Хор (архитектура)

Хор — место во поголема црква, соборна црква или катедрала каде има места за седење за свештенството и црковниот хор. Најчесто е во делот на светилиштето помеѓу презвитериумот и наосот, каде што се наоѓаат олтарот и црковниот табернакул. Во поголемите средновековни цркви имало седишта или клупи сместени нормално на седиштата за верниците во наосот. Помалите средновековни цркви воопшто немале хор во архитектонска смисла, а често го нема во црквите што биле изградени по протестантската реформација, иако неоготиката го оживеала како посебност.

Местоположба на хорот во голема црква со тлоцрт на латински крст

Како архитектонски поим, „хорот“ останува различен од вистинската местоположба на кој било пејачки хор. Пејачкиот хор може да биде на различни места, а често пејачите пеат во емпориумот, кој обично е над вратата на литургискиот западен крај.^[1] Во современите цркви, хорот може да се наоѓа средишно зад олтарот или говорницата.^[2]

Заден хор е просторот зад високиот олтар и зад хорот, кој може да содржи мал олтар што стои заедно и зад главниот олтар.

Историја

Хорот во катедралата Паленсија во северна Шпанија, пример за манастирски хор

Во раната црква, светилиштето било непосредно поврзано со наосот. Хорот бил едноставно источниот дел од наосот и бил ограден со параван или ниска ограда наречена канчели. Развојот на архитектонската посебност наречена „хор“ е резултат на литургиските случувања предизвикани со крајот на прогонствата под Константин Велики и подемот на монаштвото. Зборот хор првпат го користеле членовите на Латинската црква. Исидор Севилски и Хонориј од Атун пишуваат дека поимот потекнува од корона, кругот на свештенството или пејачите што го опкружувале олтарот.

Кога првпат бил воведен хорот, тој бил прикачен на вимата, подигната платформа во средината на наосот на која се наоѓале седишта за повисоките свештеници и пулт за читање на светите списи. Ваквото уредување сè уште може да се види во базиликата Пресвета Богородица во Рим. На крајот, вимата (или презвитериумот) и хорот се преселиле на исток до нивната сегашна положба. Во некои цркви, како што е Вестминстерската катедрала, хорот е поставен во апсидата зад олтарот.

Архитектонските поединости на храмот се развиле како одговор на неговата намена како место за литургиски часови и божествени служби од страна на монашкото братство или поглавје од каноните. Катедралата се сметала за свештенички дел од црквата, а сите се сметале за дел од свештенството за таа цел. По реформацијата, кога бројот на свештенството, присутно дури и во големите цркви и катедрали, се намалил и лаичките претставници станале сè почести, често имало приговори за нивно ставање во традиционалните клупи во хорот. Амвонот и говорницата обично се наоѓаат на предниот дел на хорот, иако и католичката и протестантската црква понекогаш го преместувале амвонот во наосот за подобра чујност. Оргулите може да бидат овде или на височина на друго место во црквата. Некои катедрали имаат заден хор зад високиот олтар, кој се отвора на исток кон капелите на источниот раб.

По реформацијата, протестантските цркви вообичаено го поместувале олтарот (сега често се нарекува маса за причест) напред, обично на предниот дел на светилиштето и често користеле лаички хорови поставени во галеријата на западниот крај. Хорот и задниот дел од презвитериумот биле малку користени во црквите што преживеале од средниот век, а новите цркви многу често го испуштале. Со нагласок на проповедите и нивната чујност, некои цркви едноставно ги претвориле своите хорови во дел за верниците. Различни пристапи кон богослужбата во 20 век тежнееле кон потиснување на олтарите во поголемите цркви напред, да бидат поблиску до собирот, а презвитериумот повторно да биде помалку користен дел од црквата.

Хорски клупи

Приказ на монашки клупи во Анело, Франција, 14 век

Во делот на хорот понекогаш се наоѓаат резбани и украсени дрвени седишта, познати како хорски клупи, каде што свештенството седи, стои или клече за време на службата. Хорот може да биде опремен со долги клупи или поединечни седишта. Може да има неколку реда седишта напоредни со ѕидовите на црквата.

Употребата на хорски седишта (за разлика од клупите) е повеќе традиционална во манастирите и колегиумските цркви. Монашките хорови честопати се опремени со седишта, чие седало се крева кога монасите стојат и се спушта кога седат. Седиштето со шарки често има мало дрвено седиште на долната страна за да се потпре кога се стои помеѓу долгите служби. Горниот дел од монашкото седиште е обликуван на таков начин што обезбедува потпирач за глава додека се седи, а потпирач за раце кога се стои. Манастирите често имаат строги правила за тоа кога им е дозволено на монасите да седат и кога мора да стојат за време на богослужбата.

Хорските клупи се почести во парохиските цркви. Секоја клупа може да има облоги за колена закачени на задниот дел, така што лицето позади може да клекне во соодветно време помеѓу службите. Предниот ред често има држачи пред себе, на кои членовите на хорот можат да ги постават своите книги, а кои исто така може да бидат опремени со облоги за колена.

Во катедралите, во овој дел обично се наоѓа епископскиот престол или катедра.^[3]

Слики

Пченкарни клупи во Бостон Стумп, Линколншир. Подигнатото седиште гледа на Мисерикордија
Уметнички врежани корнизни клупи во Буџеим Charterhouse од Игназ Ваибл
Корнски клупи (катисма) во Источната православна црква на клирос со аналогии за литургиски книги
Статуетка на задниот дел од клупата од пченица во базиликата Свети Матерн, Волкур, Белгија
Вкоренети клупи со траги од средновековна боја сè уште видливи, Црква на Бурс, Готланд, Шведска
Аголни клупи во Санта Марија Глориоза деи Фрари, Венеција

Наводи

↑ Schloeder, Steven J. (1998). Architecture in Communion: Implementing the Second Vatican Council Through Liturgy and Architecture (англиски). Ignatius Press. стр. 137. ISBN 9780898706314. V samostanih, ko je bil kor schola cantorum sestavljen iz redovnikov, je bil običajno v prezbiteriju' pred svetiščem. Liturgični premik baročne dobe ga je prestavil v korno emporo na zadnji strani cerkve in tako omogočilo, da se svetišče bolj poveže z ladjo.
↑ White, James F. (1 December 2007). Christian Worship in North America: A Retrospective, 1955–1995 (англиски). Wipf and Stock Publishers. стр. 243. ISBN 9781556356513. Eden od dveh prevladujočih tipov je razporeditev kornih klopi za prižniščnim prostorom, ob vznožju katerega je oltarna miza. Druga vrsta je tako imenovani razdeljeni prezbiterij s kornimi klopmi in oltarno mizo v koru ter prižnico na eni strani vhoda. V obeh primerih je liturgični prostor, dodeljen kongregaciji, po navadi podoben: dolga, pravokotna ladja.
↑ Gietmann, Gerhard (1912). „Stallsr“ . Catholic Encyclopedia. 14. New York: Robert Appleton Company.

Надворешни врски

[Schloeder1998-1] Schloeder, Steven J. (1998). Architecture in Communion: Implementing the Second Vatican Council Through Liturgy and Architecture (англиски). Ignatius Press. стр. 137. ISBN 9780898706314. V samostanih, ko je bil kor schola cantorum sestavljen iz redovnikov, je bil običajno v prezbiteriju' pred svetiščem. Liturgični premik baročne dobe ga je prestavil v korno emporo na zadnji strani cerkve in tako omogočilo, da se svetišče bolj poveže z ladjo.

[White2007-2] White, James F. (1 December 2007). Christian Worship in North America: A Retrospective, 1955–1995 (англиски). Wipf and Stock Publishers. стр. 243. ISBN 9781556356513. Eden od dveh prevladujočih tipov je razporeditev kornih klopi za prižniščnim prostorom, ob vznožju katerega je oltarna miza. Druga vrsta je tako imenovani razdeljeni prezbiterij s kornimi klopmi in oltarno mizo v koru ter prižnico na eni strani vhoda. V obeh primerih je liturgični prostor, dodeljen kongregaciji, po navadi podoben: dolga, pravokotna ladja.

[3] Gietmann, Gerhard (1912). „Stallsr“ . Catholic Encyclopedia. 14. New York: Robert Appleton Company.

[1]

[2]

[3]