Балиски календар
Балиски календар (поточно: балиски сачки календар; балиски: kalénder Bali saka) — еден од двата календара кои се користат на островот Бали, Индонезија. За разлика од 210-дневниот календар павукон, овој се води според месечевите мени, и трае приближно исто колку сончевата година (грегоријанската).
Месеци
уредиБидејќи се заснова на месечевиот календар, сачката година има дванаесет месеци (сасих), секој со по 30 дена. Меѓутоа, земајќи предвид дека месечевиот циклус е малку покус од 30 дена, а месечевата година трае 354 или 355 дена, календарот се прилагодува за да остане усогласен со месечевите или сончевите циклуси. Месеците се прилагодуваат со додавање на два месечеви дена за еден сончев ден секои 9 недели. Овој ден се нарекува нгуналатри, што на санскрит значи „без една ноќ“. За да се спречи несакано отстапување од сончевата година — како што е случај со исламскиот календар — се вметнува еден престапен месец, по 11-тиот (тогаш наречен мала џјешта), или по 12-тиот месец (наречен мала сада). Должината на овие месеци се пресметува според вообичаениот 63-дневен циклус. Дополнителниот месец се вметнува онаму кајшто е потребно да се спречи последниот ден од 7-миот месец (наречен тилем капиту) да се падне во грегоријанскиот месец декември.
Дванаесетте месеци се наречени со мешавина од старобалиски и санскритски зборови за броевите од 1 до 12:[1][2]
| Бр. | Месец | Денови |
|---|---|---|
| 1 | каса | 30 |
| 2 | каро | 29 |
| 3 | катига | 30 |
| 4 | капат | 29 |
| 5 | калима | 30 |
| 6 | канем | 29 |
| 7 | капиту | 30 |
| 8 | каволу | 29 / 30 |
| 9 | касанга | 29 / 30 |
| 10 | кадаса | 29 |
| 11 | џјешта | 30 |
| 12 | сада | 29 |
| 13 | Престапен месец | (30) |
| Вкупно | 353-355/(383-384) | |
Секој месец почнува на денот по појавувањето на младата месечина и брои 15 зголемување сè додека месечината не стане полна (пурнама), а потоа брои 15 дена намалување, заршувајќи на следната млада месечина (тилем). Секоја половина има број од 1 до 15. Првиот ден од годината почнува со првата млада месечина во март.[3] Сепак, треба да се напомене дека празникот Њепи (првиот ден од новата година) паѓа на првиот ден од кадаса, и дека годините на сачката ера се бројат почнувајќи од тој датум.
Примена
уредиБалискиот сачки календар е 78 години зад грегоријанскиот бидејќи се пресметува од почетокот на сачката ера во Индија. Се користи заедно со 210-дневниот календар павукон, па така балиските празници можат да се пресметуваат според било која од годините. Индискиот сачки календар се користел во кралските укази уште од IX век.[4] Истиот календар се кроистел на Јава сè додека султанот Агунг не го заменил со јаванскиот во 1633 г.[5]
Значајни денови
уредиБалискиот хиндуистички празник Њепи (Ден на молкот) го означува почетокот на годината. Последниот ден од 7-миот месец (тилем капиту) се нарекува Шива ратри и вечерта е посветена богот Шива. Верниците ја поминуваат новогодишната ноќ во медитација. Сачката година има уште 24 празнични денови, и обично се одбележуваат како пурнама.[2]
Наводи
уредиБиблиографија
уреди- Eiseman, Fred B. Jr, Bali: Sekalia and Niskala Volume I: Essays on Religion, Ritual and Art стр. 182–185, Periplus Editions, 1989 ISBN 0-945971-03-6
- Haer, Debbie Guthrie; Morillot, Juliette & Toh, Irene (Eds) (1995) Bali, a Traveller's Companion, Editions Didier Millet. ISBN 981 3018 496
- Hobart, Angela; Ramseyer, Urs & Leeman, Albert (1996) The Peoples of Bali, Blackwell Publishers. ISBN 0 631 17687 X
- Ricklefs, M.C; A History of Modern Indonesia, MacMillan, ISBN 978-0-333-24380-0
Надворешни врски
уреди- Дигитален балиски календар (индонезиски)
- Семрежен балиски календар Архивирано на 16 април 2021 г. (индонезиски)