Шпанска ера
Шпанска ера (латински: Æra Hispanica), понекогаш наречена Каесарова ера, ― поранешна календарска ера (систем за нумерирање години) која вообичаено се користела во државите на Пиринејскиот Полуостров од 5 век до 15, кога била постепено укината во корист на системот „нова ера“ (Anno Domini).[1] Епохата (почеток) на шпанската ера била 1 јануари 38 п.н.е.[2][1] За да го претворите датумот во нова ера во соодветната година во шпанската ера, додадете 38 на годината што е од новата ера,[2] така што ерата 941 би била еднаква на 903 година од нашата ера. На латински, датумот даден во шпанската ера секогаш го користи зборот ера проследен со женски реден број (кога е испишан наместо даден со римски броеви). Ова е во спротивност со системот на н.е. кој го користи машкиот род anno (година): т.е. era millesima octava наспроти anno millesimo octavo.[1]
Причините за изборот на 38 п.н.е се непознати. Било предложено дека може да произлезе од Велигденската трпеза што започнала со таа година (наместо од Воплотувањето).[1] Исидор Севиљски во својата Етимологија (почетокот на VII век) вклучил објаснување за значењето на латинскиот збор aera, множина aes (бронза, месинг, бакар). „Ера“, пишува Исидор, „според редоследот на годините била поставена од Каесар Август кога првпат наплаќал општ данок и го картографирал римскиот свет [т.е. во 38 п.н.е.]. Била наречена ера (aera) затоа што целиот свет се заложил да испорача бакар на државата.“[3] Во реалноста, значењето на „временски период“ за ерата доаѓа од употребата на бронзени бројачи во пресметките.[3]
Шпанската ера била користена низ Визиготското Кралство, кое го покривало целиот Пиринејски Полуостров и регионот Септиманија.[1] Била користена дури и во делови од Северна Африка.[4] Продолжила да биде користена во овие региони, но постепено отпаднала пред крајот на средниот век.[1] Службената употреба на ерата престанала во различни делови на полуостровот во различни периоди: Каталонија ја прекинала ерата (како и владеењето на францускиот крал) во 1180 година од нашата ера, Арагон во 1349/1350 година, Валенсија во 1358 година, Кастиља во 1382/1383 година, Португалија во 1420/1422 година и Навара во почетокот на 15 век.[1][2][4] Додека годината службено започнала на 1 јануари под шпанската ера, тоа било променето на 25 декември кога бил усвоен системот нова ера (додека Црквата го користела 11 јануари).[2]
Во Ел-Андалус под муслиманска власт, шпанската ера била наречена таʾрих ал-суфр. [5] Ова е протолкувано од Игнак Голдзихер како „европска ера“, од зборот тарик (датум, ера, анали) и асфар (жолта, бледо, црвена), збор што бил користен за Грците, потоа за Римјаните и на Средниот век за Европејците воопшто, Банул-Асфар („синовите на жолтиот“).[5][6] Алтернативно, Џорџо Леви Дела Вида ја толкува како „Бронзена ера“, со суфр што одговара на латинскиот aera, т.е. „бронза“. Оваа изведба е поткрепена со легенда запишана во Псевдоисидорска хроника на Готите (Chronica Gothorum Pseudoisidoriana) од 12 век и интерполирана во арапскиот превод на Историја на паганите (Historiae adversus paganos) на Оросиј. Според оваа легенда, Август во 38 п.н.е. ја оданочувал целата империја во бронзени или бакарни пари и ја стопил за да направи чинии со кои ги покривал бреговите на Тибар.[3]
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Cheney & Jones 2000.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Roth 2003.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Levi Della Vida 1943.
- ↑ 4,0 4,1 Merzbach 1983.
- ↑ 5,0 5,1 de Blois 2000.
- ↑ Goldhizer 1960.
Извори уреди
- Cheney, Carl D.; Jones, Michael (2000). A Handbook of Dates: For Students of British History (Rev.. изд.). Cambridge University Press.
- de Blois, F. C. (2000). „Taʾrīkh: I. Dates and eras in the Islamic world, 1. In the sense of "date, dating", etc.“. Во Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (уред.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume X: T–U. Leiden: E. J. Brill. стр. 257–264. ISBN 978-90-04-11211-7. Занемарен непознатиот параметар
|name-list-style=(help) - Goldziher, Ignác (1960). „Aṣfar“. Во Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Lévi-Provençal, E.; Schacht, J.; Lewis, B.; Pellat, Ch. (уред.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B. Leiden: E. J. Brill. стр. 687–688. OCLC 495469456. Занемарен непознатиот параметар
|name-list-style=(help) - Levi Della Vida, Giorgio (1943). „The 'Bronze Era' in Moslem Spain“. Journal of the American Oriental Society. 63 (3): 183–191. doi:10.2307/593870. JSTOR 593870.
- Merzbach, Uta C. (1983). „Calendars and Reckoning of Time“. Во Strayer, Joseph R. (уред.). Dictionary of the Middle Ages. 3. Charles Scribner's Sons. стр. 17–30.
- Roth, Norman (2003). „Calendar“. Во Gerli, E. Michael (уред.). Medieval Iberia: An Encyclopedia. Routledge. стр. 190. ISBN 978-0-415-93918-8.