Википедија

Кралство Литванија (1918)

Кралството Литванија било неуспешен обид да се создаде независна уставна литванска монархија. Создадено е кон крајот на Првата светска војна, кога земјите што зборуваат литвански биле под воена окупација од Германската империја. Советот на Литванија прогласил независност на Литванија на 16 февруари 1918 година, но Советот не бил во можност да формира влада, полиција или други државни институции поради континуираното присуство на германски војници. Германците дале различни предлози за инкорпорирање на Литванија во Германската империја, особено Прусија. Литванците се спротивставувале на оваа идеја и се надевале дека ќе ја зачуваат својата независност со создавање на посебна уставна монархија. На 4 јуни 1918 година, тие гласале да му го понудат литванскиот престол на германскиот благородник Вилхелм Карл, војводата од Урах. Тој ја прифатил понудата во јули 1918 година и го зел кралското име Миндаугас II. Сепак, тој никогаш не ја посетил Литванија. Неговиот избор предизвикал контроверзии, го поделил советот и не ги постигнал посакуваните резултати. Бидејќи Германија ја губела војната и била зафатена со германската револуција, Литванија ја суспендирала својата одлука да го покани војводата на 2 ноември 1918 година, со што го завршила неговото владеење.

Кралство Литванија
Lietuvos Karalystė  (литвански)
Königreich Litauen  (германски)
Местоположба на Кралство Литванија (1918)
Главен градВилниус
Службен јазик Литвански
Демоним Литвански
Уредување Уставна монархија
Законодавство Совет на Литванија
Окрузи на Кралството Литванија

Заднина

уреди

По последната поделба на Полско-литванскиот Комонвелт во 1795 година, Литванија била анектирана од Руската империја. Во 1915 година, за време на Првата светска војна, Германија ги окупирала западните делови на Руската империја, вклучително и Литванија. По Руската револуција во 1917 година, Германија ја замисли геополитичката стратегија на средна Европа, регионална мрежа на марионетски држави што ќе служи како тампон зона.[1] Германците дозволиле организирање на конференцијата во Вилнус, надевајќи се дека таа ќе објавела дека литванската нација сака да се одвои од Русија и да воспостави „поблиски односи“ со Германија.[2] Во септември 1917 година, Конференцијата избрала дваесетчлен Совет на Литванија и му дала овластување да преговара за независноста на Литванија со Германците. Германците се подготвувале за претстојните преговори за Договорот од Брест-Литовск и побарале изјава од Литванците дека сакаат „цврст и постојан сојуз“ со Германија.[2] Таквата декларација била усвоена од Советот на Литванија на 11 декември 1917 година. Сепак, овие отстапки го поделиле советот и сè уште не добиле признание од Германија. Затоа, Советот го усвоил Актот за независност на Литванија на 16 февруари 1918 година. Законот испуштил какво било спомнување на сојузот со Германија и прогласил „прекинување на сите државни врски кои порано ја поврзуваа оваа држава со другите народи“.[2] На 3 март 1918 година, Германија и болшевичка Русија го потпишале Договорот од Брест-Литовск, со кој било прогласено дека балтичките нации се во зоната на германски интерес и дека Русија се откажувала од какви било претензии кон нив. На 23 март, Германија официјално ја признала независна Литванија врз основа на декларацијата од 11 декември.[3] Сепак, земјата сè уште била окупирана од германските трупи, Советот сè уште немал вистинска моќ и Германците го третирале само како советодавен одбор.[4]

Избор

уреди

Кандидатите

уреди
Податотека:WilhelofUrach.jpg
Војводата Вилхелм од Урах станал Миндаугас II, именуван по средновековниот литвански крал Миндаугас .

Круната на Литванија првично му била понудена на Вилхелм II, германскиот император и крал на Прусија, од воената команда на Обер Ост.[3] Ова би создало личен сојуз меѓу Литванија и Прусија. Алтернативен предлог барал избор на најмладиот син на Вилхелм, принцот Јоаким.[3] На ваквите планови за проширување на веќе доминантната протестантска Прусија се спротивставила католичките владејачки куќи, како Ветинците од Саксонија и Вителсбахер од Баварија.[3] Саксонија го промовирала принцот Фридрих Кристијан, вториот син на кралот Фредерик Август III. Овој предлог бил потсетник на историските врски меѓу Саксонија и Литванија: Домот на Ветин создал двајца владетели за Полско-литванскиот Комонвелт помеѓу 1697 и 1763 година.[3] Биле разгледани и голем број други кандидати. Ваквите планови Литванците ги сметале за закана за нивната независност. Заканата станала поитна по состанокот на германските официјални претставници на 19 мај, каде што се разговарало за конвенциите со кои се уредувало „цврстиот и постојан сојуз“ оставајќи многу мала автономија за Литванците.[5]

Беше промовирана идеја да се создаде уставна монархија и да се покани кандидат кој ќе се бори да ја зачува независноста на Литванија. Президиумот на Советот на Литванија гласал доверливо на 4 јуни 1918 година за воспоставување наследна монархија и за поканување на војводата Вилхелм од Урах . Војводата Вилијам беше предложен од Матијас Ерцбергер, кој работеше со Литванците во Швајцарија. [3] Неговата кандидатура се дискутираше барем од март 1918 година [6] Војводата Вилијам изгледаше како совршен кандидат бидејќи беше католик, не беше во редот на наследството на Кралството Виртемберг поради морганскиот брак на неговиот дедо. не е тесно поврзан со Домот на Хоенцолерн и немал врски со Полска. [3] Поради пречките поставени од германската војска, литванската делегација да се види со војводата Вилијам во Фрајбург и Брејсгау беше одложена до 1 јули [3] Војводата Вилијам и неговиот најстар син (како наследник ) ја прифатија понудата без услови. [7] На 11 јули, Советот на Литванија гласал (13 за, 5 против и 2 воздржани) за официјално воспоставување на монархијата. [8] На 12 август, Советот испратил формална покана до војводата Вилијам да стане крал на Литванија Миндаугас II.

Услови

уреди

Војводата Вилијам бил претставен со предлог од дванаесет точки што личеше на средновековна pacta conventa.[9] Монархот имал извршна моќ да назначува министри, да потпишува законодавство во закон и да иницира законодавство во парламентот. Министрите требало да бидат избрани од редот на Литванците и на крајот требало да го известат парламентот.[7] Кралот требало да го почитува Уставот, да ја заштити независноста и територијалниот интегритет на Литванија и да ја зачува верската толеранција. Без одобрение од парламентот, тој не можел да стане владетел на друга држава. Литванскиот јазик требало да се користи како официјален државен и дворски јазик,[9] со посебна одредба за ограничување и на крајот исклучување на сите странци од кралскиот двор.[7] Монархот и неговото семејство биле обврзани да престојуваат во Литванија, поминувајќи не повеќе од 2 месеци годишно во странство. Неговите деца требало да се школуваат и израснат во Литванија.[7] Во суштина, Литванците наметнале „изборна етничка припадност“.[10] Имало извештаи дека војводата Вилијам почнал да го учи литванскиот јазик и да чита за литванската историја и обичаи,[6] но тој никогаш не ја посетил Литванија.[11]

Некои автори ги нарекле овие услови устав, но тоа не е точно. Литванскиот правник Михал Пиус Ремер го нарекол „ембрион на уставот“; овие услови биле многу основна и привремена рамка која би се развила во устав, доколку монархијата не била укината. [7] Проектот за целосен устав подоцна бил пронајден во германските архиви, но тој никогаш не бил дискутиран од Советот на Литванија и останал само нацрт.[7]

По изборите

уреди

Предлогот за монархија бил контроверзен и создал јаз меѓу десничарските и левичарските членови на Советот на Литванија. Предлогот бил најсилно поддржан од Антанас Сметона, Јургис Шаулис и католичките свештеници.[4] Кога монархијата била одобрена, четворица членови на советот поднеле оставка во знак на протест: Степонас Кајрис, Јонас Вилеишис, Миколас Биржишка, Станислав Нарутович (Станисловас Нарутавичиус). Против гласал и Петрас Климас, но не поднел оставка.[8] Во исто време Советот кооптирал шест нови членови: Мартинас Ичас, Августинас Волдемарас, Јуозас Пурикис, Елизијеус Драугелис, Јургис Алекна и Стасис Шилингас.[8] Дебатата за уставна монархија наспроти демократска република не била ништо ново. Претходно, во декември 1917 година, Советот гласал со 15 „против“ и 5 „против“ дека монархијата подобро ќе одговарала на Литванија.[7] Предлагачите тврделе дека Литванците не биле политички зрели за република и дека Германците полесно ќе поддржеле монархија. Противниците тврделе дека советот нема законско право да одредува такви фундаментални прашања како што тие биле делегирани на идното Уставно собрание на Литванија од Конференцијата во Вилнус.[2]

Германците не го одобриле новиот крал. Тие тврделе дека нивното признавање на независна Литванија се засновало на Законот од 11 декември, кој предвидувал сојуз со Германија и затоа Литванија немала право еднострано да избира нов монарх.[3] Тие исто така протестирале поради тоа што Советот на Литванија го променил своето име во Државен совет на Литванија непосредно пред одобрувањето на Миндаугас II. Советот престанал да го користи своето ново име во комуникацијата со Германците, но застанал покрај својот нов крал.[3] Литванскиот печат бил цензуриран и не му било дозволено да објавува никакви вести за новиот крал, додека германскиот печат едногласно ја критикувал одлуката.[5] Кога Lietuvos aidas, весникот на советот, одбил да отпечати статија во која се осудува новиот крал, весникот бил затворен на еден месец.[10] Германско-литванските односи останале напнати до октомври 1918 година. Изборите, исто така, дополнително го нарушиле угледот на Советот, веќе претставен како германска марионета, меѓу силите на Антантата и литванската дијаспора.[3] Литванците на запад мислеле дека Литванија треба да ги положи своите надежи за независност на Антантата, а не на Германија. Овој раскол дополнително ги скршил и ослабел литванските позиции.[3]

Република

уреди

Бидејќи Германија ја губела војната, Литванците добиле поголема слобода на дејствување. На 20 октомври 1918 година, канцеларот на Германија, принцот Максимилијан од Баден го повторил признавањето на независна Литванија, ветил дека ќе ја претвори германската воена администрација во цивилна влада и ќе им дозволи на Литванците да ја преземат власта откако ќе имаат доволно способности.[3] По добивањето на оваа вест, Советот на Литванија се состанал на 28 октомври за да разговара за привременото конституирање и формирање на влада. Бидејќи претходно не биле подготвени проекти или нацрти, овие одлуки требало да ги донесе Советот на седницата и овој процес траел неколку дена.[7] Променетата политичка ситуација, исто така, ја диктирала потребата на советот да ја поништи својата одлука да го избере Миндаугас II. Литванија, надевајќи се дека ќе добиела признание од Антантата, не можела да го има непријателот на Антантата за свој крал.[7] Војводата Вилијам посочил дека е подготвен да го напушти престолот. Затоа, на 2 ноември, Советот ја суспендирал својата покана до војводата Вилијам оставајќи ја конечната одлука на идното Уставно собрание на Литванија.[7] Подоцна истиот ден Советот го усвоил првиот привремен устав, кој не прогласил ниту монархија ниту република. Уставот едноставно ја организирал владата на привремена основа додека Основачкото собрание не донело конечна одлука.[6] Понатамошните устави не ја преиспитале монархијата.

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Sužiedėlis 1970–1978.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Eidintas, Žalys & Senn 1999.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Senn 1975.
  4. ↑ 4,0 4,1 Tuska 1995.
  5. ↑ 5,0 5,1 Čepėnas 1986.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Paleckis 2006.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 Maksimaitis 2005.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Skirius 2002.
  9. ↑ 9,0 9,1 Janužytė 2007.
  10. ↑ 10,0 10,1 Liulevicius 2000.
  11. ↑ Page 1959.

Цитирани извори

уреди

 

  • Čepėnas, Pranas (1986). Naujųjų laikų Lietuvos istorija (литвански). II. Chicago: Dr. Griniaus fondas. ISBN 5-89957-012-1.
  • Eidintas, Alfonsas; Žalys, Vytautas; Senn, Alfred Erich (1999). Tuskenis, Edvardas (уред.). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-22458-3.
  • Janužytė, Audronė (2007). „Lietuvių istorikų politikų valstybingumo samprata (1907–1918 m.)“. Istorija. Lietuvos aukštųjų mokyklų mokslo darbai (литвански). 65. ISSN 1392-0456. Архивирано од изворникот на 2015-09-23. Посетено на 2010-04-18.
  • Liulevicius, Vejas G. (2000). War land on the Eastern Front: culture, national identity and German occupation in World War I. Studies in the social and cultural history of modern warfare. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66157-7.
  • Maksimaitis, Mindaugas (2005). Lietuvos valstybės konstitucijų istorija (XX a. pirmoji pusė) (литвански). Vilnius: Justitia. ISBN 9955-616-09-1.
  • Page, Stanley W. (1959). The Formation of the Baltic States. Harvard University Press. OCLC 491526167.
  • Paleckis, Mindaugas (2006-10-24). „Karališkojo kraujo paieškos: Lietuva ir šimto dienų karalius“ (литвански). Bernardinai.lt.
  • Senn, Alfred Erich (1975) [1959]. The Emergence of Modern Lithuania. Greenwood Press. ISBN 0-8371-7780-4.
  • Skirius, Juozas (2002). „Vokietija ir Lietuvos nepriklausomybė“. Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (литвански). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. Архивирано од изворникот на 2008-03-03. Посетено на 2010-04-17.
  • Sužiedėlis, Simas, уред. (1970–1978). „Council of Lithuania“. Encyclopedia Lituanica. I. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. LCCN 74-114275.
  • Tuska, Liudas (1995). „Antanas Smetona“. Lietuvos Respublikos prezidentai (литвански). Valstybinis leidybos centras. ISBN 9986-09-055-5.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кралство_Литванија_(1918)&oldid=5259141“