ЕЛЕМ

АД „Електрани на Македонија“ или скратено ЕЛЕМ е акционерско друштво во сопственост на државата кое е најголемиот производител на електрична енергија во Република Македонија. Со своите капацитети обезбедува околу 90 отсто од вкупното домашно производство на електрична енергија. Примарната дејност на компанијата не е само производство на електрична енергија туку и изнаоѓање нови енергетски извори и подигање на свеста за животната средина.

А.Д. Електрани на Македонија
ЕЛЕМ

Вид	акционерско друштво
Дејност	Електроенергетика
Основано	1945 како дел од Електростопанство на Македонија, 2005 како ЕЛЕМ
Седиште	Скопје, Македонија
Доход	259.116.000 евро (2021)
Оперативен доход	13.808.000 евро (2021)
Нето-доход	−28.101.000 евро (2021)
Вработени	4,772 (31.12.2015)
Мреж. место	www.elem.com.mk

Вкупниот инсталиран капацитет за производство на електрична енергија е 1.414,4 мегавати, и тоа 842 мегавати во термо-капацитетите, 553,6 мегавати во хидрокапацитетите и 36,8 мегавати во ветерниот парк „Богданци“. Со овој капацитет АД ЕЛЕМ прозведува електрична енергија согласно потребите на тарифните потрошувачи.

Историја

АД ЕЛЕМ е формиран со Одлука на Владата на Р Македонија, бр.19-2626/1 од 30.06.2005, како резултат на реструктуирањето на Електростопанство на Македонија. Дејноста што ја врши АД ЕЛЕМ е регулирана со Статутот на Друштвото, а се сведува на производство на електрична енергија. АД ЕЛЕМ доби лиценца за вршење на енергетска дејност т.е производство на електрична енергија.

Поделба на „Електростопанство на Македонија“, ЕСМ

Но самите почетоци на производството на електрична енергија во Македонија се во далечната 1909 година кога, со примена на технологијата на еднонасочна струја, засветува првата светилка во Скопје. Малата дизел електрична централа која го овозможила тоа имала еден агрегат од 44 киловати, со напон од 220 до 240 вати и служела за напојување на една пумпна станица за градскиот водовод, за осветлување на зградата на Општината, за една улица и за конакот на турскиот валија.

1909 – 1924

Во главниот град пуштени се во погон уште неколку помошни агрегати, а снабдување со електрична енергија добиваат и некои други градови како Тетово, Битола, Велес, Куманово, Прилеп...

1924 – 1940

Позначајни објекти изградени во овој период се ХЕЦ „Пена“ во Тетово (1.760 киловати), пуштена во погон во 1927 година, ТЕ „Дизел“ во Скопје (1.000 киловати) пуштена во погон во 1933 година, ХЕЦ „Матка“ во Скопје (4.160 киловати) пуштена во погон во 1938 година, како и ТЕ „Пробиштип“ (1.280 киловати) пуштена во погон во 1940 година.

1945 – 1955

По завршувањето на Втората светска војна и конституирањето на НР Македонија основано е „Електростопанство на Македонија“ чиј континуитет, преку различни организациони форми, е одржан до денешен ден. Хронолошки, реализацијата започнува со пуштањето во погон на двата агрегати во ТЕ „Маџари“, а потоа секоја година се става во функција на електроенергетскиот систем по една мала хидроелектрана: „Зрновци“, „Песочани“, „ХЕЦ „Сапунчица““, „Дошница“.

1955 – 1970

Во 1957 и 1958 во ХЕЦ „Вруток“ се пуштени два агрегати со моќност од по 37,5 мегавати, а една година подоцна пуштени се во погон и ХЕЦ „Равен“ (12,8 мегавати) и ХЕЦ „Врбен“ (12,8 мегавати), со што е завршена првата фаза од изградбата на Мавровскиот хидроенергетски систем. Во овој период се започнати и активности за искористување на хидропотенцијалот на Црнодримскиот слив, така што последователно во 1965 година е пуштена во погон ХЕЦ „Глобочица“ (42 мегавати), а во 1969 и ХЕЦ „Шпилје“ (70,2 мегавати). Во тоа време пуштени се во погон и две други хидроелектрани - ХЕ „Тиквеш“ (два агрегати од по 46 MW) во 1968 година, а во 1970 и ХЕЦ „Калиманци“ (12,8 мегавати).

1970 - 1990

Кон крајот на 70-тите години изградени се и термоелектраните, и тоа: ТЕЦ „Неготино“ во 1978 година; две години подоцна РЕК „Осломеј“, како и сукцесивно трите термо блока во РЕК „Битола“, каде изградбата на последниот блок завршува во 1988 година.

2004

Во 2004 година почнува со работа новоиградената хидроелектрична централа „Козјак“ каде се инсталирани и синхронизирани два агрегата со вкупна инсталирана моќност од 80 мегавати.

2005

Се основа АД „Електрани на Македонија“ како резултат на реструктуирањето на „Електростопанство на Македонија“.

2012

Почна со работа новоиградената хидроелектрична централа „Света Петка“ со која целосно се искористува хидропотенцијалот на реката Треска. Инсталираната моќност на хидроелектраната е 36,4 мегавати со можност за годишно производство од  66 гигаватчасови електрична енергија.

2014

Пуштен е во работа Паркот на ветерни електрани „Богданци“, прв објект од ваков тип во Република Македонија. Поставени се 16 ветерници со инсталирана моќност од 2,3 мегавати секоја или вкупно 36,8 мегавати со можност за годишно производство на електрична енергија повеќе од 100 гигаватчасови.

Завршена е ревитализацијата на хидроелектраните - втора фаза и е означен почетокот на работата на модернизираната хидроелектрана „Вруток“. Со овој зафат е продолжен животниот век на хидроелектраните и нивните придружни градежни објекти, а инсталираната моќност е зголемена за дополнителни 18,31 мегавати.

Подружници

Енергетски капацитети на АД ЕЛЕМ

Во сопственост на АД ЕЛЕМ се два рударско-енергетски комбинати, осум хидроелектрани, седум од нив групирани во хидроенергетски системи, и паркот на ветерни електрани:

РЕК Битола

РЕК Осломеј

ХЕС Маврово (ХЕЦ Вруток, ХЕЦ Равен и ХЕЦ Врбен)

ХЕС Црн Дрим (ХЕЦ Шпилје и ХЕЦ Глобочица)

ХЕС Треска (ХЕЦ Козјак и ХЕЦ Св. Петка)

ХЕЦ Тиквеш

ВЕЦ Богданци

Производни капацитети

Термоелектрани

Термоелектраните се доминантни во електроенергетскиот систем на Македонија. Најголем термо-капацитет е РЕК Битола со своите три блока, Битола 1, 2 и Битола 3. Производството во комбинатот е започнато во 1980 година, со ископ на јаловина од првиот БТО систем (багер, трака, одлагач), а првите киловат-часови електрична енергија се добиени во 1982 година кога во работа е пуштен првиот од трите блока на електраната. Производството го овозможуваат три блока чија моќност со реконструкција во 1994 година е зголемена за дополнителни 45 мегавати. Во периодот 2010 - 2012 година е извршена модернизација на агрегатите во блоковите при што се подигна моќноста на истите за 8,33 мегавати по агрегат. Со тоа вкупната моќност на РЕК Битола денеска изнесува 700 мегавати. Дополнително во текот на 2012 година и 2013 година се изврши модернизација на котел 3 и котел 2 при што се намалија емисиите на азотни оксиди согласно стандардите за животна средина на ЕУ. Сиот овој потенцијал во РЕК Битола овозможува над 70% учество на комбинатот во вкупното производство на електрична енергија во електроенергетскиот систем.

Во составот на термо системот во Македонија припаѓа и РЕК Осломеј со инсталирана моќност на блокот од 125 мегавати кој почнал со работа во 1980 година. Поради празнење на достапните резерви на јаглен, како и сериозните пречки што произлегуваат од социјално – културната средина во однос на можноста за експлоатација на наоѓалиштето Поповјани (басен Кичево, со експлоатациони резерви од 9.000.000 тони), оваа електрична централа се соочува со голема  несигурност во поглед на снабдувањето со гориво. Затоа во 2015 година изработена е физибилити студија за модернизација на централата што препорачува  користење на увозен јаглен со повисока калорична вредност. Стратегиската цел е прецизно утврдување на моменталната состојба на ТЕЦ Осломеј со цел продолжување на животниот век на оваа централа во согласност со националните барања и барањата на ЕУ за животна средина и обезбедување долгорочно и одржливо снабдување со јаглен.

Хидроелектрани

Вкупната инсталираност на хидрокапацитетите изнесува 553,6 мегавати, односно 40% од вкупните капацитети на ЕЛЕМ. Во системот на ЕЛЕМ постојат осум хидроелектрани, од кои две проточни, „Равен“ и „Врбен“, и шест акумулациони: „Вруток“, „Шпилје“, „Глобочица“, „Тиквеш“, „Козјак“ и „Св. Петка“. Од вкупното производство на електрична енергија во АД ЕЛЕМ хидропроизводството обезбедува околу 17 %, и тоа пред сè за задоволување на дневните варијации на потрошувачката на електрична енергија и за обезбедување на системските услуги за регулација со што се постигнува поголема флексибилност и расположливост на електроенергетскиот систем.

Производство

Во 2006 година, ЕЛЕМ произвел 6.195 гигават часови, во 2009 година биле произведени 5.886 гигават часови, во 2010 година 6.462 гигават часови, додека производството на електрична енергија во 2015 година изнесувало само 4.651 гигават час.

Организациска структура

Организациските делови на Друштвото се: Дирекцијата и седум подружници кои немаат својство на правно лице. Дирекцијата е со седиште во Скопје, а подружниците се: РЕК „Битола“ – Новаци со седиште во Новаци, РЕК „Осломеј“ – Осломеј со седиште во Осломеј, ХЕС „Маврово“ – Гостивар со седиште во Гостивар, ХЕС „Црн Дрим“ – Струга со седиште во Струга, ХЕС „Треска“ – Скопје со седиште во Скопје, ХЕЦ „Тиквеш“ – Кавадарци со седиште во Кавадарци и „Енергетика“ – Скопје со седиште во Скопје. Дирекцијата раководи и со „Ветерниот парк Богданци“. Со секоја Подружница раководи директор односно директори, кои ги назначува Управниот одбор, а чии надлежности се утврдени во Статутот и Правилникот за внатрешна организација на Друштвото. Со Правилникот за внатрешна организација поконкретно е уредена внатрешната организација на Друштвото по сектори, служби, одделенија со работни места и опис на работните задачи за секое работно место.

Надворешни врски

• ЕЛЕМ