Група на набљудувачи во Средна Америка на Обединетите нации; и Мисија за набљудување во Ел Салвадор на Обединетите нации

Групата на набљудувачи во Средна Америка на Обединетите нации (ONUCA); и Мисијата за набљудување во Ел Салвадор на Обединетите нации (ONUSAL) биле две мировни мисии на Обединетите нации распоредени во Средна Америка во доцните 1980-ти и раните 1990-ти години.

Униформа на шпански набљудувач.

Група на набљудувачи во Средна Америка на Обединетите нации

Советот за безбедност на Обединетите нации формално ја создал ОНУЦА со одобрувањето на Резолуцијата 644 на 7 ноември 1989 година. Групата од 625 лица, сместена во 33 регионални бази, била одговорна за запирање на прекуграничната инфилтрација и за намалување на поддршката на бунтовниците во регионот на Средна Америка и се состоела од 260 невооружени воени набудувачи заедно со техничари за поддршка. Земјите од полутопката вклучени во Мисијата биле Шпанија, Шведска, Ирска, Индија, Венецуела, Канада, Аргентина, Бразил, Еквадор и Колумбија. Првичниот мандат, составот и оперативниот концепт на Мисијата ја одразувале неодлучноста на ООН да се ангажираат во внатрешни конфликти. Наместо мисија за верификација и набљудување на мирот, се претворила во мисија за целосен обем на мирот, вклучувајќи спроведување на мир со примена на сила. Обемот на операцијата бил накратко поместен и кон спектарот на разрешување на конфликтите од периодот на Контра демобилизацијата, иако ООН постојано ја дефинирала ОНУЦА како мисија за верификација. Оваа ограничена дефиниција за улогата на ОНУЦА била и одраз на отпорот на латиноамериканците кон миротворството и нивната преференца кон помали набљудувачки мисии со најнизок можен воен профил. Канаѓаните, навикнати на поголеми мировни мисии, честопати ја нарекувале ОНУЦА „минималистичка“ операција, истакнувајќи дека ќе имаат потешкотии во верификацијата на Договорот за Ескипулас за големата географска област што им била доделена.

Во раните 1990-ти Контра покажале значителна неподготвеност да се распуштат. Ова делумно се должело на недостатокот на контрола од страна на расцепканото раководство на Контра, како и на многу реалните стравови дека доколку се распаднат и се откажат од оружјето, тие би биле во милост и немилост на војската на Сандиниста. Иако дипломатите од сите страни вршеле притисок врз Контра, тврдиот став за нив бил поткопан од реалноста дека 260-те невооружени набудувачи на ООН нема да ги принудат Контра да направат ништо. И така, оставајќи ја настрана нивната историска одбивност кон спроведување на мирот, Советот за безбедност одлучил да го прошири мандатот на Мисијата и привремено да ѝ даде одредена борбена моќ: баталјон на падобранци со нивното основно оружје. На 15 март 1990 година, Генералниот секретар на ООН побарал од Советот за безбедност, на итна основа, да се прошири ОНУЦА од своите 260 набудувачи на уште 116 за набљудување плус вооружен пешадиски баталјон од најмалку четири групи со пушки (околу 800 војници) за надзор на демобилизацијата на Контра. Венецуела, која веќе обезбедувала набудувачи за ОНУЦА, се согласила да го обезбеди овој баталјон. Иако во Извештајот на генералниот секретар не било наведено дека демобилизацијата ќе биде присилена, постоела јасна импликација дека додавањето на вооружени падобранци на невооружените воени набудувачи на ООН ќе биде моќна порака до неволните Контраши.

Процесот на демобилизација официјално завршил дури на 5 јули кога последните елементи на венецуелскиот баталјон се вратиле дома. Точните бројки за бројот на демобилизирани биле донекаде сомнителни, но имало околу 23,000 обработени Контраши, а близу 17,000 оружја биле пронајдени и уништени. Со демобилизацијата на Контрашите завршена на почетокот на јули, мандатот на ОНУЦА се вратил на првичниот, прилично ограничен, концентрирајќи се на границите и надзорот на забраната на Ескипулас II за прекуграничната поддршка на нерегуларните сили.

Во ноември 1990 година, Советот за безбедност ја прифатил препораката на генералниот секретар дека поради нејзината намалена мисија, и големината на ONUCA може да се намали. Советот исто така го продолжил мандатот за шест месеци (двапати до ноември 1991 година) и се согласил дека главниот фокус ќе биде одржување на присуството на ООН во регионот како мерка за градење доверба и со цел да се одврати прекуграничната поддршка на бунтовниците. Всушност, ОНУЦА сега станувала значајно присуство кое чекало можен проширен мандат доколку ситуацијата во Ел Салвадор треба да доведе до договор што барал верификација на ООН. Мисијата била прекинат со Резолуцијата 730 применета на 17 јануари 1992 година, при што некои од силите се приклучиле на ONUSAL.

Мисија за набљудување во Ел Салвадор на Обединетите нации, и Салвадорскиот мировен процес

Ситуацијата во Ел Салвадор во периодот од 1990–1991 година се одликувал со продолжувањето на граѓанската војна и надежите за мир кои кулминирале со интензивни разговори спонзорирани од ООН. Тие го постигнале договорот за прекин на огнот „Акт на Њујорк“ во новогодишната вечер во декември 1991 година, со што се проширила оригиналната ONUSAL, воспоставена со Резолуција 693 на Советот за безбедност, чија ограничена мисија била сведена на надзор на човековите права, а се претворила во нова голема мисија за верификација и набудување на ООН. Контра демобилизацијата во Никарагва обезбедила корисен преседан за демобилизацијата на „Frente Farabundo Martí para la Liberación Nacional“ во Ел Салвадор. Со проширениот ОНУСАЛ дошол крајот на сега многу намалената ОНУЦА, чиј персонал и средства брзо биле пренесени во Ел Салвадор во јануари 1992 година.

ONUSAL се разликувал од ONUCA во една клучна смисла: полициската функција. Клучен елемент во мировниот процес во Салвадор било дека демобилизацијата на FFMLN ќе биде придружена со демобилизацијата на одредените воени и полициски единици кои биле поврзани со некои од побруталните повреди на човековите права на десетгодишната граѓанска војна. За да ги заменат старите безбедносни и полициски сили, би постоела нова Национална полиција која би вклучувала персонал и од старата полиција и од FFMLN. Овој персонал мораl брзо да се обучи, и ова било функција на „Полициската дивизија“ на ОНУСАЛ, во која биле вклучени офицери од Чиле, Мексико и Гвајана, како и од неколку европски земји. Воените набљудувачи на ОНУСАЛ во „Воената дивизија“ вклучувале офицери од Шпанија, Бразил, Канада, Колумбија, Еквадор, Ирска, Шведска, Индија и Венецуела; Аргентина обезбедила медицински службеници и патролни чамци од Аргентинската морнарица. Релативната активност на различните поделби на ОНУСАЛ може да се види од нивните овластени јаки страни: Дивизијата за човекови права вклучувала приближно 50 набудувачи, правни советници и едукатори; воената дивизија била овластена со 249 луѓе, со дополнителни 88 набљудувачи распоредени за критичниот период на „поделба на силите“ на почетокот на 1992 година; полициската дивизија, далеку најголемата, и бил обезбеден персонал од 631 човек.

Иако имала проблеми и одложувања во првичниот распоред разработен во договорите од декември 1991 година во Њујорк и јануари 1992 година во Мексико Сити, процесот на крајот бил успешен, благодарение на присуството на ОНУСАЛ. Од февруари до 15 декември 1992 година, FFMLN биле концентрирани во 15 логори под надзор на ОНУСАЛ, каде што полека биле демобилизирани и го предале оружјето на ОНУСАЛ за отстранување. Истовремено, клучните единици на вооружените сили на Салвадор исто така се демобилизирале и офицерите идентификувани за кршење на човековите права биле исчистени од војската. Во исто време, старата национална гарда на Ел Салвадор и Трезорската полиција биле распуштени, а новата „Policía Nacional Civil“ (PNC) била создадена во рамките на програмата за обука, надгледувана од Полицискиот оддел на ОНУСАЛ. Процесот не минал без потешкотии, бидејќи елементите од редовната полиција и војска на Салвадор, поддржани од десничарски политики, се спротивставиле на процесот.

ONUSAL била прекината со Резолуцијата 991 на Советот за безбедност во април 1995 година.

Наводи

• • Child, Jack. The Central American Peace Process, 1983–1991, Boulder: Lynne Rienner, 1992.
  • International Peace Academy. Conflict in Central America: Approaches to Peace and Security, NY: St Martin's, 1986.
  • Montgomery, Tommie Sue, ed. Peacemaking and Democratization in Central America, Boulder, CO: Lynne Rienner, 1999.
  • Rikhye, Indar Jit, The Theory and Practice of Peacekeeping. London: C. Hurst, 1984.
  • United Nations. The Blue Helmets, (NY: United Nations, 1996), pp. 393–6.