Стеблото на Хавор
Стеблото на Хавор (шведски: Havorskatten) е богатство од железното време пронајдено во 1961 година, во Хаблингбо на шведскиот остров Готланд. Се состои од голем златен торк, познат како прстен Хавор, заедно со неколку добро сочувани бронзени предмети и бил закопан во римска бронзена ситула во тумбата околу ридско тврдина.
Во 1986 година, прстенот Хавор бил украден од музејот Готланд, до денес не бил најден.
Локација уреди
Ридот во малото село Хавор во Хаблингбо се наоѓа во ливада околу 700 метри североисточно од главната зграда на фармата Стора Хавор. Тврдината била изградена пред повеќе од 2000 години за време на предримското железно време. Во тоа време се наоѓал на јужните брегови на езерото кое подоцна станало Mästermyr кал. Ридската тврдина е опкружена со тркалезна тумба или ѕид 55 метри во пречник, околу 1 метар високи и 7-8 метри широк. На врвот на тумбата има траги од дрвена палисада, а надвор од неа траги од гроб. Во близина се наоѓаат и неколку темели на куќи од железното време и во еден од овие седум денари, ковани во 112–192 н.е. Археолошките ископувања на областа во 1961–80 година, откриле дека локалитетот бил континуирано населен од бронзеното доба до средниот век.[1][2]
Откритие уреди
Складиштето било откриено на првиот ден[1] од археолошкото ископување во април 1961 година, од страна на неколку работници кои ја отстранувале тревата од насипот околу ридската тврдина. Ископувањето било релјефно дело обезбедено од општина Хавдем. Двајца мажи пронајдоа сад со неколку предмети и „нешто што личеше на злато“ под рамен камен од внатрешната страна на тумбата. Бидејќи тој ден немало присутен археолог, тие го вратиле каменот и го фрлиле со лопата нечистотија и продолжија да копаат на друго место. Следниот ден археолозите ја презедоа контролата на локацијата, а полицијата морала да ги држи подалеку печатот, ТВ екипите и гледачите. Надзорникот на ископувањето, тогашниот студент по археологија Петер Манеке, бил заслужен за откритието.[3] Манеке му телефонираше на својот шеф, професорот Ерик Нилен, кој во тоа време беше во Стокхолм и тој веднаш полета за Готланд. За да го чуваат откритието, Манеке и Нилен ја поминаа ноќта во вреќи за спиење покрај складиштето.[4]
Складиштето било донесено во Музејот Готланд каде што бил изложен на јавноста во Ризницата (Skattkammaren) во следните 25 години.[4] Отпрвин били изложен во сопствено изградено железно куќиште со оклопно стакло, а во средината на 1980-тите бил преместено во обична стаклена алармна витрина.[5]
Пронајдок уреди
Откритието се состоело од голем римски бронзен сад со рачка, ситула,[6][7] кој имало голем златен торк, четири римски чаши за вино слични на модерни чаши за вкус, бронзена цедалка и две бронзени ѕвона. Засадата била од околу 100 година од нашата ера и сите предмети биле исклучително добро сочувани.[8] На рачката на ситулата имаше печати на кои пишуваше „TOR, CANNIMASUIT, (P CI)PI POLYB и IPI(? )“. Двете ѕвона беа врзани заедно со кожни ремени во штракаат.[1]
Ниту еден официјален археолошки извештај не бил напишан за складиштето Хавор или за ископувањето на локацијата во моментот на пронаоѓањето.[9]
Прстен Хавор уреди
Златниот торк, познат како Хавор Ring (Havorringen) бил направен во 1 век. Тој, заедно со други прстени на вратот од овој вид, претходно се веруваше дека е од западно келтско или југоисточно европско потекло, но сега се заклучува дека прстенот Хавор можел да биде направен во нордиските земји.[4] Од 2016[update] ,тоа е најраниот познат добро датиран главен златен украс на германскиот север.[10] Торкот е 257 milliметарs (10.1 ин) во пречник и тежи близу 800 grams (1.8 lb),[6][7] со златна вредност од околу 40.000–50.000 SEK во 2006 година. Сепак, вредноста на прстенот на вратот како историски уметнички објект се проценува на десетици милиони SEK. Копија од неа беше направена за изложба во Шведскиот историски музеј во Стокхолм.[4]
Поради својата големина, торкот се смета за единствен објект. Премногу е голем за да го носи човек и се верува дека украсил статуа на божество и дека бил дел од богатство кое припаѓа на храм.[7][11] Пронајдени се пет слични, но помали торкови; еден во Тролхатан, еден во мочуриште на Јитланд, два во близина на Киев и еден во Олбија покрај Црното Море.[8][12]
Прстенот Хавор е најбогато украсениот и технички најкомплицираниот од шесте торки со прстенесто тело направено од неколку искривени златни жици филигранска орнаментација во облик на 8 на конусите со клапс. Златните жици на прстенестиот дел беа извртени околу јадрото-прачка која подоцна беше отстранета. Ова го направи торкот многу флексибилен при отворање и затворање на механизмот за затворање скриен во предните клопчиња. Конусите на предната страна на прстенот се украсени со глави на бикови и полумесечини од златен лим, опкружени со ситни златни зрна и искривени златни жици во филигранска шема.[8][12]
Кражба уреди
На 18 Јуни 1986 година, прстенот Хавор бил украден за време на посетата од музејот Готланд. Околностите на кражбата биле опишани како „мистериозни“. На тој ден алармот во Трезорот бил активиран двапати. По првиот пат, во 12 часот, антикварецот задолжен за безбедност нашол се во ред и алармот бил ресетиран. Во 12:45 часот попладне алармот повторно се вклучи. Овој пат антикварката забележала дека бравата на бравата е вдлабната, што значи дека витрината е отклучена, но не забележала дека торкот го нема. Таа го заклучи куќиштето и повторно го ресетираше алармот. Кражбата била откриена следниот ден напладне. Според полицијата, бравата била набрана или отворена со клуч.[4]
Полицијата веднаш испратила тревога низ целата земја за исчезнатиот торк и го контактирала Интерпол. Беше понудена награда од 25.000 SEK за информации што ќе доведат до обновување на прстенот на вратот. За кражбата е осомничен млад човек кој бил виден во Трезорот, но никогаш не бил пронајден. Во доцните 1990-ти, кривичното дело било под истрага на шведскиот ТВ-шоу Еферлист ("Wanted"). Неколку лица се интервјуирани и истражени за злосторството во текот на годините, но без резултати. Кражбата сега е пропишана, но дури и ако полицијата нема тековна истрага за тоа, совети од јавноста сè уште доаѓаат во полицискиот оддел во Висби.[4] Од 2015 година, двајца приватни истражители го бараат торкот; поранешен разузнавач и форензичар, и двајцата во пензија. Нивниот фокус беше на поранешен вработен во музејот - сега починат археолог кој беше осуден за повеќекратни кражби на антиквитети и осуден на психијатриска нега откако му била дијагностицирана клептоманија.[5]
Околу една година по кражбата, од копијата во Историскиот музеј е направена копија од торкот. Од 2016[update] , таа втора копија е изложена во музејот Готланд заедно со бронзените предмети од складиштето.[4]
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Nylén, Erik; Lund Hansen, Ulla; Manneke, Peter (2005). The Havor hoard: the gold, the bronzes, the fort. Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities. ISBN 9174023454. Посетено на 15 May 2016.
- ↑ „RAÄ-nummer Hablingbo 32:1“. www.raa.se. Swedish National Heritage Board. Посетено на 12 May 2016.
- ↑ „Vem upptäckte Havorskatten?“ [Who discovered the Havor hoard?]. www.helagotland.se. Helagotland. 12 November 2011. Архивирано од изворникот на 2021-11-30. Посетено на 12 May 2016.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Geisle., Gunnar (20 June 2006). „Havorringen gäckar 20 år efter den svarta junidagen“ [The Havor ring still baffels 20 years after the black day in June]. www.helagotland.se. Helagotland. Архивирано од изворникот на 2021-09-29. Посетено на 13 May 2016.
- ↑ 5,0 5,1 Westin, Josefin (25 January 2015). „Privatspanare hoppas hitta Havorringen“ [Private investigators hope to find the Havor ring]. www.aftonbladet.se. Aftonbladet. Посетено на 16 May 2016.
- ↑ 6,0 6,1 Enderborg, Bernt. „Stora Havor“. www.guteinfo.com. Guteinfo.com. Посетено на 13 May 2016.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Lamm, Jan Peder (1987). „Från Vadstena till Havor — om stölder av förhistoriskt guld från svenska museer“ [From Vadstena to Havor — about thefts of prehistoric gold from Swedish museums] (PDF). Fornvännen (82): 184–191. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-08-30. Посетено на 15 May 2016.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Nylén, Erik (1996). „Sagan om ringarna“ [The Saga of the rings] (PDF). Fornvännen (91): 1–12. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-08-30. Посетено на 13 May 2016.
- ↑ Gustafson, Birgitta (2005). „Havorskatten äntligen på pränt“ [The Havor hoard finally documented]. www.popark.se. Populär Arkeologi. Посетено на 15 May 2016.[мртва врска]
- ↑ Bowman, Alan; Garnsey, Peter; Cameron, Averil (2005). The Crisis of Empire, AD 193-337. The Cambridge Ancient History. 12. Cambridge University Press. стр. 456. ISBN 0-521-30199-8.
- ↑ Westin, Josefin (25 January 2015). „Privatspanare hoppas hitta Havorringen“ [Private investigators hope to find the Havor ring]. www.aftonbladet.se. Aftonbladet. Посетено на 13 May 2016.
- ↑ 12,0 12,1 Perea, Alicia; Montero Ruiz, Ignacio; García-Vuelta, Óscar, уред. (2004). Ancient gold technology: America and Europe. Anejos de Archivo Español de Arqueología. 32. Editorial CSIC – CSIC Press. стр. 291. ISBN 8400082931.
Надворешни врски уреди
- Слики од прстенот Хавор, шведски историски музеј
- Слика од складиштето Havor, страница 7 Архивирано на 30 август 2021 г.