Рунамо
Рунамо — напукнат дијабазен насип во Шведска, кој со векови се сметал за рунски натпис и ја предизвикал познатата научна спорност во XIX век. Се наоѓа на 2,7 км од црквата Бракне-Хоби во Блекинге, во Јужна Шведска. Стотици години луѓето велеле дека е можно да се прочита натпис, а учените луѓе се повикуваа на него.[1]
Уште во XII век, данскиот хроничар Саксо Граматик во воведот на неговата Геста Данорум известил дека рунскиот натпис повеќе не бил читлив бидејќи бил премногу истрошен. Ова го утврдила делегација испратена од данскиот крал Валдемар I од Данска (1131–1182) да го прочита натписот:
Сега во Блекинг може да се види карпа која патниците можат да ја посетат, ишарана со букви со чуден карактер. Зашто, од јужното море во пустината Варнсланд се протега пат од карпи, меѓу две линии малку оддалечени, меѓу кои е видлив рамномерен простор во средината, ишаран насекаде со знаци налик на знаци за читање. Иако ова лежи толку нерамномерно што понекогаш се пробива низ врвовите на ридовите, понекогаш поминува по дното на долината, сепак може да се забележи дека се зачувани континуираните траги од знаците.
Подоцна во книгата 7 од Геста Данорум, Саксо објаснува дека тоа било спомен од данскиот крал Харалд Вартут за големите дела на неговиот татко Харалд, кој бил многу убав, необично голем и ги надминувал оние на неговата возраст по сила и раст, кој добил таква наклоност од Один, што челик не можел да го повреди. Резултатот бил дека им било оневозможено на оние кои повредиле други да му нанесат каква било штета. Тој, исто така, ги запишал делата на неговиот татко на карпа во Блекинг. И покрај извештајот на Саксо дека натписот бил нечитлив уште во 12-ти век, данскиот лекар и антиквар Оле Ворм во 17 век изјавил дека успеал да прочита четири букви во описот: Лунд.[2]
Имало значителен интерес за натписот за време на готицизмот од почетокот на 19-ти век.[3] Шведскиот писател Есаиас Тегнер се осврнал на тоа во својата недовршена песна за Гер и Аксел.[3]
Во 1833 година, Кралската данска академија на науките испратила експедиција предводена од исландски професор на Универзитетот во Копенхаген по име Финур Магнусон.[1][4] Мисијата била да се истражат знаците користејќи геолошка и уметничка експертиза,[5] вклучувајќи го и геологот Јохан Георг Форчхамер.[1] На почетокот, Финур не можел да ги чита знаците, но решил да ги чита од десно кон лево и со толкување на повеќето од нив како поврзани руни, тој верувал дека распознава песна.[6] Оваа песна била инкантација на Харалд Хилдекин, т.е Харалд Вартут, за победа против шведскиот крал Сигурд Хринг во битката кај Бравелир,[5] или строфи од песна што шампионот Старкад ја составил за битката.[1][4]
Извештајот на Финур го поттикнал познатиот шведски научник Јонс Јакоб Берцелиус да преземе сопствена студија во 1836 година, и тој заклучил дека натписот не е ништо друго освен природни пукнатини во карпата.[5] Финур ја одбранил својата теза во обемна публикација во 1841 година, но данскиот археолог Јенс Јакоб Асмусен Ворсае направил трета студија на локацијата во 1844 година, што го свртело општото научно мислење кон теоријата на Берцелиус.[4][5] Оттогаш, генерално се смета дека е дијабазен насип со пукнатини.[7]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 The article Runamo in Nordisk familjebok (1916).
- ↑ An article in Sydöstran[мртва врска], retrieved January 1, 2006.
- ↑ 3,0 3,1 Andersson 1947:222
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Brate 1922:135
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Andersson 1947:223
- ↑ Magnusen 1841, pp 287-320
- ↑ The article Runamo in Nationalencyklopedin.
Библиографија
уреди- Anderson, Igvan (1947). Skånes historia, till Saxo och Skånelagen . PA Norstedt & söners förlag/Stockholm.
- Brate, Eric. (1922). Архивирано на 30 август 2010 г. Sveriges runinskrifter, online. Архивирано на 30 август 2010 г.
- Magnusen, Finn. (1841). Runamo og Runerne . Кøbenhavn.
- Saxo Grammaticus. Gesta Danorum, English Book I-IX: Medieval and Classical Literature Library
- The article Runamo Nationalencyklopedin (1995).
- The article Runamo in Nordisk familjebok (1916).