Факула
Факула (од латински: facula; во превод факелче) е една од манифестациите на Сончевите активности на фотосферата. Се појавуваат околу сончевите дамки и се погусти, потопли и посветли од самата фотосфера.
Факулите се потопли области од просечната топлина на фотосферата, а дури и кога се ослабени од постудените сончеви дамки, факулите предизвикуваат зголемено сончевото зрачење за околу 0,1%. Следствено, сонцето произведува помалку топлина и светлина кога нема дамки, што може да предизвика феномени како малите ледени доба.[1] Покрај факулите, како слични видови на сончева активност се појавуваат и сончевите плажи.
Факулите се светли области во фотосферата. Тие се поврзани со слаби магнетни полиња и во просек се за 20% посветли од околната фотосфера. Може визуелно да се набљудуваат само ако се во близина на рабовите на дискот, благодарение на фактот што рабовите ќе се затемнат со што се зголемува контрастот. Во овие области има исклучително силно магнетното поле, но тоа е со поинаков облик од она во сончевите дамки и е распослано на помали површини. За разлика од сончевите дамки, кои го прават Сонцето на некои места да изгледа потемно, факулите имаат спротивен ефект бидејќи на местата каде што се појавуваат го прават сонцето да изгледа посветло. За време на циклусот на сончевите дамки, факулите се пробиваат над сончевите дамки и тој момент се нарекува Сончев максимум во циклусот кога тоа е за околу 0,1% посветло од просекот.[2]
Факулите се тесно поврзани со сончевите дамки. Сите дамки се појавуваат на факуларни полиња, иако факули можат да постојат без дамки. Животниот век на факулите трае околу два месеци, а факулите придружени со дамки можат да траат и до неколку месеци.[3]
Откритие
уредиВо 1970-тите било познато дека факулите се тесно поврзани со силно магнетно поле. Објаснувањето, кое подоцна се потврдило како точно, го дал Спруит во своите дела од 1976 година и 1977 година.
За овој вид на сончева активност, било откриено дека вкупната количина на сончево зрачење се зголемува за време на периодите на неговата поголема активност, што било спротивно на очекувањата бидејќи високата сончева активност значела моменти кога имаше повеќе темни сончеви дамки. Овој феномен се објаснува со присуството на светли соларни факули чиј број е право пропорционален на бројот на сончеви дамки. Иако присуството на сончеви дамки предизвикува намалување на вкупното зрачење, факулите кои ги опкружуваат дамките го зголемуваат зрачењето, така што вкупниот резултат од нивното присуство во максимумот од нивниот број е зголемување на сончевото зрачење за 0,1%. Сончевите дамки и факулите се важни за проучување на климатските промени на Сонцето, бидејќи даваат целосни информации за вкупната пресметана енергија на Сонцето во даден момент.[4]
Набљудувања и модел
уредиАко Сонцето се набљудува со помал оптички телескоп, на него може да се видат две структури: темни сончеви дамки и факли.
Набљудувањата со помош на ССТ телескоп во близина на работ за прв пат покажаа дека сончевата површина не е мазна, туку има тридимензионални структури како вдлабнатини и височини. Релјефната површина на Сонцето е поради присуството на сончеви зрна. Поради осветленоста, се претпоставува дека на овие места се наоѓаат извори на топлина, но во овие области густината на гасот е значително понизок поради присуството на силно магнетно поле. Пониската густина на гасот ги прави овие области провидни, така што на рабовите (каде има поголема концентрација на магнетно поле) можат да се видат подлабоките слоеви од зрната. Во овие слоеви, гасот е потопол и има повисок степен на зрачење, што го објаснува осветлувањето. Помеѓу зрната, има исклучително посветли површини кои се резултат на факулите. Тие мора да се набљудуваат во висока просторна резолуција.
Набљудувањата на факулите се надополнети со детални теоретски објаснувања преку нумерички симулации. Келер, во 2004 година ја објаснил геометријата на факулите, врз основа на претпоставките објавени од Спруид. Направени се симулации за да се покаже дека ваквата конфигурација е валидна, доколку околината постојано се менува, во многу динамична конвективна сончева атмосфера.[4]
Факулите на Церера
уредиНа почетокот се шпекулирало дека Факулите на Церера наведуваат на тековно или поранешно испуштање на гас од Церера[5], најверојатно поради вулкански или кометски активности. Најсветлата група на дамки (Cereale Facula) се наоѓа во центарот на 80 километарски кратер наречен Окатор.[6][7] Овие светли дамки имаат албедо од околу 40%, што значи дека се за четири пати посветли од просекот на површината на Церера.[8] Се чини дека дамките се претежно составени од натриум карбонат, што наведува дека дамките се создадени преку хидротермална активност проследена со испарување на водата.[9][10]
Факули на различни небесни тела
уреди-
Факули на Сонцето. -
Факулата Шикоку на Сатурновата месечина Титан -
Факулата Мемфис на Јупитеровата месечина Ганимед
Наводи
уреди- ↑ Šta se dešava sa Suncem? Архивирано на 30 декември 2014 г., Astronomski magazin, 2009; pristupljeno: 6. januar 2014.
- ↑ Osobine fotosfere, Fakule Архивирано на 5 февруари 2016 г., Nacionalna aeronautika i svemirska administracija; pristupljeno: 6. januar 2015.
- ↑ Struktura Sunca, Fakule Архивирано на 8 февруари 2011 г., Marina Radujkov; pristupljeno: 6. januar 2015.
- ↑ 4,0 4,1 Objašnjenje Sunčevih fakula, Institut za solarnu fiziku; pristupljeno: 6. januar 2015.
- ↑ LPSC 2015: First results from Dawn at Ceres: provisional place names and possible plumes
- ↑ Staff (13 July 2015). „USGS: Ceres nomenclature“ (PDF). USGS. Посетено на 16 July 2015.
- ↑ Staff (6 July 2015). „Planetary Names: Crater, craters: Occator on Ceres“. USGS. Посетено на 16 July 2015.
- ↑ Rayman, Marc. „Now Appearing At a Dwarf Planet Near You: NASA's Dawn Mission to the Asteroid Belt“ Foothill College, Los Altos, CA (8 April 2015). </noinclude>
- ↑ Landau, Elizabeth; Greicius, Tony (29 June 2016). „Recent Hydrothermal Activity May Explain Ceres' Brightest Area“. NASA. Посетено на 30 June 2016.
- ↑ De Sanctis, M. C.; Raponi, A.; Ammannito, E.; Ciarniello, M.; Toplis, M. J.; McSween, H. Y.; Castillo-Rogez, J. C.; Ehlmann, B. L.; Carrozzo, F. G.; Marchi, S.; Tosi, F.; Zambon, F.; Capaccioni, F.; Capria, M. T.; Fonte, S.; Formisano, M.; Frigeri, A.; Giardino, M.; Longobardo, A.; Magni, G.; Palomba, E.; McFadden, L. A.; Pieters, C. M.; Jaumann, R.; Schenk, P.; Mugnuolo, R.; Raymond, C. A.; Russell, C. T. (2016-06-29). „Bright carbonate deposits as evidence of aqueous alteration on (1) Ceres“. Nature. 536 (7614): 54–57. Bibcode:2016Natur.536...54D. doi:10.1038/nature18290. PMID 27362221. S2CID 4465999.