Душанов законик

Душановиот законик (во старите ракописи се нарекува Закон Благовјернаго Цара Душана), покрај Номоканонот на Св. Сава, е најзначаен закон на феудална Србија.

Душанов законик
Закон Благовјернаго Цара Душана
Призренски препис на Душановиот законик, XV век, Народен музеј, Белград
Јазик	црковнословенски
Датум	1349 и 1354
Ракопис(и)	околу 20 зачувани преписи: Струшки ракопис (14 в.) Атонски ракопис (ок. 1420-1450) Студенички ракопис (ок. 1430)

Донесување на Законикот

Душановото Царство, околу 1350 год.

Душановиот законик е донесен на соборот на црковните великодостојници и власници во Скопје на 21 мај 1349, а дополнет на соборот во Сер во 1354. Законот бил усвоен со цел да се осигура владетелскиот статус и бенефициите на властелата, да обезбеди мерки за држење на меропаси и други себри; и да ја зацврсти власта во освоените области создавајки единствена балканска држава.

Содржина

Законикот се состои од 135 до 201 член (во зависност од верзијата на зачуваниот манускрипт). Првите 38 членови се посветени на црквата, потоа следат одредби кои се однесуваат на бенефициите на властелата и слободните луѓе и нивните должности, потоа одредби кои говорат за обврските на зависното население. Во продолжение следуваат одредби за судството и правото на судиите, за казните за различните врсти на кривични и други престапи.

При составувањето на законикот, како извори послужиле: Одредбите од византиското право, т.н. Василики и разни српски повелби и договори. Во Законикот се наоѓаат и два византиски правни документи: скратена Синтагмата на Матија и Законикот на царот Јустинијан I (Јустинијановиот кодекс)

Некои преписи на Душановиот законик започнуваат со зборовите: „Законик на пречесниот и христољубивиот македонски цар Стефан, владетел српски, бугарски, унгарско-влашки, далматиниски, арбанашки, и на многу други региони и земји“. Вака гласат загрепскиот, раваничкиот и софискиот препис на Душановиот законик.

Прогласувајќи се за владетел на балканските народи царот Душан ја истакнал претензијата на легитимно владеење со поданиците на Византиското царство.

Оригиналот на Душановиот законик не е зачуван, но денес постојат околу 20 преписи меѓу кои се загребскиот, призренскиот, струшкиот и софискиот.

Литература

• Т. Зигелъ, Законикъ Стефана Душана. С. Петербургъ 1870
• Стојан Новаковић, Законик Стефана Душана цара српског 1349. и 1354, Београд 1878.
• Т.Флоринский, Памятники законодатльной дъятельности Душана Царя Сербовъ и Грековъ. Киевъ 1888.
• А. В. Соловјев, Законодавство Стефана Душана цара Срба и Грка, Скопље, 1928.
• А. В. Соловјев, Законик цара Стефана Душана 1349. и 1354. године, Београд, 1929, 1980.
• А. В. Соловјев, Изабрани споменици спрског права од 12. to 15. века 1926.
• Т. Тарановски, Историја српског права у немањићској држави, I, II, III, IV Београд, 1931.
• Н. Радојчић, Душанов законик, Београд, 1953.
• Д. Богданивић, Душаново законодавство, Београд
• Б. Марковић, Душанов законик, Београд, 1986.

Понови изданија на Душановиот законик

• Законик цара Стефана Душана, Београд, 1975.
• Законик цара Стефана Душана (Струшки и Атонски рукопис) књига 1, Београд, 1975.
• Законик цара Стефана Душана (Студенички, Хиландарски, Ходошки и Бистрички рукопис) књига 2, Београд, 1981.
• Законик цара Стефана Душана (Барањски, Призренски, Сисатовачки, Раковачки, Раванички и Софијски рукопис) књига 3, Београд, 1997.

Поврзано

• Стефан Душан

Надворешни врски

• Душанов законик Архивирано на 8 март 2005 г. - мрежно место по повод 650 години од донесување на Законикот.
• Раванички препис на Душановиот законик Архивирано на 25 септември 2006 г.
• Батрићевић, Ана „Legal Transplants and the Code of Serbian Tsar Stephan Dushan: A Comparative Study“ (22 декември, 2006). Достапно на SSRN: http://ssrn.com/abstract=953277