrazione del Cario. Rome. 1994.
- Adiego, Ignacio-Javier, Studia Carica. Barcelona, 1993.
- Ray, John D., An outline of Carian grammar, Kadmos 29:54-73 (1990).
- Откупщиков, Ю. В. "Догреческий субстрат. У истоков европейской цивилизации" (Otkupschikov, Yu. V. "Pre-Greek substrate. At the beginnings of the European civilization"). Leningrad, 263 pp. (1988).
- Ray, John D., An approach to the Carian script, Kadmos 20:150-162 (1981).
Надворешни врски уреди
- „Дигитален етимолошко-филолошки речник на древните анадолски јазици“. Универзитет Лудвиг Максимилијанс во Минхен. Посетено на 2017-03-14.
- „Алатка за проучување на зборовите кај древните јазици“. Palaeolexicon.com.