Астрономија: Разлика помеѓу преработките

[[Податотека:Messier51.jpg|мини|десно|300п|'''Галаксија''']]

 

'''Најниска опсерваторија'''- овој телескоп се наоѓа во рудникот ''Хоумстејк'', 1.5 км под земјата во американската држава [[Јужна Дакота]]. Во него се набљудуваат ситни честички од вселената, неутрини, кои без проблеми минуваат низ Земјата. Нивното минување се следи со помош на голем резервоар исполнет со посебна течност.<br />

'''Најголема параболична радио антена'''- има пречник од 305 метри а претставува дел одрадиотелескопот '''Аресибо'''. Изградена е во природното врталиште во ридовите на [[Порторико]].<br />

== Телескопи ==

[[Податотека:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|мини|десно|300п|'''Радиотелескоп во Ново Мексико''']]

Цивилизацијата на античките Грци се развивала од околу 1400 до 300 година п.н.е. Ним им се припишуваат значјни теоретски придонеси за астрономијата. Во самата “Одисеја” на големиот Хомер се споменуваат ѕвездени групи како Големата Мечка, Орион и Плеадите, при што е опишана функцијата на ѕвездите како водич во навигацијата на луѓето. Во една од своите поеми познатиот грчки поет Хесиод ги информира фармерите за тоа кое оѕвездие изгрева пред мугри во различни годишни времиња назначувајќи го најпогодното време орање, садење и жнеење.

Важни научни придонеси се поврзуваат со Талес од Милет и Питагора од Сабос, но никакви пишани дела не се сочуавни од овие грчки философи. Постои легенда, чие потеко буди сомнежи, дека Талес точно го предвидел затемнувањето на Сонцето во мај 585 година п.н.е. Околу 450 година п.н.е. Филолас, еден од следбениците на Питагора, верувал дека Земјата, Сонцето, Месечината и планетите се движат околу централен оган. Околу 370 година п.н.е. астрономот Евдокс ги објаснил набљудуваните движења врз претпоставката дека огромна сфера, која ги носи на својата вдлабната страна ѕвездите, се движи околу Земјата со дневна ротација. Додека, пак, за објаснување на движењата на Сонцето, Месечината и планетите, сметал дека внатре во сферата постојат други провидни сфери меѓусебно поврзани на ралични начини.<br />

Математичарот, астрономот и географот Ератостен (доле) (276 - 194), кој пред сè бил голем философ и логичар, стигнал дотаму што успеал со голема точност да го одреди радиусот на Земјата.

Седум степени се приближно педесетти дел од триста и шеесетте степени колку што изнесува вкупниот обем на Земјата. Ератостен знаел дека растојанието меѓу Александрија и Сиена е приближно осумстотини километри затоа што ангажирал еден човек да пропешачи и измери. Осумстотини километри по педесет изнесува четириесет илјади километри: значи толкав мора да биде обемот на Земјата. Тоа и е точниот одговор.<br />

Во астрономијата, големиот грчки философ, [[Аристотел]] ја застапувал претпоставкта за конечна сферична вселена со Земјата како најзин центар. Според него, централниот регион е составен од четири елементи: земја, воздух, оган и вода. Во Аристотеловата физика, секој од овие четири елементи има свое одредено место, детерминирано од својата релативна тежина односно “[[специфична тежа]]” (според својата тежина, од полесното кон потешкото, Аристотел ги подредил елементити по овој редослед: оган, воздух, вода, земја). Секој елеманет по природа се движи по права линија - земјата надолу, оганот нагоре - кон своето одредено место каде што ќе остане да мирува. Според тоа, Земјиното движење е секогаш линеарни и секогаш доаѓа до запирање. Небото, меѓутоа, се движи природно и бескрајно со комплексно кружно движење. Затоа небото би морало да биде составено одпетти, различен елемент, кој го нарекол етер. Етерот како супериорен елемент е неспособен за било каква промена освен промена на местото при кружното движење. Аристотеловата теорија дека линеарното движење секогаш се одвива низ отпорна средина е всушност валидна за сите земјини движења кои можат да се набљудуваат. Аристотел, исто така, сметал дека потешките тела од некој материјал паѓаат побрзо од полесните со ист облик. Ова погрешно гледиште било прифатено како факт сè додека италијанскиот физичар и астроном Галилео Галилиеј не го спроведе својот експеримент со пуштањето на различните тежините од Кривата Кула во Пиза.<br />

[[Ел-Бируни]] (973-1050) бил арапски научник кој пишувал на мноштво различни научни теми. Неговите најважни придонеси како научник биле неговите високо перцептивни набљудувања на природните феномени. Меѓу неговите најголеми дела се наоѓа и “Канон” што претставува негова најсеопфатна студија за астрономијата. Ел-Бируни принел докази дека Земјата е округла и развил нов метод за мерење на нејзината површината. Наоѓајќи ги разликите помеѓу аглите на Земјините испакнатини, тој извршил пресметка на дијаметарот на Земјата врз основа на различниот видик што се наоѓа пред него.<br />

 

Во 1609 година Галилео направил мал рефракторен телескоп, го насочил кон небото и ги открил фазите на Венера, што било индикација дека оваа планета кружи околу Сонцето: исто така открил четири месечини кои кружеле околу Јупитер, а ги забележал и прстените на Сатурн. Убеден во тоа дека, барем, некои тела не кружат околу Земјата, тој започнал да зборува и пишува подржувајќи го Коперниковиот систем. Неговите обиди да го публицира Коперниковиот систем го довеле до судири со црковните власти. Иако бил принудуван да се откаже од неговите верувања и писанија, оваа моќна теорија не можела да остане потисната.<br />

 

== Законите на Кеплер и теоријата на Њутн ==

Копрниковата теорија била само еден вид преуредување на планетарните орбити на Птоломеј. Теоријата на античките Грци за движењето на планетитепо кружници со фиксни брзини претставува, всушност, продолжение на Коперниковиот систем. Од 1580 до 1597 година данскиот астроном Тихо Брахеги набљудувал Сонцето, Месечината и планетите од опсерваторијата близу Копенхаген, а подоцна продолжил и во Германија. Врз основа на податоците собрани од Брахе, неговиот германски асистент, Јохан Кеплер (десно), ги формулирал законите за планетарните движења, притоа давајќи точен математички опис на планетарните орбите. Со тоа тој го изнаесол заклучокот дека планетите се движат околу Сонцето не по кружни орбити со униформирано движење, туку по елиптични орбити при различни брзини и дека нивните релативни растојанија од Сонцето можат да се одредат од набљудуваните периоди на нивната револуција.<br />

Британскиот физичар Сер Исак Њутн (лево) (1643-1727) се восхитувал од Хејгенс. Тој верувал дека светлината се однесува така како да претставува струја од ситни честички, делумно и поради тоа што сенките се одликуваат со остри рабови. Сметал дека црвената светлина се состои од најголеми честички, а виолетовата од најмали. Тој усовршил едноставен принцип за да ги објасни Кеплеровите закони за планетарните движења. Преку математичко резонирање, тој дошол до заклучокот дека постои одредена привлечна сила помеѓу Сонцето и секоја од планетите. Оваа сила, која зависи од масите на Сонцето и планетите како и од растојанијата меѓу нив, претставува основа за физичко интерпретирање на Кеплеровите закони. Њутновото математичко откритие е наречено Теорија на гравитација.<br />

 

И покрај неговата неверојатна големина, Млечниот Пат е само еден од бројните големи ѕвездени системи, наречени галаксии, кои ја населуват познатата вселена. Во 1924 година студиите спроведени од американскиот астроном Едвин Хабл го дадоа одговорот за природата на спиралните облаци, укажувајќи на нив како на посебни галаксии, слични на Млечниот Пат; други, пак, галаксии се сфероидни, без спирални продолжетоци; а има и такви со неправилни форми. Со помош на еден од најголемите оптички телескопи на светот кој се наоѓа во опсерваторијата Мауна Кеа, Хаваи, откриени се галаксии оддалечни повеќе од 10 милијарди светлосни години од Земјата.<br />

Спектралните анализи на светлината која доаѓа од надворешните галаксии покажува дека ѕвездите од кои се составени овие системи се изградени од оние хемиски елементи кои се познати и на Земјата. Тие, исто така, укажуваат на тоа дека сите галаксии се оддалечуваат од Млечниот Пат. Колку е подалечна една галаксија толку побрза е нејзината рецесија. Ова е земено како доказ дека вселената се шири и дека потекнува од експлозијата на неверојатно жешка и густа состојба на материја. Можните состојби кои можеби ја иницирале експлозијата се опфатени во космолошката теорија од раните 1980-ти, позната како инфлататорна теорија. Оттогаш радијацијата од големиот прасок станува сè поладна; нејзината моментална температура изнесува околу 3 К над апсолутната нула (околу -273,16º С односно -454º F). При оваа температура, радијацијата која доаѓа од сите насоки била откриена во 1965 од страна на американскиот физичар Арно Пензијас и Роберт В. Вилсон што претставува моментно најдобриот индикатор на раната историја на вселената (позадинаска радијација). Во прилог на теоријата за големиот прасок е и Ајнштајновата теорија на релативност.<br />

== Основни закони ==

=== Закони за движење на небесните тела ===

* http://www.astronomija.com.mk/vest.asp?id=1

* [[Мала Мечка]]

* http://www.astronomija.com.mk/vest.asp?id=2

* {{цитирана книга | author=Bergmann, Peter G. | title=Запознавање со теоријата на релативност | publisher=Dover Publications | year=1976 | id=ISBN 0-486-63282-2}}

* {{цитирана книга

|last1 = Harpaz

|url = http://books.google.com/books?id=kd4VEZv8oo0C&dq

|publisher = A K Peters, Ltd}}

 

 

* [http://www.astronomija.com.mk/ Астрономија] - Портал на [[Скопско астрономско друштво|Скопското астрономско друштво]] со богати содржини {{mk}}

* [http://mkc.mk/?category_name=planetarium Скопски планетариум] - [[МКЦ]] {{mk}}

 

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Астрономија| ]]

[[Категорија:Астрофизика]]