Народно собрание на Србија

Народно собрание
Народно собрание ; Народна скупштина; Narodna skupština
Тип
Тип	Еднодомен парламент
Водство
Претседател	Ана Брнабиќ (СНС) ; од 20 март 2024
Состав
Места	250
Политички групи	Влада (154);
Избори
Последни избори	2016
Следни избори	2020
Зборно место
	Белград, Србија
Мрежно место
	parlament.rs

Народно собрание на Србија (српски: Народна скупштина / Narodna skupština) — еднодомен парламент на Србија. Собранието е составено од 250 пропорционално избрани пратеници избрани со тајно гласање, со мандат од 4 години. Собранието избира претседател кој претседава со седниците^[1]. Сегашниот претседател на собранието е Маја Гојковиќ од 23 април 2014 година.

Народното собрание ја извршува законодавната власт, го усвојува и го изменува Уставот, ја избира Владата, ги именува и разрешува судиите на Уставниот суд, претседателот на Врховниот суд, гувернерот на Народната банка на Србија и другите државни службеници. Сите одлуки се донесуваат со мнозинство гласови на пратениците на седницата на која присуствуваат мнозинство пратеници, освен за измена на Уставот, кога е потребно двотретинско мнозинство^[2].

Собранието свикува во Домот на националното собрание во Белград.

Надлежност

Надлежности што ги има Народното собрание според Уставот на Србија, членовите 98-110:

го усвојува и изменува Уставот;
одлучува за промените во врска со границите на Србија;
повикува на национален референдум;
ги ратификува меѓународните договори кога обврската за нивна ратификација е утврдена со закон;
одлучува за војна и мир и објавува состојба на војна или вонредна состојба;
врши надзор над работата на безбедносните служби;
донесува закони и други општи акти;
дава претходна согласност на Статутот на автономната покраина;
донесува стратегија за одбрана;
донесува план за развој и просторен план;
го усвојува буџетот и крајот на годината, на предлог на владата;
дава амнестија за кривични дела.
ја избира Владата, ја надгледува неговата работа и одлучува за истекот на мандатот на владата и министрите;
ги именува и разрешува судиите на Уставниот суд;
го именува претседателот на Врховниот суд, претседателите на судовите, јавните обвинители и судиите;
го именува и разрешува гувернерот на Народната банка на Србија и ја надгледува неговата работа;
назначува и разрешува други службеници утврдени со закон.

Избори

Парламентарните избори се уредени со Уставот. Изборите се одржуваат по истекот на четиригодишниот мандат, но исто така може да се одржат и пред тоа ако Собранието ја отфрли Владата или Владата поднесе оставка и не може да се постигне мнозинство за избор на нова Влада. Изборите ги свикува претседателот на Србија 90 дена пред истекот на мандатот на Народното собрание, за да се завршат изборите во наредните 60 дена. Изборите се тајни. Целата земја е една изборна единица. Потоа се добиваат 250 места користејќи Донтов метод. Има минимален праг на гласање од 5%, така што само партиските листи што добиваат повеќе од 5% од гласовите можат да добијат пратеничко место. Не постои праг за списоците на етничките малцинства.

По изборите, првата седница на новото Собрание ја свикува претседателот од претходното, така што седницата се одржува не подоцна од 30 дена од денот на објавувањето на конечните резултати од изборите.

Заменици

Собранието е составено од 250 пратеници. Најмалку 30 отсто од пратениците се жени. Замениците не смеат да имаат двојна функција која претставува конфликт на интереси. Замениците имаат парламентарен имунитет.

Претседател и потпретседатели

Со мнозинство гласови од сите пратеници, Народното собрание го избира претседателот на Собранието (водител) и еден или повеќе потпретседатели (заменици), обично еден потпретседател од секоја парламентарна група. Претседателот на собранието го претставува Народното собрание, ги свикува седниците, претседава со нив и врши други официјални активности. Потпретседателите му помагаат на Претседателот во вршењето на работите во рамките на неговиот/нејзиниот предмет.

Во случај кога претседателот е привремено отсутен, за него се наоѓа еден од потпретседателите назначени од него. Ако претседателот не определи кој било од потпретседателите да застане за него, најстариот заменик-претседател ќе застане кај него/неа.

Секретарот на Народното собрание го именува Народното собрание. Секретарот на Народното Собрание им помага на Претседателот и Потпретседателите во подготовките и претседавањето со седниците. Неговиот мандат се прекинува по формирањето на новоизбраното Народното собрание , додека тој/таа продолжува да ги извршува своите должности до именувањето на нов секретар. Секретарот не е избран од пратениците и не е член на Собранието.

Парламентарни групи

Парламентарните групи во Народното собрание мора да бидат формирани најдоцна во рок од седум дена по изборот на претседателот.

Секоја група од пет или повеќе пратеници може да биде официјално призната како парламентарна група, при што секој пратеник е дозволено да биде член на само една група во секое време. Иако групите главно се засноваат на изборни листи од претходните избори до Собранието, групите честопати се разновидна колекција од различни партии, како и независните. Ова се должи на сложениот повеќепартиски систем на Србија, при што многу партии имаат присуство во законодавниот дом; Партиите со слична идеологија, но со ниска застапеност, се склони да соработуваат и формираат заеднички парламентарни групи заедно, со цел да обезбедат повеќе привилегии за кои инаку нема да имаат право, како што се дополнително време за разговор и задачи на комисиите. Пример за таква група ја вклучува групата ЛДП-ЛСВ-СДА.

Секој од парламентарните групи е предводен од претседател, на кој вообичаено му помагаат голем број потпретседатели; тоа е вообичаена практика за хетерогени групи (т.е. оние кои се состојат од две или повеќе страни) да имаат потпретседател од помладата партија во групата. Претседателите на групите редовно се состануваат со претседателот на Собранието за да дискутираат и да ја организираат агендата за идните состаноци.

Ослободени места и замени

Српскиот Закон за избор на пратеници (2000) првично посочува дека ако мандатот на избраниот претставник заврши пред распуштањето на собранието, правото да се пополни празна позиција „ќе припаѓа на политичката партија на чија изборна листа е претставникот чиј мандат бил прекинат, а нов парламентарен мандат ќе му биде доделен на кандидат од изборната список на релевантната партија, кој не освоил мандат на општите избори“Law on the Election of Representatives (Article 92), Official Gazette of the Republic of Serbia, No. 35/2000, made available via LegislationOnline, accessed 28 February 2017.</ref>. Законот не наведувал дека мандатот ќе падне последователно на следниот кандидат на листата кој не освоил мандат. Освен тоа, автоматски се сметало дека избраните претставници чие партиско членство било прекинато или чии имиња биле избришани од регистарот на нивната партија (или политичката организација на чија листа се избрани) ги прекинале собраниските мандати; оваа последна одредба била укината со одлука на уставниот суд во 2003 година^[3].

Овој систем понекогаш бил критикуван. Весна Пешиќ, многу години истакната опозициска личност во Србија, во 2007 година забележала дека им се дозволува на партиските водачи да одредат кои кандидати ќе влезат во парламентот по изборите, без оглед каде се наоѓаат кандидатите на листите. Пешиќ, исто така, изјавила дека по одлуката на Уставниот суд од 2003 година, членовите кои влеглле во собранието честопати побарале од нивните партии да потпишат белешки за оставката, што значи дека тие би можеле да бидат протерани од парламентот, ако тие не се согласуваат со партиска позиција. Таа тврдела дека ова довело до коруптивни практики, понекогаш вклучување на злоупотреба на собраниските мандати<ref>Vesna Pešić, State Capture and Widespread Corruption in Serbia, Centre for European Policy Studies (CEPS Working Document 262/March 2007), p. 119.</ref. Даниел Бохслер, во есеј за српскиот политички систем во 2010 година, исто така, истакнал дека системот им дава на партиските водачи значителна контрола врз поединечните мандати.

Законот бил реформиран во 2011 година, за да се појасни дека празни мандати ќе бидат „доделени на првиот кандидат од истата изборна листа која не добила мандат“ и дека, во случај на оставка на член избран на коалициона листа, слободниот мандат ќе падне на првиот кандидат на листата од истата партија на која не му бил доделен мандат. Исто така, била воспоставена одредба за враќање во парламентот на членовите кои поднеле оставка во текот на истиот собир за да заземат позиција во владата, и се утврдило дека од членовите ќе се бара да поднесат писмени оставки.

Седници

Првата седница на новото Собрание ја свикува претседателот на Собранието од претходниот парламент. На првата седница на Народното собрание претседава најстариот заменик. На првата седница на Народното собрание се избираат Претседателот на Собранието, Потпретседателите и членовите на работните тела на Народното Собрание и се назначува Секретар на Националното Собрание.

Народното Собрание е свикано за две редовни седници годишно, почнувајќи од првите работни дена од март и октомври. Собранието се свикува на вонредна седница на барање на најмалку една третина од пратениците или на барање на Владата со претходно утврдена агенда. Народното собрание може да биде свикано без објавување на објава за воена или вонредна состојба. Предложениот дневен ред за седницата на националното собрание го подготвува претседателот. Кворум за работата на националното собрание постои доколку на седницата присуствува минимум една третина од пратениците. Кворумот за работата на Националното собрание за денови на гласање постои ако на седницата присуствуваат најмалку 126 пратеници.

Правото да предлагаат закони, други прописи и општи акти им припаѓаат на секој пратеник, влада, собранија на автономни провинции или најмалку 30.000 гласачи. Народниот правобранител и Народната банка на Србија имаат право да предлагаат закони од нивна надлежност. На барање на мнозинството од сите пратеници или најмалку 100.000 гласачи, Народното Собрание може да распише референдум за прашања од негова надлежност.

Народното Собрание донесува одлуки со мнозинство гласови од пратениците на седницата на која присуствуваат мнозинство пратеници. Пратениците гласаат „За“ предлогот, „Против“ предлогот, или се воздржуваат од гласање.

Ако Собранието е во криза, Претседателот на републиката може да го распушти Народното Собрание, по образложен предлог на Владата. Владата не може да предложи распуштање на Собранието ако е поднесен предлог за разрешување на Владата. Народното Собрание исто така е распуштено ако не ја избра Владата во рок од 90 дена од денот на нејзиното конституирање. Народното Собрание не може да се распушти за време на воена и вонредна состојба. Народното Собрание, кое е распуштено, врши само тековни или итни задачи. Во случај на објавување на воена или вонредна состојба, неговата целосна надлежност е повторно воспоставена и трае до крајот на воената состојба, односно вонредната состојба.

Комисии

Комисиите се состојат од работните тела на Народното Собрание основани да ги разгледува прашањата што се во надлежност на Народното Собрание, да предлага службени документи, како и да ги извршува прегледите на спроведените политики и закони, подзаконски акти и други прописи што ги спроведува Владата, што треба да ги извршува секоја комисија за полето што спаѓа во рамките на нејзината надлежност; како и да извршува други должности предвидени со Деловникот. Постојат 30 постојани комисии, и секоја комисија може од своја страна да назначи еден или повеќе поткомисии за да разгледа одредени прашања од нејзината надлежност.

Пред да биде разгледуван од страна на Народното Собрание, предлог-законот го разгледуваат надлежните комисии и Владата, ако не е подносителот на предлог-законот. Според нив, комисиите и Владата можат да предложат Народното Собрание да го прифати или одбие законот.

Парламентарните групи предлагаат членови за секоја комисија пропорционални на бројот на пратеници што ги имаат во Народното Собрание. Предложената список на кандидати за членови на комисијата се гласаат како единица, со отворено гласање.

Зграда на Собранието

Народното собрание на Србија се состанува во зградата на Домот на националното собрание, на плоштадот Никола Пашиќ во центарот на Белград.

Наводи

↑ Wikisource: Constitution of Serbia
↑ National Assembly of Serbia: Informer Архивирано на 28 ноември 2010 г. (This text is in public domain as the official material of the Republic of Serbia state body or a body performing public functions, under the terms of Article 6, Paragraph 2 of Serbian copyright law)
↑ Law on Elections of Representatives (2000, updated as of 2004) (Article 88), made available via LegislationOnline, accessed 28 February 2017.

Надворешни врски

Матична страница

[ustav-1] Wikisource: Constitution of Serbia

[informer-2] National Assembly of Serbia: Informer Архивирано на 28 ноември 2010 г. (This text is in public domain as the official material of the Republic of Serbia state body or a body performing public functions, under the terms of Article 6, Paragraph 2 of Serbian copyright law)

[3] Law on Elections of Representatives (2000, updated as of 2004) (Article 88), made available via LegislationOnline, accessed 28 February 2017.

[1]

[2]

[3]