Археолошко наоѓалиште „Пионирски парк“

Пионирски парк — едно од најважните археолошки наоѓалишта во Србија. Заштитните и систематски истражувања на античкиот Сингидунум траат повеќе од сто години. За жал, на почетокот на 21 век, знаењето за овој град е сè уште мало во споредба со познавањето на историјата на другите антички градови кои биле истражувани толку долго. Една од причините за тоа е фактот што над античкиот Сингидунум израснал модерен Белград чија изградба ги уништила претходните културни слоеви.

Вовед

Античкиот Сингидунум кој опфаќал каструм, граѓански живеалишта и некропола е прогласен за археолошко наоѓалиште-културен споменик со Одлуката на Институтот за заштита на културното наследство од Белград бр.176/8 од 30 јуни 1964 година. Овој град бил важен урбан центар во провинцијата Горна Мизија во 1 век од нашата ера. Сместен на патот помеѓу двата главни археолошки наоѓалишта Парк Пионирски 7 града, Сирмиум и Виминациум, Сингидунум се развивал како нивна важна врска. Специфичната стратешка положба претставувала предуслов за појава на урбана структура на градот, која се состоела од легионски камп, некропола и занаетчиски активности.

Камено утврдување со трапезоидна форма, на рид над сливот на реките Сава и Дунав било седиштето на легијата IIII FLAVIAE. Одбранбениот ров околу областа на улицата Кнез Михаилова беше дел од копнената тврдина на првобитниот логор, за која се претпоставува дека е со големина од 200 m x 400 m.

Населбата со текот на времето се ширела и стеснувала, но во периодот на својот најголем развој се проширила на просторот на денешен Косанчиќев Венац, преку улиците Краља Петра, Узун-Миркова, Студентскиот плоштад и просторот околу Филозофскиот факултет, одејќи до север и североисток.

Античките некрополи се откриени и на територијата на денешен Белград. Имало три од нив: едната мала, која го зафаќала просторот околу денешната улица Поп Лукина, Бранков мост и Зелени Венац, 8 9 другата, која е означена како сесевероисточна, вклучувајќи ја зоната од улицата Тадеуша Кошќушког и падините на Дунав до Плоштадот на Републиката . Југоисточна некропола се простира од Плоштадот на Републиката преку улицата Дечанска, булеварот крал Александар до Техничкиот факултет и до споменикот на Вук Караџиќ, каде што се најдени најголем број гробови.

Заштитни археолошки истражувања

Во 2003 година, при изградбата на подземната паркинг гаража во Пионирски парк, биле извршени заштитни археолошки истражувања и во оваа прилика беа откриени и ископани 15 римски гробници, 4 слободно закопани гробови без можност за датирање и 1 камен саркофаг.

Овие наоди потврдија дека наоѓалиштето „Пионирски парк“ било дел од југоисточната некропола на Антички Сингидунум, каде што погребувањето на покојникот се вршело во 3 и 4 век од нашата ера. Претставени се повеќе видови гробни конструкции:

• гробови изградени од тули поставени хоризонтално
• гробови од тули поставени странично
• погребни јами без ѕидарски конструкции, во чија близина се забележани остатоци од железни клинци, што укажува на употреба на дрвени конструкции за погребување на покојникот.

Сите погребни конструкции се изградени од римски тули, фиксирани со варов малтер, додека внатрешноста е малтерисана со хидростатички малтер. Некои од нив беа украсени со зајачка шепа или исечени на латински S, а многумина имаат печат LEG IIII FF што покажува дека тулите биле направени во локалната работилница на Четвртата легија на Флавија која била стационирана во Сингидунум.

Повеќето од погребните структури биле ограбени, веројатно за време на инвазијата на варварските племиња. Само еден гроб (девојче на околу 14 години) не бил ограбен и бил основа за последователно прикажување на археолошките наоди. Во овој гроб, покрај остатоците од скелетот, откриени се гробни наоди, положени при погребувањето: глазирана стомна, два бронзени прстени, златен прстен со затворач со тока.

Меѓу другите движни археолошки наоди откриени на наоѓалиштето „Пионирски парк“ треба да се споменат: стаклен бисер откриен во саркофагот, бронзена монета со ликот на Константин II како Цезар (324-337) на аверсот и двајца војници со два стандарда – на задната страна и еден балсамариум со сино-зелена боја.

Презентација на движниот археолошки материјал

Во 2010 година, Институтот за зачувување на културното наследство од Белград покренал иницијатива за обележување на просторот каде што се откриени археолошките наоди и остатоци преку презентирање на постојана изложба на копии од откриените наоди во подземната гаража за паркирање. Оваа идеја била реализирана на 17 март 2011 година кога во салата беше поставена изложба со копии од движниот археолошки материјал не само од локалитетот „Пионски парк“, туку и од другите локалитети кои припаѓаат на југоисточната некропола на Античкиот Сингидунум. гаражата, пред патарина.

Оваа изложба е постојана и во мај 2011 година била дополнета со оригиналите - движен археолошки материјал што беше откриен на локалитетот „Пионирски парк“. Во моментов, во витрината има: копии од стомната, неколку чинии и лампи со масло, а оригиналите: античка тула, која припаѓа на најстариот културен слој на овој локалитет и неколку парчиња „турски“ цевки, кои припаѓаат до најмладиот културен хоризонт во „Пионирски парк“.

Ова е прва постојана изложба на археолошки материјал на локалитетот каде што е откриен, при што била извршена задачата на археологот-конзерватор да ги претстави своите наоди на јавноста и да претстави мал сегмент од богатата историја на Белград.

Галерија

• 
  Римски гроб
• 
  Римски тули со печат на Легијата
• 
  Внатрешноста на античка гробница
• 
  Бокал
• 
  Бронзен накит
• 
  Балсамариум
• 
  Цевки
• 
  Редовна изложба на археолошки материјали
• 
  Девојка со пехар
• 
  Подземен премин на Пионирски парк
• 
  Фонтаната во Пионирски парк

Извори

• Археолошки локалитет Парк Пионирски, Институт за природно наследство од Белград
• Zoran Simić, Rezultati zaštitnih arheoloških iskopavanja na prostoru jugoistočne nekropole Singidunuma, Singidunum 1, Beograd 1997, 21-56.
• М.Поповиќ, Антички Сингидунум: Досадашња откриќа и могуќност даљих стражување, Сингидвнвм 1, (1997), 1-20.
• Stefan Pop-Lazić, Nekropole rimskog Singidunuma, Singidvnvm 3, Beograd 2002, 7-101.
• Александар Јовановиќ, Римске некрополе на територијата Југославија, Белград 1984 година.
• Соња Петру, Емонске некрополе, Љубљана 1972 г.

Надворешни врски

• Археолошки локалитет Парк Пионирски