Големата експлозија
Големата експлозија наречена и „Биг бенг“ — претпоставен настан со кој почнало постоењето на вселената од набљудувањето на составот на вселената како и од теориските разгледувања и сфаќања.
Во 1912 година Весто Слипхер прв го измерил Доплеровиот ефект на спиралната маглина (тоа е застарен термин за спирални галаксии), и набрзо открил дека скоро сите маглини се оддалечуваат од Земјата. Тој не го сфатил космолошкото вовлекување на овој факт, и секако во тоа време било многу контроверзно дали оваа маглина (прашина) е остров на универзум надвор од нашиот Млечен Пат.
Десет години подоцна, Александар Фридмен, руски космолог и математичар го изведува Фридмановото изедначување од Алберт Ајнштајновото изедначување на Општата теорија за релативноста покажувајќи дека вселената можеби се шири спротивно од стационарниот универзум според Ајнштајн. Во 1924 година мерењата на Едвин Хабл на огромна далечина до најблиската спирална маглина покажале дека всушност овие системи биле други галаксии. Независното изведување на фридменовото изедначување во 1927 година, Жорж Леметр, белгиски физичар и свештеник, претпоставил дека повлекувањето на маглината било последица на растењето на универзумот.
Во 1931 година Леметр отишол подалеку со тоа што претпоставил дека штом универзумот расте тој мора и да се смалува. Па така според неговата претпоставка тој периодично расте и се смалува и ќе продолжи да го прави тоа сè додека може да се збива донесувајќи го целиот хаос во универзумот во една единствена точка „прастар атом“, тоа е точка во времето во која просторот и времето нема да постојат.
Почнувајќи во 1924 година, Хабл макотрпно развивал низа показатели за далечина, претходник на космичката далечинска скала, користејќи го 2.500 милиметарскиот телескоп на опсерваторијата Маунт Вилсон. Ова му овозможило да ги пресмета растојанијата до галаксиите чиишто црвени поместувања биле веќе измерени, поголемиот дел од страна на Слипхер. Во 1929 година, Хабл открил сооднос помеѓу растојанието и брзината на повлекување - сега позната како Хаблов закон. Леметр веќе покажал дека ова било очекувано, давајќи го космолошкото начело.
За време на 1930-тите години други идеи биле предложени како нестандардно космолошки за да се објаснат Хабловите набљудувања, вклучувајќи го и моделот на Милне, осцилаторниот универзум (оригинално претпоставен од Фридман, но спротивставен од страна на Ајнштајн и Толман).
После Втората светска војна се појавуваат две теории за тоа како настанал универзумот. Едниот е моделот на Фред Хојл кој вели дека универзумот е во строг ред од кој не отстапува и нема никакви придвижувања додека според теоријата на Леметр наречена голема експлозија која што ја застапувал и проширувал Георги Гамов кој ја вовел нуклеосинтезата на големата експлозија, а неговите помошници Ралф Алпхер и Роберт Херман ја претпоставиле космичкото браново зрачење. Најпрво оваа теорија била исмејувана но во 1964 таа е прифатена како најдобра теорија за настанувањето на универзумот.
Големи достигувања во врска со теоријата за големата експлозија се постигнуваат во 1990-тите години како резултат на големите телескопи како што се Хабл биле телескопот како и анализите од сателитот ЦОБЕ. Космолозите сега имаат речиси прецизни мерки на повеќето параметри за моделот на големата експлозија и имаат направено неочекувани откритија дека растењето на универзумот се забрзува.
Поврзано
уредиНадворешни врски
уреди- Настанок и судбина на вселената Архивирано на 22 август 2014 г. — Наце Стојанов, Институт за физика при ПМФ