Бледерија
Бледерија е споменик на природата во источна Србија. Тој е ставен под државна заштита како геолошки феномен и опфаќа различни геолошки формации (карстични извори, пештери, водопад) во сливот на реката Бледерија, на планината Мироч.[1]
Локација уреди
Резерватот се наоѓа на централно-источните падини на планината Мироч.[2]
Водопадот како централна одлика на областа е4 километри оддалечено од најблиското село, Река, 12 км од Брза Паланка и 31 км од општинското седиште на Кладово.[3][4]
Географија уреди
Реката Бледерија извира од четири карстни извори на Мироч, на надморска височина од 389 метри, под врвот Топла Бара. Изворите се 5 метри оддалечени еден од друг. Некои се ледени ладни, додека другите се субтермални - едната има температура на водата околу 8 степени , другиот има константа од 17 степени.[2][3]
Реката формира неколку каскади во густо пошумената област пред да ја формира 8 метри висок Бледериски водопад по течението.[3] Водата паѓа над туфата лента во стил на завеса, формирајќи го базенот во форма на туфа када. Во него има мало езеро со тиркизна водена боја.[4] Низводно има уште едно, уште поплитко езеро. Оттаму, по неколку каскади, потокот стигнува до долината.[2]
Остануваат неколку пештери од водопадот и живописната глетка на локацијата на некогашниот средновековен град. Најголема е пештерата Соколовица од која извира истоимениот поток. Тоа е 2.5км подалеку од водопадот, низводно од поранешниот град. Пештерата не е ниту уредена ниту отворена за посетителите.[2] Изворот во пештерата е повремен и во форма на бунар за вода (врело).[5]
Бледерија продолжува во југоисточен правец и ги прима реките Соколовица (низводно од месноста Град) и Суваја. Реките издлабиле мала, живописна варовничка клисура, со неколку нагласени тесни и водопади.[5] Неговата вкупна должина е само 4.3 километри. По добивањето на Равна река, таа продолжува во Дунав под името Рачка Река или едноставно Река. Просечното испуштање варира во голема мера и за време на катастрофалните поплави во Југоисточна Европа во 2014, реката силно ја поплави својата долна долина предизвикувајќи штета. Меѓутоа, при нормални водостои, на некои делови може да се помине пеш, иако преку неа има неколку мали мостови.[2][3]
Дивиот свет уреди
Бујните шуми вклучуваат обична бука, обичен габер и разни дабови видови: горун, сладун, цер. Во резерватот има 78 видови лековити растенија.[2]
Долината на реката е позната по квалитетно производство на мед. Околното подрачје е богато со животински свет, особено со елени и диви свињи, а во околината има и две заштитени ловишта, Вратна и Плоче.[3]
Човечка историја уреди
Областа денес е обилно пошумена и малку населена, но во римскиот период, легионерите изградиле пат низ оваа долина, како кратенка помеѓу локациите каде што се модерните дунавски градови Долен Милановац и Брза Паланка. Ја користела римската војска додека царот Трајан не го пресекол патот низ самата клисура на Железните порти.[2][3]
Градот се наоѓал на реката во средниот век.[3] Локалитетот денес е познат едноставно како „Град“ („град“).[2]
Според народната митологија, водните самовили се капат под водопадот.[3]
Заштита уреди
Сливот на реката Бледерија бил прогласен за споменик на природата во декември 2019 година. Богатството и разновидноста на геодиверзитетот на комплексот се наведени меѓу причините за заштита на државата. Заштитеното подрачје опфаќа четири извори кои ја формираат реката, природна акумулација во долниот дел од долината на реката, изворската пештера Соколовица, мала варовничка клисура и водни каскади. Областа е ставена во II категорија на заштита.[1][2]
Вкупно заштитено подрачје зафаќа 398,86 хектари. Од нив, 237 хектари се во приватна сопственост.[2]
Веднаш северно од заштитеното подрачје се наоѓа многу поголемиот национален парк Ѓердап, кој ја вклучува долгата клисура на Железните порти издлабена од Дунав и северниот дел на планината Мироч. Основан во 1974 година, паркот беше прогласен за прв глобален геопарк на УНЕСКО во Србија во јули 2020 година.[6][7]
Заштитата на Бледерија била одбележана во јуни 2021 година, кога Пошта Србија, српската национална поштенска служба, издаде комеморативни марки и пликови со уметничка претстава на паркот.[5]
Туризам уреди
До 2019 година, Белдерија била речиси непозната за нелокалното население и го добила прекарот: најдобро чуваната тајна на Ѓердап. Бројот на посетители пораснал откако се нашол во центарот на вниманието благодарение на формирањето на природниот резерват. Се прават планови за изградба на правилен пат во резерватот, директна пристапна патека до водопадот, туристички знаци, стражарница итн. Сепак, екологистите истакнаа дека, дури и сè уште ретки посетители, ја фрлаат околината, оставајќи пластични шишиња и кеси и дека пристапот можеби треба да биде ограничен.[2]
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 Речица Бледерија под заштитом државе [River Blederija under the state protection]. Politika (Serbian). 28 December 2019. стр. 8.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Slavica Stuparušić (14 July 2020). „Magijski huk Blederije“ [Magical gurgle of Blederija]. Politika (Serbian). стр. 30.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Slobodan T. Petrović (28 January 2018). „Занимљива Србија: Бледерија - Скривена зимска лепотица“ [Interesting Serbia: Blederija - hidden winter beauty]. Politika-Magazin, No. 1061 (Serbian). стр. 20–21.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- ↑ 4,0 4,1 Daljine.rs (5 June 2020). „Brzansko moravište, Osredak i Blederija zaštićeni kao područja prirode“ [Brzansko Moravište, Osredak and Blederija protected as natural monuments] (Serbian). Daljine.rs.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Miroslav Nikolić (12 July 2021). Европска заштита природе [European nature protection]. Politika (српски). стр. 30.
- ↑ „UNESCO designates 15 new Geoparks in Asia, Europe, and Latin America“. UNESCO (англиски).
- ↑ Dimitrije Bukvić (19 July 2020). „Đerdap – prvi srpski geopark“ [Đerdap – first Serbian geopark]. Politika (Serbian). стр. 9.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)