Ливанска саат-кула
Ливанска саат-кулата се наоѓа во состав на комплексот на најголемата џамија во градот Ливно, џамијата на Хаџи Ахмет Дукатар, наречена уште и Главица.
Историја уреди
Изградена е со доаѓањето на Османлиите во Ливно на просторот на ливанската црква Св. Лука. На тоа и ден денес укажува ѕидниот камен и архитектурата на џамијата. Целиот историски комплекс се наоѓа на посебен рид во состав на ридот Башајковац, кој доминира над градот Ливно. Дукатаревата џамијата и саат-кулата се сместени во историското јадро на стариот Ливно, во ливанскиот Горен град или на Фехра, која бил создадена за време на четиристотниот османлиски период во Босна и Херцеговина на урнатините на поранешниот каптол на бистричкиот градот. Дукатовата џамијата, со нешто подоцна изградената саат-кула, е најрепрезентативниот објект на османлиска градба во ливанскиот крај и еден од најубавите примери на босанската традиционална сакрална архитектура од османлискиот период. Таа во своите темели чува бројни векови на бурна ливадска историја, од ранохристијанската римска базилика преку остатоците од хрватската црква Св. Лука. Рапко Орман, познат ливански поет и прозаист во својата книга „Богатство под куполата“ ( српски јазик „Благо под куполом“) за Главицата вели: „Со векови по неа е препознатлив градот, со векови блеска меѓу симболите“. Тој и дава почесно место меѓу сите 17 градски џамии, кои ги имал Ливно во време на својата превртлива историја, од кои денес во самиот град останале само тие пет. Ја споредува со величествените примери на османлиската сакрална архитектура во Босна и Херцеговина и ја става во ист ред со сараевскиот Гази Хусрев-беговата, на бањалучкиот Ферхадија, со мостарската Караѓозбегова или Алаџа џамијата во Фоча. Сликите од џамијата и саат-кулата го обиколиле целиот свет и за некои им биле несоодветни, а за некои драги разгледници од ливанскиот крај, кои за жал денес во Ливно или за среќа повеќе не можат да се најдат.
Конвенционалниот сат на саат-кулата се појави во Ливно во исто време кога и во другите градови во земјата и служел за да покажување на времето. Кога рачните часовниците биле привилегија само на богатите иимотни ливански бегови и трговци, саат-кулата имала функција на општо добро. По неа ливанците ги определувале своите дневни обврски, одења во џамијата, чаршијата, посети на пријатели, а со неа влегле и во чекор со новото време. Поновите извори не прецизираат кога часовникот ја изгубил својата првобитна намена. Приказната вели дека по своето повлекување од Ливно кон крајот на Првата светска војна, ја демонтирала австроунгарската управа и ја однесена во правец на Австрија како спомен за своето време во Ливно и Босна и Херцеговина. Целиот историски комплекс на Дукатаревата џамија и саат-кулата бил темелно саниран во текот на 1960-тите години, но во годините што следеле ниту Дукатеровата џамија ниту саат-кулата на Топовите (според народното предание пред џамијата биле закопани топови поставени во случај на нападот на Млетаците кои, како и целиот комплекс, гледаат кон Далмација) не служеле на својата првитна наамена. По завршувањето на последната војна и оштетувањата кои ги претрпела од гранатите на Хрватскиот совет за одбрана како споменик на културата за поединци од прва категорија, целиот комплекс повторно бил саниран со сесрдна помош на ливанските градски муслиманите. Од поранешната воена галерија и простор за поетски дружења, повторно станал свето место на покајание и вера. Сепак, Државната комисија за зачувување на националните споменици смета дека реконструкцијата на комплексот на џамијата на Хаџи Ахмед Дукатар не била прописно извршена, бидејќи во работата не биле вклучени компетентни експерти. Покрај тоа, во рамките на целиот комплекс била изградена гасулхана, која не се вклопила најдобро во историскиот амбиент на џамијата и саат-кулата. Денес, џамијата повторно е во својата функција, а сатот на саат-кулата повторно го брои своето некогаш застанато ливанско време по традиција на камбанаријата на црквата Св. Лука.
Ливанската саат-кулата се наоѓа на привремениот список на национални споменици на Босна и Херцеговина .