Долен прв секач
Долен прв (средиштен) секач[1][2] или долен прв резец[3][4] (латински: dens incisivus primus inferior) — најмалиот стален заб на човечкото забало, сместен непосредно до медијалната линија во двата квадранта на долниот забен лак. Многу потсетува на долниот латерален секач, кој е само малку помал од него и покажува билатерална симетрија на круната и коренот, што е единствена појава кај сталните заби. Обично има облик на длето, што ја нагласува нејзината улога во џвакањето („подвижното сечило“ на забалото) и се затвора со горните секачи што ги надополнува во функцијата. Постојат два долни средишни секачи, кои се означуваат на следниов начин:
- стален долен десен прв секач – 41 ;
- стален долен лев прв секач – 31 .
| Долен прв секач | |
|---|---|
 Долните средишни секачи на сталните и млечните заби обележени со црвена боја. | |
 Млечните средишни секачи на мандибулата кај 7-месечно новороденче. Се забележуваат инцизалните гребени кои им даваат назабен изглед на забите. | |
| Назнаки | |
| FMA | FMA:290182 |
Круна уреди
Круната на забот има облик на длето, што одговара на функцијата на гризење и сечење на залакот. Се опишува од пет различни аспекти: лабијален, јазичен, два проксимални и инцизален.
Лабијален аспект уреди
Лабијалната површина има облик на правоаголник (со изразена билатерална симетрија) и инцизална и среднина третина се обично рамни, додека цервикалната е благо конвексна. Се среќаваат развојни депресии, иако ретко, а линиите на превиткување обично не се присутни (за разлика од горните секачи).
Проксималните рабови на лабијалната површина се рамни и благо конвергираат кон вратот на забот, а висината на контурата се наоѓа во близина на сечивниот раб. На инцизалниот раб се среќаваат три кумулуси (овални екстензии на глеѓта), кои исчезнуваат со текот на времето поради абразија и инцизалниот гребен станува инцизална површина. Цервикалната линија е симетрично конвексна кон врвот на коренот на забот.
Лингвален аспект уреди
Оралната површина има триаголен облик, со основа во пределот на сечивниот раб. Таа е потесна од лабијалната, бидејќи проксималните површини (мезијални и дистални) се спојуваат кон оралната. Тој е малку вдлабнат во средината и инцизалните третини и содржи јазична јама (латински: fossa lingualis s. dentalis), ограничен со маргинални гребени. Цервикалната третина е конвексна и содржи цинкулум, малку помалку истакнат од антагонистичките заби .
Проксималните и инцизалните профили се слични како лабилјални површини, а цервикалната линија покажува малку посилна конвексност. Оваа површина е специфична по тоа што на неа често се таложи забен камен и конкременти, поради екскреторните канали на плунковните жлезди, кои се наоѓаат во непосредна близина - на подот на усната шуплина.
Проксимален аспект уреди
Мезијалната и дисталната површина имаат облик на триаголник со основата во цервикалниот предел и врв кон сечилниот раб. Тие се многу слични по облик и големина, поради билатералната симетрија, освен мезијално поизразената конвексност на цервикалната линија (што се користи за разликување).
Лабијалниот профил е конвексен, а лингвалниот конкавен или рамен во средната и инцизалната, и конвексен во цервикалната третина на забите. Инцизалната површина е рамна и навалена орално. Контактните зони се на иста висина и се наоѓаат во инцизалната третина.
Инцизален аспект уреди
Гледано од инцизален аспект, забот има четириаголен облик и повеќе се гледа лабијалната површина, а цинкулумот е малку поместен дистално (што исто така се користи за разликување на левиот од десниот заб).
Врат уреди
Вратот на забот (латински: collum dentis) содржи глеѓно-цементен спој (цервикална линија) кој има конвексен облик на сите четири површини.
Корен уреди
Корен на заблот (латински: radix dentis) е еднокрак и прав, или е наклонет дистално (иако ретко). Има облик на купа и е малку поширок кога се гледа од проксимален аспект. На мезијалните и дисталните страни се гледаат надолжни лонгитудални бразди, кои ги делат на два сегменти. На попречен пресек е овален или правоаголен со заоблени агли.
Димензии уреди
| Долен прв секач | ||||
| Мезио-дистална ширина | Лабио-лингвална ширина | Висина на круната | Должина на коренот | Вкупна должина на забите |
|---|---|---|---|---|
| 5,0 | 6,0 | 9,0 | 12,5 | 21,5 |
Развој на забите уреди
| Почеток на калцификација | Целосно образувана круна | Никнување | Целосен раст на коренот |
|---|---|---|---|
| 3-4 месеци | 4-5 години | 6-7 години | 9 години |
Варијации уреди
Варијациите и аномалиите се многу ретки кај долните секачи, а кога се присутни тие обично се однесуваат на:
- степенот на инклинација (наклон) на лабијалната површина,
- појавата на кумулус и
- закривеност или бифуркација на коренот.