Иван Сусанин
Иван Сусанин (рускиː Ива́н Суса́нин; починал во 1613) бил руски национален херој и маченик на времето на неволја во почетокот на 17 век. Според популарната легенда, Сузанин ги водел полските трупи кои сакале да го убијат цар Михаил на лажна патека длабоко во руската шума и за нив не се слушнало никогаш повторно.
Доказ
уредиВо 1619 година, Богдан Собинин од селото Домнино, близу Кострома, примил од Цар Михаил половина од селото Деревиски. Според постојната кралска повелба, земјите му биле дадени за да го награди неговиот Иван Сусанин, кој одбил да им ја открие на полјаците локацијата на семејството на царот.
Последователните повелби (од 1641, 1691 и 1837 година) ревносно ги повторувале фразите на повелбата од 1619 година за Иван Сусанин „под истрага на полски и литвански народ и подложени на неверојатни и големи мачења со цел да дознаат каде се наоѓа големиот цар, но, иако биле свесни за тоа и страдањата биле со неверојатни болки, ништо не кажувајќи и како одмазда за тоа што го мачеа полски и литвански луѓе до смрт “.
Во почетокот на 19 век повелбите го привлекле вниманието на зародишната руска историографија и Иван Сусанин бил прогласен за руски национален херој и симбол на посветеноста на руските селани кон царот. Сусанин бил официјално промовиран како национален херој и комемориран во песни и опери, како што е операта на Михаил Глинка од 1836 година „Живот за царот“.[1]
Легенда
уредиСелото Домнино било во сопственост на Ксенија Шестова, сопруга на Фјодор Романов и мајка на Михаил Романов. По изборот на Михаил на рускиот престол во 1613 година, Земски Собор го испратил принцот Воротински и уште неколку други бојари да го известат Михаил, кој живеел во Домнино, за неговиот избор.
Сепак, многу полски чети сè уште шетале по Русија. Тие го поддржале Сигисмунд III Васа, кој одбил да го прифати неговиот пораз и сепак го презел рускиот престол. Еден од нив ја открил веста и испратил војска во Кострома да го пронајдат и да го убијат младиот цар.
Се вели дека тие не биле сигурни за патот до Домнино и затоа започнале да ги прашуваат мештаните за насоки. Во шумата во близина на селото, тие се сретнале со дрвосечачот Иван Сусанин, кој им ветил дека ќе ги однесе преку „кратенка“ низ шума директно до манастирот Хипатијан, каде очигледно се криел Михаил. Неговите непријатели го следеле Сусанин и никогаш повеќе не се слушнало за нив. Се претпоставува дека Сузанин ги водел толку длабоко во шумата што не можеле да најдат излез и затоа загинале во горката студена февруарска ноќ.
Зетот на Сусанин, кого Сусанин тајно го испратил на друг пат, го предупредил Михаил и монасите го сокриле од понатамошните полски рации. Михаил бил крунисан како цар, владеел со Русија 32 години и ја основал династијата Романови.
Наследство
уреди
Приказните и сликите на Иван Сусанин како иконски руски патриот инспирираа многу уметници, композитори и писатели, особено во Руската Империја. Кондрати Ралејев ги величал подвизите на Сузанин во една песна, а Михаил Глинка ја напишал една од првите руски опери со меѓународно реноме, „Иван Сусанин“ или „Живот за царот“. Оригиналниот наслов на операта требаше да биде „Иван Сусанин“, по херојот, но кога Николај I присуствуваше на проба, Глинка го смени насловот во „Живот за царот“ како благодарен гест. Таа титула беше задржана во Руската Империја сè до Руската револуција, кога се врати во „Иван Сусанин“. Отвореното монархистичко либрето на операта беше изменето за да одговара на советската идеологија. Химната мелодија на царот на финалето на Чајковски во 1812 година, пак, беше заменета со хорот „Слава, слава на тебе, света Руси!“. ( Славься, славься, святая Рус! ), Од операта на Глинка.
Во 1838 година, Николај I нарачал споменик на Сусанин во Кострома, но тој бил уништен од болшевиците, кои биле навредени од статуата на царот што ја вметнал споменикот. Подоцна, тие подигнаа уште еден споменик на херојот.
Николај Костомаров, историчар кој се противил на режимот на Николас, бил првиот што го покрена прашањето за сомнителната историчност на легендата затоа што Михаил Романов живееше во 1612 година во манастирот Ипатиев, а не во Домнино. Неговите аргументи беа отфрлени од повеќе православни научници како Михаил Погодин и Сергеј Соловјов.
Името „Сусанин“ стана иронично клише на руски јазик за лице кое води некаде тврдејќи дека го знае патот, но на крајот се докажува дека не го прави тоа.
Претставата на Животот на Царот на Глинка бил во голема мера изведувана во текот на прославата на стогодишнината на Романов. Беше изведена на гала претстава во театарот Мариински,[1][2] Претставите биле поставени низ цела Русија од училишта, полкови и аматерски компании. Памфлетите и пенискиот печат ја отпечатија приказната за Сузанин, а еден весник раскажа како Сусанин им покажал на сите војници како да ја исполнат својата заклетва кон суверениот. На дното на Споменикот Романов во Кострома, женско персонифицирање на Русија му дава благослови на клекнатиот Сузанин. Во Кострома, на Никола II дури му била презентирана група селани Потемкин, кои тврделе дека се потомци на Сусанин.[3]
Поврзано
уреди- Метви Кузмин (1858–1942): руски херој од Втората светска војна, кој предводеше германски баталјон во заседа, жртвувајќи се.
Наводи
уредиИзвори
уреди- Figes, Orlando. A People's Tragedy: The Russian Revolution 1891–1924. London: The Bodley Head. ISBN 9781847922915.