Зеленци

Изворите Зеленци биле природен резерват во близина на градот Крањска Гора, во крајниот северозападен агол на Словенија. Тие биле изворот на реката Сава Долинка, притока на Дунав.

Кај изворите Зеленци, водата од подземниот поток Надижа (која потекнувала од долината Планица) повторно излегувала низ порозното дно на езерото длабоко 2 m, чии води биле познати по нивното длабоко, сјајно зеленило. Изворот и неговата околина биле именувани по оваа боја (Зеленци била мртва множинска именка од словенечкиот zelen 'зелено').

Геологија уреди

Водни млазови на коритото на езерото

Горна Сава долина била резултат на дејството на глечерот Планица, кој лазел од под планината Јаловец, венец Понсе и планината Мојстровка. Областа содржела многу езерски седименти, што сугерирало дека изворите на Зеленци биле остаток од некогаш многу поголемото езеро Корен, создадено од повлекувањето на глечерот, кој носел многу остатоци. Во повлекувањето, најголемиот дел од него биле депонирал на она што било сега Подкорен, бранејќи го Сава со превојот Корен, кој се обвил во леднички топи и формирал големо езеро. Сава потоа тунелирала низ оваа природна брана, намалувајќи го водостојот на езерото Корен додека не останале само изворите Зеленци и неговите околни мочуришта.

Изворите Зеленци се сметале за почеток на подолгиот од двата извори на Сава, најдолгата словенечка река со 221 км.^[1] Изворот бил всушност повторното појавување на подземниот поток Надижа, чиј прв извор бил во близина на планинарскиот дом во долината Тамар, но кој поголемиот дел од својот тек го поминувал под земја откако исчезнал во басенот со чакал Ледине кај Ратече.

Порозната креда на коритото на езерото Зеленци Спрингс овозможувала постојано издигнување на подземните води во форма на ситни млазови, феномен единствен во Словенија. Езерото формирано од изворите имало постојана температура во текот на целата година од 5 до 6 степени °C. Од езерото водата се влевала во поток, кој се влевал на исток во плиткото Блата Блата, широко 200 m и 1. км долга. Вистинското корито на Сава Долинка започнувало дури потоа, кај Подкорен покрај падините на планината Витранц.

Историја уреди

Зеленци Спрингс прикажан од Ладислау Бенеш (1880–1900)

Изворите Зеленци биле прогласени за природен резерват во 1992 година, и поради својот геолошки интерес и како дом на бројни загрозени животински и растителни видови. Површината на природниот резерват била 47 ha.^[2] Одржуваните патеки имале информативна сигнализација, како и мостови за гледање и кула за набљудување.

Природната средина, повеќекратните извори и смарагдно-зеленото езеро го привлекле вниманието и на сликарот Ладислау Бенеш (1845–1922).

Сер Хемфри Дејви, натуралист од Корн и посетител на областа во 19 век, напишал за тоа:^[3]

„Долината на Спаси, со нејзините катаракти и езера, особено ме погоди. Не сум видел ништо толку убаво во Европа“.

Флора уреди

Baratrachium sp.

Околината на изворот била гостопримлива за растителен свет прилагоден на крајбрежните живеалишта: карекс, евла и врби и асортиман на цветни растенија:

Богбин ( Menyanthes trifoliata )
Памук од блато ( Eriophorum angustifolium )
Мочуришна стрела трева ( Triglochin palustris )
Мочуришна вошка ( Pedicularis palustris )
Воден врана стапало ( Batrachium sp )

Фауна уреди

Живороден гуштер (Lacerta vivipara) на патеката

Покрај пастрмката, која ги населувала езерата и се хранела со ларви од мајска мушичка (Ефемероптера) и каменче (Плекоптера), областа имала неколку загрозени видови на Црвената листа на загрозени животински видови на Словенија:

Обична шипинка ( Carpodacus erythrinus )
Лилјак со мустаќи ( Myotis mystacinus )
Живороден гуштер ( Lacerta vivipara )
Европски собирач ( Vipera berus )
Песочен гуштер ( Lacerta agilis )

Извори уреди

Уредба за прогласување на изворите Зеленци за природен резерват, Службен весник бр. 53/92, 17/94, Службен весник на Горна Карниола, бр. 32/96 (Одлок о разгласи Зеленчев за наравни резерви, Урадни лист шт. 53/92, 17/94, Урадни весник Горењске, шт. 32/96)
Синфо (јан 2006)ISSN 1854-0805

http://www.ukom.gov.si/fileadmin/ukom.gov.si/pageuploads/Sinfo/2006-januar.pdf

Наводи уреди

↑ „Reke, dolge nad 25 km, in njihova padavinska območja“ [Rivers longer than 25 km and their catchment areas] (словенечки и англиски). Statistical Office of the Republic of Slovenia. 2002.
↑ „Sinfo“ (pdf). Jan 2006. Посетено на 2008-10-25.
↑ Davy, Humphry. 1839. The Collected Works of Sir Humphry Davy, vol. 1. Memoirs of His Life. London: Smith, Elder and Co. Cornhill, p. 389.

Надворешни врски уреди

Зеленци на Ризницата ^?

46°29′31″N 13°44′16″E / 46.492° СГШ; 13.7378° ИГД / 46.492; 13.7378

[SURS-1] „Reke, dolge nad 25 km, in njihova padavinska območja“ [Rivers longer than 25 km and their catchment areas] (словенечки и англиски). Statistical Office of the Republic of Slovenia. 2002.

[sinfo-2] „Sinfo“ (pdf). Jan 2006. Посетено на 2008-10-25.

[3] Davy, Humphry. 1839. The Collected Works of Sir Humphry Davy, vol. 1. Memoirs of His Life. London: Smith, Elder and Co. Cornhill, p. 389.

[1]

[2]

[3]