Биби (ромски култ)
Биби или Тетка Биби е верски празник што го слават православните Роми кои живеат во Србија, но и православните Роми ширум светот.[1] Оваа прослава е позната како Бибијако Џиве.[2] Ромите од муслиманска вера, исто така, го слават во Црна Гора.[3] Биби се слави како исцелител и заштитник на семејството, а пред сè како заштитник на здравјето на децата. Секое место или град има свој посебен датум за славење, што го објаснува легендата за тетка Биби, која дошла на различни места и извршувала лекување на различни датуми. Датумите на овој ромски верски празник главно се поврзани со деновите на велигденскиот пост и затоа се поместливи.[4] Присуството на свештеник е задолжително, иако тетка Биби е не-канонизирана светица.
Во различните опкружување тетка Биби се нарекува и Исцелител Биби или Бибијаку. На ромски, „биби“ значи тетка или баба, а деминутив на тој збор е „бибиори“ . Празникот на тетка Биби е наведен во Националниот регистар за нематеријално културно наследство на Србија во 2019 година.[4]
Биби е единствената вистинска ромска Слава што ја имаат во Србија. Покрај тетка Биби, секое ромско семејство што ја го слави својата Слава (како Свети Никола или Ден на Свети Ѓорѓи), како и други верски празници, како Велигден и Божиќ.[5]
Обичаи за време на прославата во Србија
уредиТетка Биби се слави собирно, со тоа што сите Роми се собираат на свето место - обично кај дрво или крст, носат славеничка торта и храна, а на некои места и подароци за Бибија (чешел, огледало и облека за деца) висат на свето дрво. На денот на славењето, по службата во Православната црква, Ромите одат на поворка, носејќи ја тортата и свеќите и викајќи: „На здравјето на Биби!“ (ромски : Bibiako sostipe! (Бибијако состипе!)) Секој што слави носи торта и брзи јадења за да им служи на гостите под родното дрво, обично круша или ореово дрво. Под дрвото, се определува домаќинот на следната слава и се предава славјената торта. Се слави со песни и танц, а децата добиваат пакувања полни со слатки.[1]
Одбележување на Биби во муслиманските заедници
уредиТетка Биби е добро позната меѓу ромските заедници во Црна Гора, како и во поширокиот регион. Номадите во Црна Гора се информирани за тоа, но немаат никакви обредни активности поврзани со Библијата, додека ромските муслимани го слават за нивниот празник Џисатедими.[3]
Етнографската литература не дава веродостојни информации за тоа дали муслиманските Роми го слават Бибијако Џиве. Според етнографот Александар Петровиќ, муслиманските Роми во Крушевац (Србија) го присвоиле празникот Бибијако Џиве од христијанските Роми, и тие го слават истиот ден, но ноќе. Водејќи го светиот ден, тие постат неколку дена, а прославата започнува во зајдисонце. Драгоjуб Акковиќ, автор на две монографии за „Биби“ (2004; 2010), исто така, известува дека етнографската литература не содржи информации за прославата на Бибијако Џиве од страна на муслиманските Роми. Како и да е, во монографијата во Ацковиќ во 2010 година се споменува информација собрана меѓу муслиманските Роми од Призрен, Урошевац (Косово) и Белград (главниот град на Србија) што укажува на тоа дека овие муслимански ромски заедници го славеле Бибијако Џиве за да ги заштитат своите деца од болести, но дека славењето на култот Биби трае цел месец, од 31 јануари до 1 март.[2]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 „Romi slave tetka Bibiju (Roma celebrate Aunt Bibi)“. Official (српски). RTS (Radio Television of Serbia). Посетено на 11 април 2020.
- ↑ 2,0 2,1 Ćirković, Svetlana. Bibi and Bibijako Djive in Serbia. PROJECT EDUCATION OF ROMA CHILDREN IN EUROPE. Посетено на 11 април 2020.
- ↑ 3,0 3,1 Rasulić Delić, Vesna. „Ko je Tetkica Bibija? (Who is Auntie Bibi)“. Official (Montenegrin). NVO Romsko Vrijeme (NGO Roma Time). Посетено на 11 април 2020.
- ↑ 4,0 4,1 „Tetkica Bibija (Not translated yet)“. Intangible cultural heritage of Serbia (српски). Ministry of Culture and Information of the Republic of Serbia and Ethnographic Museum in Belgrade. Посетено на 11 април 2020.
- ↑ Beljan, Mateja; Milojević, Marina (8 април 2016). „BIBIJAKO SASTIPE! Ovako je u Beogradu proslavljen jedini romski praznik“. Blic (српски). Посетено на 11 април 2020.
Дополнителна литература
уреди- Ćirković, Svetlana. Bibi and Bibijako Djive in Serbia. PROJECT EDUCATION OF ROMA CHILDREN IN EUROPE. Посетено на 19 March 2020.