Легато
Во музички перформанси и нотација, легато (Италијански за „врзани заедно“; Француски lié (врзано); Германски gebunden (врзани)) означува дека музичките ноти се свират или пеат непречено и поврзано.
Стандардната нотација го означува легатото или со зборот легато или со закривена линија под белешките што формираат една легато група. Легато, како стакато, е еден вид артикулација.
Постои средна артикулација наречена или мецо-стакато или нон-легато (понекогаш се нарекува портато).
| Проблеми со пуштањето? Помош. | |
Инструменти со клавиши уреди
Легато се реализира на инструментите со клавиши така што притиснатата дирка се ослободува во моментот кога ќе притисне следната. За ова, се неопходни техники на свирење. Легато не било „нормален“ начин на свирење во барокниот и раниот класичен период, туку се користелo само за кратки пасажи.[1][2][3]
Пијано уреди
На пијаното постои и таканаречениот "sostenuto" педал. Легатото, исто така, може да се постигне ако раката треба да ја смени положбата, но ако бројот на гласови е преголем, односно имаме созвучја (акорди), "прстната врска" повеќе не е возможна. Легато може да се добие со притискање на десниот педал (на кој се стапнува заедно или веднаш по притискање на дирката) и неговото држење дури звукот го дозволува тоа. Наместо десниот педал - доколку е достапен sostenuto - средниот педал, може да се користи. За разлика од десниот педал, овој педал не дава резонанции од другите жици. Оваа техника затоа се препорачува кога е посакуван особено јасен, „сув“ звук.
Легатото се развило (главно поради влијанието на Бетовен) околу 1800 година.[4]
Синтисајзер уреди
Во синтисајзерите легато е еден вид монофона операција. За разлика од типичниот монофон режим каде што секоја нова нота го артикулира звукот со рестартирање на генераторите на ефекти (ADSR - attack, decay, sustain, release), во режимот легато ефектите не се активираат повторно ако новата нота се свири „легато“ (додека претходната нота сèуште трае). Ова предизвикува почетната минливост од фазите на напад (attack) и распаѓање (decay) да звучи само еднаш за целата легато низа од ноти. Ефектите што достигнуваат фаза на одржување (sustain) остануваат сè додека не се објави последната нота.[2][3]
Класични жичeни инструменти уреди
Во музиката за класични жични инструменти, легато е артикулација што честопати се однесува на ноти свирени со полн лак и свирени со најкратка тишина, честопати едвај забележлива, помеѓу нотите. Свирачот го постигнува ова преку контролирани движења на зглобот на раката што манипулира со гудалото, честопати маскирани или засилени со вибрато. Таквиот стил на свирење легато може да се поврзе и со портаменто.
Гитара уреди
Во свирењето гитара (освен класична гитара) легато се користи наизменично како етикета и за музичка артикулација и за одредена примена на техника - свирење музички фрази со помош на левата рака, за свирење на нотите - користење техники како што се глисандо, свиткување на жици (bending), чукање (hammer-on) и повлекување (pull-off), наместо да бира за да ги озвучи нотите. Фактот дека истиот прст ја удира жицата и ја поставува висината, доведува до помазни премини помеѓу нотите, отколку кога едната рака се користи за обележување на висината, додека другата ја удира жицата. Техниката легато за да обезбеди артикулација на легато на електрична гитара обично бара свирење на ноти блиски и на иста жица, следејќи ја првата нота со другите што се свират со чукања и повлекувања на жиците.
Некои виртуози на гитара (особено Алан Холдсворт, Шон Лејн и Брет Гарсед) ја развиле својата легато-техника до тој степен што можеле да изведат екстремно сложени пасуси со вклучување на какво било менување на нотите на жица во екстремно темпо, а особено во случајот на Холдсворт, избгенувал повлекување на жиците целосно, заради тоа што некои сметаат дека е штетно за тонот на гитарата бидејќи жицата се влече малку настрана. Терминот „чекани од никаде“ најчесто се користи кога се преминува низ жиците, потпирајќи се единствено на јачината на раката за да се произведе нота, но на повлечена жица. Многу виртуози на гитара се добро упатени во техниката легато, бидејќи тоа овозможува брзи и „чисти“ трчања. Повеќекратни чукања и повлекувања заедно понекогаш исто така се нарекуваат колоквијално како „ролни“, упатување на флуидниот звук на техниката. Брзата серија на чукања и повлекувања помеѓу еден пар ноти се нарекува трилери.
Легато на гитара обично се поврзува со свирење повеќе ноти во рамките на ритамот отколку наведениот тајминг, т.е. свирење на 5 (петоли) или 7 (септоли) ноти наспроти четвртини ноти, наместо вообичаениот парен број или триоли. Ова му дава необичен тајминг на пасусот, а кога се свири полека - необичен звук. Сепак, ова е помалку забележливо на уво кога се свири брзо, како што е обично легато. Постои тенка линија помеѓу легато и тапинг, што во некои случаи ги прави двете техники потешко да се разликуваат по уво. Општо, легато додава пофлуиден, мазен звук на еден премин.
Вокална музика уреди
Во класичното пеење, легато значи низа на одржливи самогласки со минимален прекин од согласките. Тоа е клучна одлика на стилот на пеење бел канто, кој преовладувал меѓу наставниците за глас и пејачите во текот на XVIII век и првите четири децении на XIX век. Обично се нарекува линијата, добро и мазно легато е сè уште неопходно за успешни класични пејачи. Во западната класична вокална музика, пејачите обично ја користат на која било фраза без експлицитни знаци на артикулација. Обично најзастапено прашање со гласовното легато е одржувањето на „линијата“ низ регистрите.
Аудио примери уреди
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-07-13. Посетено на 2020-10-14.
- ↑ 2,0 2,1 Unter anderen nennen Friedrich Wilhelm Marpurg in seiner Anleitung zum Clavierspielen von 1765 und Daniel Gottlob Türk in seiner Klavierschule von 1789 das Non Legato die gewöhnliche Art, wobei beide unter Clavier bzw. Klavier alle möglichen Tasteninstrumente einbegriffen sehen. In Carl Czernys Die Schule des Legato und Staccato von 1834 ist dieses jedoch bereits vom Legato als Grundanschlag abgelöst.
- ↑ 3,0 3,1 Ewald Kooiman: Die Spielweise. In: Ewald Kooiman, Gerhard Weinberger und Hermann J. Busch: Zur Interpretation der Orgelmusik Joh. Seb. Bachs. Kassel, 1995. S. 9ff.
- ↑ http://www.pian-o-forte.de/htm/interessantes_beethoven.htm, abgerufen am 7. September 2020.
Понатамошно читање уреди
- Wharram, Barbara (2005). Wood, Kathleen (уред.). Elementary Rudiments of Music (Revised. изд.). Mississauga: Frederick Harris Music. ISBN 1-55440-011-2.Wharram, Barbara (2005). Wood, Kathleen (уред.). Elementary Rudiments of Music (Revised. изд.). Mississauga: Frederick Harris Music. ISBN 1-55440-011-2. Wharram, Barbara (2005). Wood, Kathleen (уред.). Elementary Rudiments of Music (Revised. изд.). Mississauga: Frederick Harris Music. ISBN 1-55440-011-2.