Википедија

Слободен Град Краков

Слободниот, независен и строго неутрален град Краков со неговата територија, попознат како Слободен град Краков, и Република Краков) — градска република создадена од Конгресот во Виена во 1815 година, во која бил вклучен полскиот град Краков и неговите околни области.

Тој бил заеднички контролиран од неговите три соседи (Русија, Прусија и Австрија) и бил центар на агитација за независна Полска. Во 1846 година, како последица на неуспешното Краковско востание, Слободниот град Краков бил припоен од Австриската империја.[1] Тоа бил остаток од Војводството Варшава, кое било поделено помеѓу трите држави по Конгресот во 1815 година.

Слободниот град Краков бил град-држава со големо мнозинство на полски јазик; од нејзиното население 85% биле католици, 14% биле Евреи, додека другите религии сочинуваат помалку од 1%. Самиот град Краков имал еврејско население кое достигнувало скоро 40%, додека останатите биле речиси исклучиво католици кои зборувале полски.[2]

Историја уреди

Слободниот град бил одобрен и гарантиран со член VII од Договорот меѓу Австрија, Прусија и Русија од[3] мај 1815 година[3] автономија за градот. Јагелонскиот универзитет можел да прима студенти од поделената територија на Полска. Така, Слободниот град станал центар на полската политичка активност на териториите на поделената Полска .

За време на Ноемвриското востание од 1830–1831 година, Краков бил база за шверцување на оружје во Кралството Полска, контролирано од Русија. По завршувањето на востанието, автономијата на Слободниот град била строго ограничена. Полицијата била под контрола на Австрија и изборот на претседател морал да биде одобрен од сите три сили. Краков потоа бил окупиран од австриската армија од 1836 до 1841 година. По неуспешното востание во Краков од 1846 година, Слободниот град бил припоен од Австрија на 16 ноември 1846 година како Големото Војводство Краков.

Географија, население и економија уреди

Слободниот град Краков бил создаден од југозападниот дел на Војводството Варшава (дел од поранешниот оддел Краков на левиот брег на реката Висла). Територијата на градот била најмалку 1164–1234 km² (изворите варираат). Се граничи со Руската империја, Кралството Прусија и Австриската империја. Го сочинувал градот Краков и неговата околина; другите населби во областа управувана од Слободниот град вклучуваа 224 села и три града (Хрзанов, Трзебинија и Нова Гора).

Во 1815 година, неговото население броело 95.000 жители; од 1843 година имало население од 146.000 жители. 85% од нив биле католици, 14% Евреи, додека другите религии сочинуваат 1%. Најзабележително семејство слахта било семејството на магнати Потоцки, кои имале замок во Кжешовице.

Слободниот град бил бесцаринска област, дозволена трговија со Русија, Прусија и Австрија. Освен без давачки, имала многу ниски даноци, а соседните сили добивале разни економски привилегии. Како таков, тој станал еден од европските центри на економски либерализам и поддржувачи на laissez-faire, привлекувајќи нови претпријатија и имигранти, што резултирло со импресивен раст на градот. Ткајачите од пруска Шлезија честопати го користеле Слободниот град како излез за шверц за да ги избегнат тарифните бариери долж границите на Австрија и Кралството Полска, но со австриската анексија на Слободниот град дошол до значителен пад на извозот на текстил во Прусија.[4]

Политика уреди

 
Stanisław Wodzicki [pl], прв претседател на Сенатот 1815–1831 година.

Државата добила првичен устав во 1815 година, кој главно бил смислен од принцот Адам Јержи Чарториски. Уставот бил ревидиран и проширен во 1818 година, воспоставувајќи значајна автономија за градот. Законодавната власт му била доделена на Претставничкиот парламент (Izba Reprezentantów), а извршната власт му била дадена на Управниот Сенат.

Во 1833 година, како последица на Ноемвриското востание и осуетениот план на некои полски активисти да започнат востание во Краков, силите за поделба издале нов, многу порестриктивен устав: бројот на сенатори и пратеници бил намален и нивните надлежности биле ограничени, додека на комесари на преградните овластувања им се прошириле надлежностите. Слободата на печатот исто така била ограничена. Во 1835 година, таен договор меѓу трите сили кои се делат, го претставил планот во кој во случај на дополнителни полски немири, Австрија добила право да го окупира и анексира градот. Тоа ќе се случи по Краковското востание од 1846 година.

Законот се засновал на Наполеоновиот граѓански законик и француското трговско и кривично право. Официјален јазик бил полскиот. Во 1836 година локалните полициски сили биле распуштени и заменети со австриска полиција; во 1837 година, овластувањата за поделба ги намалија надлежностите на локалните судови кои одбија да се поклонат на нивните барања.

Слободниот град Краков беше првата чисто републиканска влада во историјата на Полска.

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ Degan 1997.
  2. ↑ Censuses of the Austro-Hungarian Statistical Central Commission, cited in Anson Rabinbach, The Migration of Galician Jews to Vienna. Austrian History Yearbook, Volume XI, Berghahn Books/Rice University Press, Houston 1975, p. 46/47 (table III)
  3. ↑ 3,0 3,1 Hertslet 1875.
  4. ↑ Feuchtwanger 1970.
  • Degan, Vladimir Đuro (1997), Developments in International Law: Sources of Internat'l, Developments in International Law Series, 27 (illustrated. изд.), Martinus Nijhoff Publishers, стр. 378, ISBN 9789041104212
  • Feuchtwanger, E. J. (1970), Prussia: Myth and Reality, Chicago: Henry Regnery Company, стр. 262, ISBN 0-85496-108-9
  • Hertslet, Edward (1875), „No.15“, The map of Europe by treaty; showing the various political and territorial changes which have taken place since the general peace of 1814, London: Butterworths. (No. 12), стр. 127

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Слободен_Град_Краков&oldid=5119529“