Вертиго (песна U2)

"Вертиго" е песна на ирска рок група U2. Таа е почетна песна на нивниот единаесетти студиски албум, How to Dismantle an Atomic Bomb (2004). Била издадена за радио како водечки сингл на албумот на 8 ноември 2004 година, а по објавувањето добила поширока репродукција. Песната имала меѓународен успех, поткрепена со нејзиното користење во телевизиска реклама во која учествувал бендот за дигиталниот музички плеер iPod на Apple. Името на песната било позајмено за турнејата Вертиго на бендот од 2005 до 2006 година.

"Вертиго"
Сингл на U2
Пуштен	2004
Жанр	поп

Во Соединетите Американски Држави, „Вертиго“ се искачила на 31 место на Billboard Hot 100 и на прво место на табелата за Алтернативни песни. Таа се нашла на врвот на топ листите за синглови во Данска, Грција, Ирска, Италија, Шпанија и Обединетото Кралство додека до првите 10 стигнала во Австралија, Австрија, Белгија (Валонија), Канада, Финска, Холандија, Нов Зеланд, Норвешка, Шведска и Швајцарија. „Вертиго“ освоила три Греми награди за најдобра рок изведба на дуо или група со вокал, најдобра рок песна и најдобро кратко музичко видео на 47-та годишна церемонија на Греми награди одржана во 2005 година.

„Вертиго“ е рангирана на 64-то место на листа на 100 најдобри песни на деценијата на Ролинг Стоун (2000-2010).

Пишување и снимање

„Вертиго“ потекнува од демо што гитаристот Еџ го компонирал во неговиот дом во Малибу на „доста едноставна опрема на Про-Тулс. Свирејќи заедно на тапаните што тапанарот Лари Мулен Џуниор го снимил за него, Еџ го создал гитарскиот риф меѓу другото додека „ја истражувал рокенрол гитарата“ и „што значи тоа во дваесет и првиот век“. Инспирација за рифот ја добил во рок од 20 минути откако Еџ првпат се приклучил на Фендер Делукс засилувач од 1957 година, купен од неговиот техничар Далас Шу откако тој побарал мал засилувач што може да го користи за снимање демо снимки во неговото домашно студио. Eџ на демото му дал работен наслов „Фул Метал Џекет“. Кога Боно го слушнал тоа, бил воодушевен, опишувајќи го како: „Мајката на сите рокенрол мелодии. Не знам од каде потекнува, но тоа е извонредна гитарска работа. Сакате да ја слушнете – тоа е причина да се сними плочата. Песната е толку добра!“

Верувајќи дека нивната плоча што е во тек ќе има панк-рок енергија и ќе има многу комуникација помеѓу членовите на бендот, U2 го ангажирале Крис Томас да ја продуцира; Еџ рекол дека добро соработувал со бендови и продуцирал неколку плочи кои биле омилени меѓу U2, вклучувајќи ги и раните албуми на Roxy Music и Never Mind the Bollocks, Here's the Sex Pistols, на Секс Пистолс. U2 започнале со соработката со Томас на албумот How to Dismantle an Atomic Bomb во февруари 2003 година. За време на сесиите, U2 експериментирале со различни мелодии и идеи за ритам за „Фул Метал Џекет“. Оригиналниот сет на стихови на Боно бил инспириран од Леонард Пелтиер, активист за права на домородните Американци, кој бил на контроверзен начин осуден за убиство на двајца агенти на Федералното истражно биро. Боно не сметал дека Пелтиер заслужува да биде затворен, и тој зазел „нов новинарски пристап“ за пишување на стиховите. Песната потоа била преименувана „Нејтив Сан“, и по широко експериментирање на неа, бендот снимил и измиксал верзија на песната до завршување со Томас. Групата беше толку возбудена од песната, што ја испратила до Interscope Records, каде биле подеднакво возбудени од истата. Сепак, Боно ја нарекол одлуката грешка и рекол дека песната на крајот „не била толку добра како што [тие] мислеле“.

Откако работеле девет месеци со Томас, U2 снимиле вреден материјал за албум, но сепак биле незадоволни од квалитет на истиот и решиле да го одложат објавувањето. Како резултат на тоа, го најмиле продуцентот Стив Лиливајт да го замени Томас во јануари 2004 година. Лиливајт го свикал бендот да снима во поголем простор во студиото Хановер Кеј за да поттикне подобри настапи. Додека Боно бил отсутен цела недела, бендот повторно снимил придружна песна за „Нејтив Сан“. Кога Боно се вратил, Лиливајт го замолил да сними водич вокал, но 30 секунди по снимањето, Боно сопрел бидејќи му било непријатно да ги пее стиховите пред голема толпа луѓе во живо. Тој рекол: „Текстот беше за нешто за што многу се грижам, но песната не вибрираше. Тоа не направи промени во собна температура“. Песната потоа била деконструирана и текстот бил променет околу, со различни повторувања на песната наречени „Супа од ајкула“ и „Вива ла Рамон“. Во еден момент, Боно напишал сосема нов сет текстови на шпански, чии остатоци ќе преживеат и во комплетираната верзија на песната. На крајот, песната се трансформирала во „Вертиго“, но групата сè уште разгледувала неколку можни варијации на рефренот. На предлог на неколку аутсајдери, бендот ја избрал „Здраво, здраво“ верзијата. Лиливајт, исто така, двојно ги следел вокалите на Боно во хорот за да им даде поголемо влијание. Еџ изјавил дека вокалната мелодија во финалната верзија на песната се разликува од неговото оригинално демо, но дека инаку повеќе музички идеи од демото биле присутни во завршната песна.

Еџ ги постигнал гитарските тонови на песната со користење на четири делчиња опрема: гитара Фендер Телекастер од 1966 година, педала за ефекти Лајн 6 ДМ4 Дисторшн Моделер, педала за дигитално одложување Корг СДД-3000 и засилувач Фендер Делукс. Педалата за изобличување се користи за необработен звук на главниот риф на акордот, додека педалата за одложување се користи за чисти, амбиентални акцентни ноти во инструментален прекин на песната.

Композиција

На почеток на песната, Боно одбројува на шпански „Unos, dos, tres, catorce!“ На англиски, ова се преведува на "некои, два, три, четиринаесет!" На прашање за оваа необичност во интервју за Ролинг Стоун, Боно одговорил „можеби бил вклучен и алкохолот“. Одбројувањето било пародизирано од новопечениот пејач Ричард Чиз на неговата верзија на U2 „ Sunday Bloody Sunday “ на неговиот албум од 2005 година Aperitif for Destruction .

Шпански одговор на „¡Hola!“ се слуша и зад „Здраво, здраво“ на рефренот, како и „¿Dónde está?“ („Каде е тоа?“ или „Каде си?“ зависно од тоа дали е ова наменето како прашање за локацијата на Вертиго или за самиот Боно) по редот „Јас сум на место наречено Вертиго“. Линијата „Здраво, здраво“ потсетува на слични текстови во песната „Приказни за момчиња“ од деби албум на U2 Boy; на концерти на Вертиго Турнејата, бендот често вклучувал и дел од последната песна во нивните изведби на "Вертиго".

Промоција

U2 ја извеле „Вертиго“ во телевизиска реклама за Apple iPod како дел од вкрстениот маркетинг план за промовирање и на албумот и на музичките производи на Apple (особено на U2 Специјално Издание iPod и ексклузивниот дигитален сет на iTunes Music Store за U2, Целосен U2 ).

Настапи во живо

U2 ја изведува „Вертиго“ како дел од нивната турнеја Вертиго за време на концертот во Аделаида, Австралија.

U2 ја извеле „Вертиго“ на голем број промотивни настапи во 2004 и во почетокот на 2005 година, пред дебито на песната на турнејата на првата вечер на Вертиго Турнеја. Од првиот датум на турнејата Вертиго, бендот практично ја изведувал „Вертиго“ на секој комплетен концерт на турнејата, единствен исклучок се првите неколку концерти од Џошуа Три Турнејата во 2017 година. На турнејата Вертиго за време на натпреварите во северноамериканската арена, како и на стадион во 2006 година, „Вертиго“ била вообичаено втора песна. За европскиот дел од турнејата, како и на неколку други концерти на други краеви, „Вертиго“ го отворало шоуто. Многу изведби на ова место, како и во повремени емисии на други краеви, понекогаш го прикажуваа „Вертиго“ двапати свирено, еднаш на почетокот на настанот и повторно како последен бис. Ова исто така, се навраќа на раните денови на U2, кога тие немале доволно песни за да пополнат цел настап и морале да повторуваат некои песни на крајот. Настапите на оваа турнеја вообичаено се одликувале со продолжено интро на песната, кој вклучувал повторување на „Да, да“ линиите на Боно. Визуелните содржини на оваа турнеја биле инспирирани од корицата на албумот, со голема употреба на црвено и жолто осветлување и уметничкото дело „Вертиго цел“ од ЦД-то.

За турнејата U2 360°, песната обично се изведувала на средината на главниот сет. Тоа била една од единствени песни што користела целосно повлечен видео екран со пантограф. За турнејата Иносенс + Експиријанс, тоа било вообичаено трета песна пуштена, со лулашката со сијалица која им виси над глава за време на изведбата. На турнејата Џошуа Три во 2017 и 2019 година, песната вообичаено се изведувала на бис после „Елевејшн“, и оваа турнеја го означила враќањето на проширено аутро со иста визуелност како на турнеја Вертиго. На турнејата Експиријанс + Иносенс песната била пуштена како дел од делот „e-Стејџот“, повторно следејќи го „Елевејшн“ и со продолжено аутро. Боно ја изведувал оваа песна во негов лик „Макфисто“.

Употреба во медиуми

• Ремикс на песната бил искористен како браник музика за покривање на Најн Нетворк, Фрајдеј најт на АФЛ во 2006 година.

Изведба на перформансот

По објавувањето, „Вертиго“ дебитирало на 18-то место на топ-листа за модерни рок песни' Билборд и на 46-то место на Билборд Хот 100. Во следните недели, песната скокнала на првото место на топ-листата на Модерн Рок Тракс, сместувајќи се од 27-мо на трето место на топ-листата на Мејнстрим Рок Тракс и од 35-то на деветто на Top 40 за возрасни. Исто така, дебитирала на прво место на топ-листата на Хот Диџитал Тракс и, откако паднала на 4-то место, се вратила пак на првата позиција. Песната подоцна стигнала во топ 40 на Билборд Хот 100, достигнувајќи го 31-то место. Поминала 20 недели на табелата. Во времето на објавувањето на песната, Билборд не ги сметал дигиталните преземања како дел од вкупната продажба на еден сингл. „Вертиго“ забележала силна дигитална продажба, и доколку тие биле вградени во физичката продажба и емитувањето, ќе имала уште посилно место на табелата Билборд Хот 100.

Во Обединето Кралство, песната се дошла од Б-листата на Би-Би-Си Радио 1 уште во прва недела од нејзино објавување и емитување на А-листата во втората недела. Песната била комерцијално објавена на 15 ноември и дебитирала на прво место на топ-листата за синглови во Велика Британија и останала таму една недела. Вкупно поминала девет недели во топ 40.

Во Австралија, песната дебитирала на петто место на АРИА топ листа и истата била рангирана на 38-то место на Хотест 100 на Трипл Џеј во 2004 година. Во Холандија „Вертиго“ стигнала до второ место на Мега Топ 100.

Во Бразил, синглот станал златен со преку 50.000 превземања.

Дигиталниот сингл има златен статус во САД.

Музичко видео

Во видеото на песната се прикажани U2 кои настапуваат во бескрајна пустина додека се создаваат црни потоци од млазови од позадината на секој член на бендот; на теренот е огромен бел симбол на мета кој се користи како мотив за графиката на албумот. Кружната платформа на која бендот настапува постојано се подигнува нагоре-надолу во спирална шема, додека ветрот дува во лицето на бендот. Истиот го режирал тимот на Алекс и Мартин. Снимен е во Пунта Дел Фангар (Ебро Делта во Шпанија и ги освоило Греми наградите за најдобро кратко музичко видео во 2005 година.

Преработени верзии

Натаниел Вилемс ja објавил преработената верзија на „Вертиго“ како негов деби сингл во 2008 година, откако ја извел на Австралиски идол четврта серија во 2006 година.

Бон Џови извел фрагмент од песната за време на „Бед Медисин“ на Бон Џови Лајв, на нивната турнеја во 2011 година.

Персонал

• Боно- вокал
• Еџ- вокал, гитара
• Адам Клејтон– бас гитара
• Лери Мулен Џуниор– тапани
• Џекнајф Ли- синтисајзери

Датуми на објавување на „Вертиго“

Регионот	Датум	Формат(и)	Етикети	Ref.
Соединетите Американски Држави	4 октомври 2004 година		Интерскоп
Австралија	8 ноември 2004 година	ЦД	Островот
Обединетото Кралство
Канада	9 ноември 2004 година	ЦД
Јапонија	15 ноември 2004 година
	22 декември 2004 година	ДВД

Наводи

Фусноти

Библиографија

• Stokes, Niall (2005). U2: Into the Heart – The Stories Behind Every Song. New York: Thunder's Mouth Press. ISBN 1-56025-765-2.
• U2 (2006). McCormick, Neil (уред.). U2 by U2. London: HarperCollins. ISBN 0-00-719668-7.

Надворешни врски

• Вертиго текстови
• "Vertigo" live at the Rose Bowl на YouTube