Лавина купола
Лавина купола или вулканска купола — термин во вулканологијата која има кружна форма која произлегува од бавната екструзија на вискозната лава од вулканот. Геохемијата на лавините купи може да варираат од базалт до риолит, иако повеќето сочувани купи имаат тенденција да имаат висока содржина на силициум диоксид[1]. Карактеристичната форма на куполата се должи на високата висконост што спречува лавата да тече многу далеку. Оваа висока вискозност може да се добие на два начини: со високо нивоо на силициум диоксид во магмата, или со дегазирање на течната магма. Бидејќи вискозните базалтни и андезитни купи брзо и лесно се распаѓаат со понатамошно мешање на течна лава, повеќето од зачуваните купи имаат висока содржина на силициум диоксид и се состојат од риолит или дацит.
Постоењето на лавина купола е можно и за некои куполни структури на површината на Марс во западниот дел на Аркадиската низина и во рамките на Тера Сиренум[2][3].
Динамика на купола
уредиЛавините купола се развиваат непредвидливо, поради нелинеарна динамика предизвикана од кристализација и надминување на високовискозната лава во каналот на магмата[4]. Купите се подложени на разни процеси како што се раст, колапс, зацврстување и ерозија.
Купите имаат со ендогенски раст или екзогенски раст на куполата. Првиот имплицира проширување на внатрешната купола за да се приспособат на новата лава, а второто се однесува на површно натрупување на лава. Куполата може да достигне височина од неколку стотици метри и може полека и постојано да расте со месеци (на пример, вулканот Узен), години (на пример, вулкан Суфриер Хилс), или дури со векови (на пример, вулканот Мерапи). Страните на овие структури се составени од нестабилни каменски остатоци. Поради наизменичното зголемување на притисокот на гасот, еруптираните купи честопати можат да доживеат епизоди на експлозивна ерупција со текот на времето. Ако дел од лавината купола се распадне додека сè уште е стопена, може да произведе пирокластични текови, една од најпознатите смртоносни форми на вулкански настан. Други опасности поврзани со лавините купи се уништување на територии, шумски пожари и лахари предизвикани од пирокластични текови во близина на кал, снег и мраз. Купите се една од главните структурни одлики на многу стратовулкани ширум светот. Тие се склонети кон невообичаено опасни експлозии, бидејќи содржат риолитска лава богата со силика.
Одликите на ерупциите вклучуваат долг период и хибридна сеизмичност, што се должи на вишокот на течен притисок во комората. Други одлики на лавините купи ја вклучуваат нивната полусферична форма на купола, циклуси на раст во долги периоди и ненадејни насипи на насилна експлозивна активност.
Наводи
уреди- ↑ Fink, Jonathan H., Anderson, Steven W. (2001), „Bernard Lewis“, Во Sigursson, Haraldur (уред.), Encyclopedia of Volcanoes, Academic Press, стр. 307–319.
- ↑ Rampey, Michael L.; Milam, Keith A.; McSween, Harry Y.; Moersch, Jeffrey E.; Christensen, Philip R. (28 June 2007). „Identity and emplacement of domical structures in the western Arcadia Planitia, Mars“. Journal of Geophysical Research. 112 (E6). doi:10.1029/2006JE002750.
- ↑ Brož, Petr; Hauber, Ernst; Platz, Thomas; Balme, Matt (April 2015). „Evidence for Amazonian highly viscous lavas in the southern highlands on Mars“. Earth and Planetary Science Letters. 415: 200–212. doi:10.1016/j.epsl.2015.01.033.
- ↑ Melnik, O; Sparks, R. S. J. (4 November 1999), „Nonlinear dynamics of lava dome extrusion“ (PDF), Nature, 402 (6757): 37–41, Bibcode:1999Natur.402...37M, doi:10.1038/46950
Надворешни врски
уреди| „Лавина купола“ на Ризницата ? |
| „Лавина купола“ на Ризницата ? |