Јазици на Индија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с →Бројност: Правописна исправка, replaced: се уште → сè уште |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 1:
[[Податотека:Language region maps of India.svg|мини|десно|300п|Карта на сојузните држави и територии на Индија според најзастапениот јазик.]]
'''Јазиците во Индија''' припаѓаат на неколку [[јазично семејство|јазични групи]], а најголемите од нив се [[Индоевропски јазици|индоевропските јазици]], [[индоариски јазици|индоариските]] (кои ги зборуваат 72% од Индијците) и [[дравидски јазици|дравидските јазици]] (кои ги зборуваат 25% од Индијците). Другите јазици кои се зборуваат во Индија им припаѓаат на [[Австро-азијатски јазици|австро-азијатски]], [[Синотибетски јазици|тибето-
Главен [[службен јазик]] на [[Република Индија]] е стандардниот [[хинди]], додека пак [[Англискиот јазик|англискиот]] е втор службен јазик. Уставот на Индија вели дека
Поединечните [[Мајчин јазик|мајчини јазици]] во Индија бројат неколку стотици, според пописот од 1961 се разликуваат 1.652 јазици (според 415 списоци на „Етнолог“). Според пописот на Индија од 2001 година, 29 јазици зборуваат повеќе од еден милион говорители, 122 повеќе од 10.000. Три милениуми на јазичен контакт довеле до значително меѓусебно влијание помеѓу четирите јазични групи во Индија и Јужна Азија. Два контактни јазици одиграле важна улога во историјата на Индија. Тоа се [[Персиски јазик|персискиот]] и [[Англискиот јазик|англискиот]].
==== Историја ====
Северно-индиските јазици од индоевропската група еволуирале од стариот индоариски јазик како [[санскрит]], по пат на блиските индоариски [[пракрит]]ски јазици и апабрамша на средниот век. Не постои консензус за точното време кога се појавиле современите северно-индиски јазици како хинди-урду, бенгалски, марати, гуџарати, сараики, пунџаб, асамски, синди и орија, но општо прифатен е периодот на 1000-тата година од овој век. Секој јазик имал различни влијанија, на пример [[хинди]]-[[урду]] (хиндустаски) бил под силно влијание на персискиот јазик.
[[Дравидски јазици|Дравидските јазици]] на јужна Индија имале независна историја од санскритот. Главните дравидски јазици се тамилскиот, телушкиот, канадскиот и малајалскиот. Иако дравидски по потекло, над осумдесет отсто од зборовите во малајалскиот и телушкиот се чисто санскритски. Телушкото писмо може да го репродуцира целиот спектар на санскритската фонетика, без губење од оригиналноста на текстот. Австро-азијатските и тибето-бурманските јазици на североисточна Индија, исто така имаат долгогодишна независна историја.
==== Бројност ====
Дијалектолозите ги разликуваат термините "јазик" и "дијалект" врз основа на меѓусебна разбирливост. Индискиот попис користи две посебни класификации на свој уникатен начин: (1) „јазик“ и (2) „мајчин јазик “. Мајчините јазици, се групирани во рамките на секој "јазик". Многу „мајчини јазици“ кои се така дефинирани можат да се сметаат за јазици, а не за дијалекти, според јазичните стандарди. Ова посебно важи за голем број "мајчини јазици" со десетици милиони говорители, кои се официјално групирани под "јазикот" хинди.
Индискиот попис од 1961 година се забележани 1.652 различни јазици во Индија (вклучувајќи ги и јазициците кои не потекнуваат од потконтинент). На пописот во 1991 година се забележани 1.576 класифицирани "мајчини јазици" според Етнолошкиот список има 415 живи "Јазици во Индија" (од 6.912 во светот).
Според
Владата на Индија им има дадено статус на службен јазик на 22 јазици на „Осмиот распоред ". Бројот на јазици на кој им е даден овој статус се зголеми низ политички процес. Некои јазици со голем број на говорители сè уште го немаат овој статус, најголемиот од нив е бхили со 9,6 милиони говорители (рангиран 14-ти), по кој следи со гонди со 2,7 милиони говорители (рангиран 18-ти) и Khandeshi со 2,1 милиони говорители (рангиран 22-ри). Од друга страна, 2 јазици, со помалку од 2 милиони говорители неодамна беа вклучени во „Осмиот распоред“ од главно политички причини: Манипури со 1,5 милиони говорители (рангиран 25-ти) и Бодо со 1,4 милиони говорители (рангиран 26-ти). Од културно-историски причини санскритот е на официјалната листа, иако само 14 илјади луѓе тврдат дека тоа е нивни јазик, но многу поголем број го учат во училиште како класичен јазик на Индија.▼
Според пописот од 2001 година, 29 'јазици' имаат повеќе од еден милиони говорители, 60 имаат повеќе од 100.000 и 122 имаат повеќе од 10.000 говорници.
▲Владата на Индија им има дадено статус на службен јазик на 22 јазици на „Осмиот распоред
==== Јазични групи ====
Индиските јазици припаѓаат на повеќе јазични групи. Најголема од нив во однос на говорители е индоевропската група, претежно застапена во [[индоариски јазици|индоариска гранка]] (
Втора најголема јазична група е Дардската, која брои околу 200 милиони говорители, односно 26%.
Јазиците онган на јужните Андамански острови ја формираат петтата јазична група; велико-андаманските јазици се изумрени освен еден високо загрозен јазик со значително намален број на говорители. Исто така постои и познатиот изолиран јазик, јазикот нихали. Јазикот или јазиците шомпен е/се слабо докажани и некласифицирани. Сентинелскот јазик е сосема непознат.▼
▲Јазиците онган на јужните [[Андамански
Повеќето јазици во Индиската република се напишани со писма кои потекнуваат од брахми, како што се деванагари, бенгалски, орија, тамилски, канада и други писма, иако урду се пишува со изведеница од арапското писмо, а неколку мали јазици, како што е сантали, имаат независни писма.
==== Службени јазици ====
Службени јазици на Република Индија се
Членот 345 на Индискиот устав предвидува во признавањето на "службени јазици" на унијата да биде вклучен стандардниот хинду или еден или повеќе јазици што се усвоени од државното законодавство како службени јазици. Според дваесет и првиот амандман на Уставот од 1967 година, државата признава 14 официјални регионални јазици. Според Осмиот распоред и Седумдесет и првиот амандман, направено е вклучување на јазиците синди, конкани, манипури и непалски, и со тоа зголемување, бројот на официјални регионални јазици на Индија достигнува до 18. Одредени држави, чии граници се претежно направени со социо-лингвистичка поделба, имаат слобода да одлучат кој јазик ќе го
Во следната табела се прикажани службените јазици, освен англискиот, утврдени во Осмиот распоред во мај, 2008 година:
{| class="wikitable"
Ред 83 ⟶ 92:
==== Официјални класични јазици ====
Во 2004 година, Владата на Индија прогласи дека јазиците што исполниле одредени услови може да добијат статус на "класични јазици на Индија".
Во 2005 година, санскрит, кој веќе имаше посебен статус во член 351 од Уставот на Индија како примарен изворен јазик за развој на официјалниот стандарден хинду јазик, исто така беше прогласен за класичен јазик, тоа беше проследено со слично прогласување за канада и телугу во 2008 година, врз основа на препораките на комисија од јазични експерти составена од Министерството за култура при Владата на Индија.
Во 2006 година во соопштението за медиумите, министерот за туризам и култура Амбика Сони за „Раја Сабха“ ги соопшти следниве критериуми за утврдување на критериумите според кој еден јазицик може да се смета за "класичен јазик":
"Голема старост на првите текстови забележани во историјата во периодот од 15000-2000 години, текстови од античката литература, кои се сметаат за вредно наследство од генерации говорници; литературна традиција која е оригинална и не е позајмена од друга говорна заедница; Бидејќи класичниот јазик и литературата се разликуваат од модерните, може да постои и дисконтинуитет помеѓу класичниот јазик и неговите подоцнежни форми или неговите никулци.
Регионални јазици▼
▲==== Регионални јазици ====
Во Британска Индија, англискиот беше единствениот јазик кој се употребуваше за административни цели, како и во високото образование. Кога Индија стана независна во 1947 година, индиските законодавци беа исправени пред предизвикот да одберат јазик за официјална комуникација, како и за комуникација меѓу различните јазични региони низ цела Индија. Имаа неколку опции на располагање:
*Службен јазик да биде "хинду", кој мнозинството луѓе (40%) го идентификувале како мајчин јазик, иако само мал дел од овие "хинду" говорители зборувале правилно хинду.
*Другите јужни Индијци, посебно Тамилците, и оние од Мизорам и Нагаланд, го претпочитален англискиот како официјален медиум за комуникација.
==== Практични проблеми ====
Ред 101 ⟶ 112:
Исто така, заради бројното население кое е засегнато (Индија е втора земја по населеност во светот), голем предизвик е да се најде решение.
Основани се локални официјални комисии за јазик и се преземаат разни чекори во насока на намалување на тензиите и напнатоста.
Ред 107 ⟶ 119:
Постојат неколку значајни конфликти околу јазичните права во Индија.
Првиот голем лингвистички конфликт, познат како Анти-хинду агитациите на Тамил Наду, се случи во [[Тамил Наду]] против имплементацијата на хинду како единствен службен јазик во Индија. Политичките аналитичари го сметаат ова како голем фактор за донесување на ДМК на власт што доведе до симнувањето и речиси целосната елиминација на Конгресната партија во Тамил Наду. Силната културна гордост која се заснова на јазикот може да се најде и во други индиски држави како Бенгал, Махараштра, Карнатака и до одредено ниво и во Керала. За да го изразат своето неодобрување на наметнувањето на туѓиот јазик хинду на својот народ како резултат на централистичката влада која ги надмина своите уставни овластувања, владите на Махараштра и Карнатака ги направија своите државни јазици задолжителни во образовните институции.
Неодамна анти-хинду чувства беа изразени и во Мумбаи од Шив Сена и Махараштра Навнирман Сена.
Владата на Индија се обидува да овие конфликти со разни кампањи, координирани од Централниот институт за идниски јазици во [[Мајсур]], огранок на Одделот за високо образование, од Бирото за јазик при Министерството за развој на човечки ресурси.
==== Писма ====
Различните индиски јазици имаат соодветни [[Писмо|писма]]. Јазикот марати се пишува со писмото [[деванагари]]. Повеќето други јазици се пишуваат со писмо кое е специфично за нив, на пример бенгали со писмо бенгали, пунџаби со писмо гурмукши и шахмуки, орија со уткал липи, гујарати со гујарати итн. Урду, а понекогаш и кашмирски, сараки и синди се пишуваат со изведени верзии на персо-арапското писмо. Со овој еден исклучок, писмата на идниските јазици се со индиско потекло. (Видете ИСО 15919 во врска со романизацијата на Индиските јазици)
{{Јазици на Индија}}
| |||