Ноќ на вештерките: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето |
с Правописна исправка, replaced: -ви октомври → октомври, -ви ноември → ноември (2), -ри ноември → ноември, -ти мај → мај, -ти ноември → ноември |
||
Ред 9:
=== Келтски влијанија ===
Иако изразот Ноќ на вештерките има христијанско потекло, генерално се смета дека празникот има пагански корени. Историчарот Nicholas Rogers, истражувајќи го потеклото на овој празник, забележува дека иако „некои фолклористи неговото потекло го лоцираат кај римскиот празник Помона, богињата на овошките и семињата, или кај денот на мртвите наречен Parentalia(периодични обреди во чест на мртвите родители и роднини), почесто се поврзува со, келтскиот празник Саун", што доаѓа од старо ирскиот израз за „крај на летото“ ("summer's end"). Саун бил првиот и најважен од четирите квартални денови (квартелен ден се нарекувал секој од четирите фиксни денови кои по обичај го означувале првиот ден на тромесечјето - денот кога се плаќала рента и сл.) во средновековниот галски (ирски, шкотски и мански/на островот Ман во Ирското море/) календар. Овој празник се славел на или околу 31 октомври - 1 ноември, а и во другите келтски земји во истиот период од годината се славеле сродни празници; на пример бритонскиот (бритскиот) Calan Gaeaf (во Wales), Kalan Gwav) (во Корнвол) и Kalan Goañv (во Бретања). Саун се споменува и во некои дела на најраната ирска литература како и во многу важни настани од ирската митологија кои се случувале или почнувале на Саун. Овој празник го одбележувал крајот на сезоната на жетвата и почетокот на зимата или „помрачната половина“ на годината. Во ова време се правел инвентар и подготовки за претстојната зима; стоката се враќала од летните пасишта, а она што било за колење се колело. Кај повеќето галски народи имало ритуали кои вклучувале и палење огнови. Некои од овие ритуали навестуваат дека тие можеби во одреден период вклучувале и поднесување човечки жртви. На Саун исто така се изведувале и ритуали или игри со гатање.
Саун (како и Белтеин (Beltane), (еден од кварталните денови - првиот ден во мај) се сметал време кога „вратата“ од другиот свет се отовара доволно да можат душите на мртвите и други суштества како на пример самовилите, да влеза во нашиот свет. Се сметало дека на Саун душите на мртвите ги посетувале своите домови. Се одржувале гозби на кои душите на мртвите роднини со гест со раката се поканувале да се придружат на гозбата, а на масата се поставувало место и за нив. Lewis Spence го опишува како „гозба за мртвите“ и „празник на самовилите“. Но, исто така се сметало дека на Саун биле активни и лошите духови и самовили. Луѓето преземале мерки како да ги смират или да се одбранат од овие штетни духови/самовили, а ова се смета дека влијаело на денешните костими кои се носат на Ноќта на вештерките. Пред 20 век, на Саун костими се носеле само во делови од Ирска, Ман, Шкотските планини и острови и Велс. Маскирањето можеби потекнува од потребата луѓето да се маскираат пред овие штетни духови/самовили, иако некои сметаат дека маските потекнуваат од христијанските или христијанизираните верувања (погледнете подолу). Во Ирска, луѓето оделе наоколу собирајќи храна за гозбата на Саун, а понекогаш додека го правеле тоа биле и маскирани, односно носеле различни костими. Во 19 век на јужниот брег на Ирска, човек облечен како бела кобила ги водел младите од врата до врата да собираат храна; со тоа што им давале храна домаќините можеле да очекуваат добра среќа од 'Muck Olla'. Во Moray во текот на 18-тиот век, момчињата ги посетувале сите куќи во селото барајќи гориво за големиот оган што се палел на Саун. Модерниот обичај прелажи-или-чести можеби потекнува од овој стар обичај. Но може и да доаѓа од христијанскиот обичај наречен souling (погледнете подолу).
Ред 15:
=== Влијание на христијаните ===
Исто така се смета и дека празникот Ноќта на вештерките има влијание и од христијанскиот празник Сите свети (исто така познат и како All Hallows, Hallowmas или Hallowtide) на 1
До крајот на 12-тиот век низ цела Европа тие станеле задолжителни празници и вклучувале традиции како биење камбани за душите во чистилиштето. Се смета дека „прелажи-или-чести“ води потекло од "souling", обичајот да се печат и разделуваат така наречени коледарски колачиња (soul cakes) (специјално подготвени колачи или колачиња што, во различни грофовии во северниот и средниот дел на Англија, им се даваат на луѓето особено на групи деца на денот на Задушница) за "сите крстени души". Групи сиромашни луѓе, често деца, на денот на Сите Свети/Задушница, оделе од врата до врата собирајќи колачиња, првобитно како начин да се помолат за душите во чистилиштето. Сличен обичај за душите на мртвите е откриен и толку далеку на југ дури во Италија. Шекспир го споменува овој обичај во својата комедија Двајцата благородници од Верона (1593 г.), кога Спид го обвинува својот господар дека "кука како питач на денот на Сите свети." Обичајот да се носат маски со денот на Сите Свети/Задушница го поврзува и Prince Sorie Conteh, кој напишал: "Традиционално се веруваше дека душите на починатите талкаат по земјата сè до денот на Сите Свети, а Ноќта спроти Сите Свети на умрените им дава последна шанса да им се одмаздат на своите непријатели пред да преминат во другиот свет. Со цел да ја избегнат можноста,било која од овие души, која можеби бара одмазда, да ги препознае, луѓето носеле маски или костуми за да го прикријат својот идентитет". Во своето дело Ноќта на вештерките: Од пагански ритуал до ноќ на забава, Nicholas Rogers објаснува дека фенерите од тиква што сега се длабат на Ноќта на вештерките првобитно ги претставувале душите во чистилиштето. Во Бретања децата поставувале свеќи во черепи и на гробишта.
Во Британија, овие обичаи биле напаѓани во текот на реформацијата бидејќи протестантите го критикувале чистилиштето како "папска" доктрина некомпатибилна со претставата за предестинација/предодреденост. Растечката популарност на Guy Fawkes Night (5
===Ширење во Северна Америка===
Ред 29:
Модерниот лик на Ноќта на вештерките доаѓа од многу извори, вклучувајќи народни носии, дела од готиката и хорор литература (како што се романите Франкенштајн и Дракула) и класичните хорор филмови (како што се Франкенштајн и Мумија). Едно од најраните дела на тема Ноќта на вештерките е од шкотскиот поет John Mayne, кој, во 1780 г., ги запишал шегите од Ноќта на вештерките; "Какви страшни шеги следат!", како и натприродното поврзано со ноќта, "Bogies" (духови), кое влијаело на поетот Robert Burns и неговата Ноќ на вештерките од 1785 г. Исто така преовладуваат и елементи од есента, како што се тиквите, лушпите од пченка и страшилата. Во време на Ноќта на вештерките куќите често се украсуваат со овој вид симболи.
Ликовите на Ноќта на вештерките вклучуваат теми како смртта, злото, окултното, и чудовишта од митологијата. Традиционални бои на Ноќта на вештерките се црната, портокаловата, а понекогаш и пурпурната.
==Прелажи-или-почести и маскирање==
Ред 35:
===Прелажи-или-почести во Шведска===
Прелажи-или-почести е вообичаена прослава за децата на Ноќта на вештерките. Децата преоблечени во костуми/маски одат од куќа до куќа, барајќи да им се дадат колачиња, а понекогаш и пари, со прашањето, "Прелажи или чести?" Зборот "прелажи" се однесува на (воглавно празна) "закана" дека ќе се изведе некоја шега/палавост/ на сопственикот на куќата или на неговиот имот доколку не бидат почестени.
Во Шкотска и Ирска, преоблекувањето - деца преоблечени/маскирани во разни костуми одат од врата до врата барајќи храна или парички - е традиционален обичај за Ноќта на вештерките, забележан во Шкотска во 1895 г. на Ноќта на вештерките каде маскираните носеле фенери од репка и ги посетувале домовите барајќи да бидат наградени со колачи, овошје и пари. Обичајот да се маскираат на Ноќта на вештерките, во Северна Америка, за првпат е забележан во 1911 г., кога еден весник во Kingston, Ontario известил за тоа дека маскирани деца кружеле низ соседството.
Американскиот историчар и автор Ruth Edna Kelley од Massachusetts ја напишала првата книга за историјата на Ноќта на вештерките во САД; Книга за Ноќта на вештерките/The Book of Hallowe'en (1919 г.), каде во главата "Ноќта на вештерките во Америка" пишува за коледарење/souling/ (одење од куќа до куќа, при што се пее песничка и се собираат пари, храна, пијалаци, нешто слично како нашите коледари):
Ред 42:
Првиот печатен запис на терминот "прелажи или почести" се појавува во 1927 г., од Блеки, Алберта, Канада:
Ноќта на вештерките даде можност за навистина напорна забава. Не е направена никаква вистинска штета освен на расположението на некои кои мораа да бараат тркала од запрежни коли, врати, запрежни коли, буриња и т.н., а повеќето од овие ја украсија главната улица. Младите мачители беа на предната и задната врата барајќи плен во храна со зборовите “прелажи или почести” на што домаќините со задоволство одговараа и ги испраќаа разбојниците со радост.
Илјадници разгледници со мотиви од Ноќта на вештерките произведени на преминот во 20 век и 1920-тите обично прикажуваат деца но не и прелажи-или-почести. Издавачот на една колекција од преку 3.000 традиционални разгледници за Ноќта на вештерките, пишува, "Има разгледници кои го споменуваат обичајот [прелажи-или-почести] или прикажуваат деца облечени во костими како стојат на врата, но колку што нѝ е познато тие се печатени после 1920-тите, а повеќе од веројатно е дека се дури од 1930-тите. На раните разгледници се прикажани измамници од различен вид, но не и начините и средствата со кои истите се смируваат ". По сè изгледа дека обичајот прелажи-или-почести не станал широко распространет сè до 1930-тите; терминот во САД за првпат се јавува во 1934 г., а првпат е употребен во државна публикација во 1939 г.
Ред 49:
Костумите за Ноќта на вештерките традиционално се подготвувале според натприродни ликови како што се чудовишта, духови, костури, вештерки и ѓаволи. По извесно време, изборот костими се проширил опфаќајќи и популарни ликови од книжевноста, славни личности и архитипови како нинџи и принцези. Облекувањето костуми и маскирањето на Ноќта на вештерките преовладувале во Ирска и Шкотска до касниот 19 век. Преоблекувањето за забавите на Ноќта на вештерките станало популарно во САД во раниот 20 век, исто толку често за возрасните колку и за децата. Првите масовно произведени костуми за Ноќта на вештерките се појавиле во продавниците во 1930-тите кога прелажи-или-почести се стекнува со популарност во Соединетите Држави.
Костимираните забави за Ноќта на вештерките генерално се одржуваат на или околу 31
==Прелажи-или-почести за UNICEF==
Ред 83:
• Тиква, пита со тиква, леб од тиква
• Печени семки од тиква
на децата во костуми со кои се маскираат во некој друг, одржување забави, додека во Ирска исто така се палат огнови и се прави огномет. Во 19 век, масовната имиграција преку Атлантикот го популаризира овој празник во Северна Америка, а прославите во Соединетите Држави и Канада имаа значајно влијание на начинот како овој празник се празнува во другите земји. Ова големо влијание, особено во поглед на иконските и комерцијалните елементи, се шири сè до јужна Америка, Австралија, Нов Зеланд, (поголемиот дел од) континентална Европа, Јапонија и други делови од Источна Азија.
==Религиозни перспективи==
| |||