Википедија

Тихоокеанска војна

Тихоокенаска војна (шпански: Guerra del Pacífico), позната и како Шалитрова војна (шпански: Guerra del salitre) ― војна меѓу Чиле и Боливиско-перуанскиот сојуз што траела од 1879 до 1884 година. Војната избувнала поради чилеанските претензии за крајбрежната боливиска територија во пустината Атакама, а завршила со победа на Чиле кој се здобил со значителни територијални придобивки за сметка на Перу и Боливија.

Тихоокеанска војна

Битката кај Тарапака
Датум 5 април 1879 – 20 октомври 1883 (Мировен договор меѓу Чиле и Перу)

Примирје меѓу Боливија и Чиле во 1884; Мировен договор со Боливија потпишан на 20 октомври 1904

Место Перу и Боливија на тихоокеанскиот брег во Јужна Америка
Исход Победа на Чиле
  • Боливија повеќе не излегува на море.
Територијални
промени
  • Департманот Литорал (Антофагаста) окупиран од Чиле од 1879 г., Боливија ѝ го отстапил на Чиле во 1904.
  • Департманот Тарапака окупиран од Чиле од 1879 г., Перу му го отстапил на Чиле во 1884.
  • Висорамнина Атакама Боливија ѝ ја отстапил на Чиле и Аргентина во 1889 and 1899
  • Регионот Такна, окупиран од Чиле во 1880 година, му бил вратен на Перу во 1929 г.
  • Покраината Арика, окупирана од Чиле од 1880 година, се признала како чилеанска територија во 1929.
Завојувани страни
Боливија
 Перу 		Чиле

Војната започнала поради спорот меѓу Боливија и Чиле за оданочување на нитрати, а Перу бил вовлечен поради неговиот таен сојуз со Боливија. Но, историчарите укажуваат на подлабоки причини за војната, како интересот на Чиле и Перу за бизнисот со нитрати, долгогодишното ривалство меѓу Чиле и Перу, како и политичките и економските разлики меѓу Чиле, Перу и Боливија. На 14 февруари 1879 година, вооружените сили на Чиле го окупирале боливискиот пристанишен град Антофагаста, па на 1 март 1879 започнала војна меѓу Боливија и Чиле на 5 април 1879 се приклучил и Перу.

Битките се водеа во Тихиот Океан, пустината Атакама, перуанските пустини и планинските предели во внатрешноста на Перу. Во првите пет месеци, војната се одвивала на море, и Чиле се обидувал да воспостави коридор преку море за да ги снабдува своите сили во пустината Атакама. Следувала копнена кампања на Чиле во која ги победил боливиската и перуанската војска. Боливија по битката кај Такна (26 мај 1880) се повлекла од војната. Чилеанските сили во јануари 1881 година го окупирале главниот град на Перу, Лима. Преостанатите и нередовните припадници на перуанската армија воделе герилска војна, но не можеле да ги спречат уморните од војна перуанските фракции да постигнат мировен договор со Чиле кој вклучува територијални отстапки.

На 20 октомври 1883 година, Чиле и Перу го потпишале Договорот од Анкон. Боливија потпишала примирје со Чиле во 1884 година. Чиле ја добил перуанската територија Тарапака, спорниот боливиски департман Литорал (со што Боливија станала земја без излез на море) и привремена контрола врз перуанските региони Такна и Арика. Во 1904 година, Чиле и Боливија потпишале Договор за мир и пријателство, со кој биле воспоставени дефинитивни граници. Со Договорот од Лима од 1929 година Арика му била отстапена на Чиле, а Такна на Перу.

Причини и повод

уреди

Во 19-тиот век, откако повеќето јужноамерикански држави се стекнле со независност од Шпанија и Португалија, границите не биле јасно зацртани, а проблемот бил најизразен во ретко населените делови од новите држави. Граничниот спор во Атакама меѓу Боливија и Чиле за крајбрежните територии меѓу приближно 23° и 24° јужна паралела, бил само еден од неколкуте долгогодишни гранични конфликти во Јужна Америка.[1]

Сувата клима на перуанското и боливиското крајбрежје овозможила акумулација на огромна количина висококвалитетни депозити на гуано и натриум нитрат. Во 1840-тите, Европејците биле запознати со вредноста на гуано и нитратот како ѓубриво и улогата на шалитрата во експлозивите. Пустината Атакама станала економски важно подрачје.

По започнувањето на чилеанската сребрена треска од 1830-тите, Атакама била пребарувана и населена од Чилеанци.[2] Чилеанските и странските претпријатија во тој регион подоцна се прошириле и ги зеле под контрола перуанските наоѓалишта на шалитра. Во перуанскиот регион Тарапака, Перуанците биле малцинство, зад Чилеанците и Боливијците.[3]

Договор за разграничување (1866)

уреди

Боливија и Чиле во 1866 склучиле договор за разграничување познат како „Договорот од взаемна корист“, со кој како меѓусебна граница била поставена 24° јужна паралела „од брегот на Тихиот Океан до источните граници на Чиле“. И двете земји се согласиле да ги делат на половина даночните приходи од извозот на минерали од територијата помеѓу 23° и 25° јужна паралела. Двопартитното собирање даноци предизвикало незадоволство, а договорот траел само осум години.

Таен договор за сојуз (1873)

уреди

Во февруари 1873 г., Перу и Боливија потпишале таен договор за сојуз против Чиле.[4] Во сојузот тајно била поканета и Аргентина, која долго време имала спор со Чиле за Магелановиот Проток и Патагонија, а во септември 1873 година, аргентинското собрание го одобрило договорот и 6.000.000 аргентински пезоси за воени подготовки.[5] Аргентина и Боливија не се договориле за териториите Тариха и Чако, а Аргентина исто така се плашела од сојуз на Чиле со Бразил. Аргентинскиот Сенат ја одложил, а потоа ја отфрлил одлуката за сојуз.[6] На почетокот од војната, во повторен обид, Перу ѝ ги понудил на Аргентина чилеанските територии од 24° до 27° јужна паралела, ако Аргентина се приклучи на пактот и се бори во војната.[7][8]

На 26 декември 1874 г., неодамна изградениот железен Кокрајн пристигна во Валпараисо и остана во Чиле до завршувањето на Бланко Енкалада . Тоа го фрли балансот на силите во Јужниот Тихи Океан кон Чиле.[9]

Договор за разграничување (1874)

уреди

Во 1874 г., Чиле и Боливија го промениле Договор за разграничување од 1866 година така тоа што ја задржале границата по 24° јужна паралела, но Боливија сега била овластена да ги собира сите даночни приходи меѓу 23° и 24° јужна паралела. Како надомест за откажувањето од своите права, на Чиле му била дадена гаранција дека во следните 25 години ќе нема зголемување на даноците на чилеанските комерцијални интереси и нивниот извоз.

Повод за војна

уреди
 
Сите територијални претензии на Чиле во 1879 година

Американскиот историчар Вилијам Ф. Сатер дава неколку можни причини за војната.[10] Тој смета дека причините се домашни, економски и геополитички. Неколку автори се согласуваат со нив, но други само делумно ги поддржуваат неговите аргументи.

Некои историчари сметаат дека Чиле бил уништен од економската криза од 1870-тите [11] и барал замена за извозот на сребро, бакар и пченица.[12] Се тврди дека економската состојба и проценетата нова вредност на нитратите биле вистинската причина за чилеанската власт да војува против Перу и Боливија.[12][13]

Данок од десет центи

уреди

Во 1868 година, компанија по име Compañía Melbourne Clark била основана во Валпараисо, Чиле,[10] со 34% британски капитал.[14] Меѓу акционерите имало и многу водечки чилеански политичари.[15] Компанијата добила лиценца за изградба на пруга од Антофагаста до Салинас, и била преименувана во Compañía de Salitres y Ferrocarril de Antofagasta (CSFA).

На 27 ноември 1873 година, CSFA добила дозвола од новата влада во Боливија 15 години да експлоатира шалитра без да плаќа царина.

Во 1875 година, градот Антофагаста се обидел на CSFA да ѝ наметне данок од 3 центи, но боливискиот државен совет го отфрлил данокот бидејќи ја крши лиценцата од 1873 година и Договорот за разграничување од 1874 година.[16]

На 14 февруари 1878 година, Националниот конгрес на Боливија и Националното конститутивно собрание донеле одлука дека ќе ја потврдат лиценцата за експлоатација од 1873 година ако компанијата плаќа данок од 10 центи по квинта,[4] ама компанијата се спротивставила цитирајќи го договорот од 1874 година дека зголемените плаќања се незаконски и побарала интервенција од чилеанската влада.[10]

Откако се откажала од спорните територии во замена за боливиско ветување дека нема да го зголемува на данокот,[10] Чиле тврдел дека договорот не дозволува такво зголемување на даноците.[15] Боливија го суспендирала данокот во април 1878 година. Во ноември, Чиле предложил посредство и предупредил дека одбивањето на Боливија да се откаже данокот ќе го принуди Чиле да го прогласи договорот од 1874 година за ништовен. Во декември 1878 година, Боливија, охрабрена од својот воен сојуз со Перу, го предизвикала Чиле и изјавила дека данокот не е поврзан со договорот и дека барањето на CSFA треба да се реши пред боливиските судови и повторно го вовела данокот.[10] Кога компанијата одбила да го плати данокот, Боливија на 11 февруари го конфискувала нејзиниот имот и се заканила дека ќе го продаде на 14 февруари за да го ликвидира долгот на компанијата.[10]

Чилеанска инвазија на Антофагаста

уреди

Во декември 1878 година, Чиле испратил воен брод во областа. На 6 февруари, боливиската влада ја поништила дозволата за експлоатација на CSFA и ѝ го конфискувала имотот. На 11 февруари веста стигнала до Валпараисо и чилеанската влада одлучила да го окупира регионот Антофагаста јужно од 23° јужна географска ширина.[17] На денот на планираната акција, 200 чилеански војници пристигнале со брод во пристанишниот град Антофагаста и го зазеле без отпор. Окупаторите добиле поддршка од месното население, од кои што 93–95% биле Чилеанци.[18][19][20]

Боливиската територија помеѓу 23° јужна географска ширина и реката Лоа (границата со Перу), остана неокупирана од чилеанските сили речиси еден месец по боливиската објава на војна.[21] На 21 март биле окупирани Кобија, а потоа Калама, Токопила и други села. Чилеанската влада побарала од боливиските носители на функции да ја задржат функцијата, но тие одбиле.[21]

Перуанско посредување и објавување на војна од Боливија

уреди

На 22 февруари, Перу испратил дипломатски тим предводен од Хосе Антонио де Лавале во Сантјаго за да посредува меѓу чилеанската и боливиската влада. Перу во меѓувреме им наредил на својата флота и војска да се подготват за војна.[10] Де Лавале пристигнал во Валпараисо на 4 март. На 27 февруари, Даза објавил јавен манифест за да ги информира Боливијците за окупацијата на Антофагаста и ги повикал на патриотска поддршка. Истиот ден, боливискиот законодавен дом одобрил формална објава на војна против Чиле, но не била веднаш објавена. На 1 март, Даза издал декрет за забрана на секаква трговија и комуникација со Чиле „додека трае воената состојба во Боливија“. Тој на Чилеанците им дал десет дена да ја напуштат територијата на Боливија.

Во Сантјаго, Лавале побарал повлекување на Чиле од Антофагаста и во покраината да се воведе трипартитна администрација на Боливија, Чиле и Перу без притоа Боливија да гарантира дека ќе го прекине ембаргото или ќе го повлече новиот данок.[22]

На 14 март, на состанокот со странските сили во Лима, Боливија објавила дека е војна со Чиле.[4][10] Оваа декларацијата имала за цел да го спречи Чиле и понатаму да купува оружје од Европа и да го поткопа перуанското посредување во Чиле.[22] Боливија го повикала Перу да го активира договорот за сојуз.

Исто така, на 14 март, Алехандро Фиеро, чилеанскиот министер за надворешни работи, испратил телеграма до претставникот на Чиле во Лима, Хоакин Годој, за да побара неутралност на перуанската влада. На 17 март Годој официјално го претстави чилеанскиот предлог на средба со перуанскиот претседател Прадо.[23]

На 21 март, Годој испратил телеграма до чилеанската влада за да ги информира за тајниот договор меѓу Перу и Боливија, кој му бил откриен од перуанскиот претседател Прадо.[23]

На 23 март, на пат за да ја окупираат Калама, 554 чилеански војници и коњаница поразиле 135 боливиски војници и цивили, кои биле вкопани кај два уништени моста до фјордот Топатер. Битката кај Топатер била прва битка во војната.

Кога чилеанската влада директно и официјално го прашала Лавале дали постои одбранбен сојуз со кој Перу се обврзува да ѝ помогне на Боливија во војната со Чиле и дали Лима планира да го почитува договорот, Лавале не можел повеќе да крие и потврдно одговорил на двете прашања. Чилеанскиот претседател Пинто побарал и добил одобрение од законодавниот дом да објави војна, и го направил тоа на 5. април 1879.[10] Перу одговорил на 6 април, кога Прадо прогласил casus foederis (сојузничка работа).[24]

Војна

уреди

Војска

уреди
Армиски сили
Чиле Перу Боливија
Јануари 1879 година, пред војната
2.440 5.557 1.687
Јануари 1881 година, пред окупацијата на Лима
пред Лима: 27.000 Армија на Лима: 25–35.000 Во Боливија:
Тарапака и Антофагаста: 8.000 Во Арекипа: 13.000 [n 1]
Во Чиле: 6.000 Армија на северот: (додадена кон Лима)
  1. ↑ Machuca, Francisco. Las cuatro campañas de la Guerra del Pacífico. стр. 341.

Историчарите се согласуваат дека завојуваните страни не биле финансиски или воено подготвени за војна.[10] Ниту една од трите држави немала Генералштаб,[10] медицински кор,[10] ни воена логистика,[10] а нивните воени бродови биле во очајна состојба.[10] Во Чиле, на пример, воениот контингент постојано се намалувал од 3.776 (во 1867) на 2.400 војници (во 1879 година),[25] и ниту една воена единица не била распоредена северно од Валпараисо, 1700 г км јужно од Икике.[25] :143На крајот од војната, 53% од главните инженери кои служеле во чилеанските воени бродови биле странци. Владата од Перу повторно не плаќала, а во Боливија завладеал глад.

Борба за контрола на морето

уреди
 
Скоро сите чилеански воени операции започнале со истоварање од море. Исклучок биле операциите во Сиера.
 
Битката кај Икике

Малкуте патишта и железнички линии ја направиле речиси безводната и главно ненаселената пустина Атакама тешка за окупација. Од самиот почеток, поморската супериорност била од најголема важност.[26] Боливија немала морнарица [4] и така на 26 март 1879 година, Хиларион Даза официјално им понудил овластување за одмазда на сите бродови кои биле подготвени да се борат за Боливија.[10]

На 5 април, Чиле го блокирал перуанското пристаниште Икике.[10] Во битката кај Икике (на 21 мај 1879) перуанскиот железен брод Хуаскар се соочил и ја потопил дрвената Есмералда. Во меѓувреме, за време на битката кај Пунта Груеса, перуанскиот железен брод Индепенденсија удрил во подводна карпа и потонал во плитките води во близина на Пунта Груеза додека го бркал бродот <i id="mwAvg">Ковадонга</i>. Перу ја пробил блокадата на Икике, а Чиле ја загубил старата Есмералда, но загубата на Индепенденсија го чинела Перу 40% од неговата поморска офанзивна моќ.[10]

Иако биле помалубројни, перуанскиот извидник Хуаскар шест месеци одолевал на нападите на чилеанската морнарица и го кренал моралот на Перу во раните фази од конфликтот.[27]

Заробувањето на парабродот <i id="mwAwY">Римак</i> на 23 јули 1879 година, кој носел коњички полк дотогаш бил најголема загуба за чилеанската армија.[4] Тоа на 17 август го принудило на оставка на Хуан Вилијамс Реболедо, началникот на чилеанската морнарица. Комодорот Галварино Риверос Карденас го заменил и смислил план да го улови Хуаскар .[10]

Во меѓувреме, перуанската морнарица продолжила со други акции; во август 1879 година Унија извршила неуспешен напад на Пунта Аренас, во близина на теснецот Магелан, во обид да го заземе британскиот трговски брод Гленег, кој пренесувал оружје и залихи во Чиле.[10]

Главните бродови на Чиле и Перу на почетокот од Тихоокеанската војна [10]
Воен брод тони ( Л.тон) коњ ски сили Брзина
(Јазли) 		Оклоп



</br> (инчи) 		Главна артилерија Изграден



</br> година
Чиле
Кокрајн 3.560 3.000 9-12.8 до 9 6x9 инчи 1874 година
Бланко Енкалада 3.560 3.000 9-12.8 до 9 6x9 инчи 1874 година
Перу
Хуаскар 1.130 1.200 10–11 4½ 2x300-фунти 1865 година
Индепенденција 2.004 1.500 12–13 4½ 2x150-фунти 1865 година

Битката кај Ангамос (на 8 октомври 1879) се покажала како решавачка, а Перу бил речиси сведен исклучиво на копнени сили.[28] Во битката, чилеанската морнарица по неколкучасовни жестоки борби го зазела Хуаскар.[28] Чилеанската морнарица потоа слободно можела да транспортира војници за инвазијата на Перу и можела да обезбеди поддршка од огнено оружје за амфибиски напади и други војски кои дејствуваат во конфликтните подрачја. Чилеанските воени бродови, исто така, можеле да воведат поморска блокада на перуанските пристаништа и да го прекинат транспортот на оружје од Панама до Перу преку Тихиот Океан.

По битката, и покрај загубата на двата главни брода на Перу, Перуанците користеле едноставни и генијални трикови за да потопат два важни чилеански бродови, Лоа (јули 1880) и Ковадонга (август 1880),[29] но нивните други бродови биле затворена во Калао за време на долгата блокада од Чилеанците.

Од друга страна, чилеанската морнарица го зазела бродот Пилкомајо (ноември 1879) и торпедерот <i id="mwA20">Алеј</i> (декември 1880).

Кога Лима паднала по битките кај Хорилос и Мирафлорес, перуанските поморски офицери ја уништиле својата преостаната флота за да не биде заземена од чилеанските сили.[10]

За време на походот во Сиера, чилеанските бродови го чувале перуанскиот брег и биле ангажирани за транспорт на воени единици и воен материјал за копнените операции.

Во ноември 1883 година, за време на последната фаза од војната, чилеанската воена команда преку железница го испратила торпедниот чамец Коло Коло до езерото Титикака за да го контролира тоа езеро. Присуството на торпедниот чамец ја спречил комуникацијата преку оваа рута и неговата употреба за воени цели, а перуанските бродови кои се засолниле во околината им се предале на Чилеанците. Распоредувањето на торпедниот чамец, исто така, ја натерало боливиската влада да се согласи на мировен договор со Чиле во 1884 година.[10][30]

Копнена војна

уреди
Развој на копнената војна во Тихоокеанската војна.

По битката кај Ангамос, откако Чиле обезбедил поморска надмоќ, владата мораше да одлучи каде да нападне следно. Биле разгледувани опциите да се нападне Тарапака, Мокегуа или директно Лима. Поради близината до Чиле и заробувањето на перуанските Салитрерас, Чиле одлучил прво да ја окупира перуанската провинција Тарапака.

Арика и Икике биле изолирани и разделени од пустината Атакама; по заземањето на Хуаскар во октомври 1879 година, овие две пристаништа немале поморска заштита за да бидат соодветно бранети од напад од море. Без комуникациски линии или рути за повлекување, областа била всушност отсечена од остатокот од Перу.[31] По губењето на способноста да се бори на море, Перу имал опција да се повлече во централниот дел на Перу за да ја зајакне војската која ја бранела Лима до повторното воспоставување на поморска рамнотежа или да склучи нови сојузи, како што навел чилеанскиот историчар Вилхелм Екдал. Сепак, Хорхе Басадре претпоставува дека би било „нападно и понижувачко“ да се напушти Тарапака, изворот на перуанското богатство.[32]

На 30 април 1879 г., по 13 дена марширање, 4.500 боливиски војници, командувани од Даза, пристигнале во Такна, град на 100 км северно од Арика. Боливијците им се придружиле на перуанските сили, командувани од Хуан Буендија. Сојузничките сили биле распоредени на места каде што можело да се очекува чилеански напад; регионите Икике-Пизагуа или Арика-Такна. Имало војски стационирани во Арекипа и во јужна Боливија. Резервните сили требало да бидат распоредени на брегот по нивното истоварање, но не успеале да пристигнат.

 
Битката кај Сан Франциско

Копнената војна може да се подели на четири чилеански воени кампањи при кои последователно биле окупирани Тарапака, Арика-Такна и Лима и последната кампања што ставила крај на перуанскиот отпор во сиера.

Кампања Тарапака

уреди
 
Истоварање и распоредување на чилеанските и сојузничките трупи за време на кампањата во Тарапака, во ноември 1879 година.

Кампањата во Тарапака започнала на 2 ноември 1879 година, кога девет парни транспортери придружувани од половина од чилеанската морнарица превезле 9.500 војници во Писагва, околу 500 км северно од Антофагаста. Откако го неутрализирале крајбрежниот отпор, Чилеанците се истовариле и ја нападнале Писагва.[10]

Во случај на истоварање на Чилеанци, сојузничките сили планирале контранапад со напредување од север (силите на Даза доаѓале од Арика) и од југ (силите на Буендија од Икике). Иако перуанските сили според планот по падот на Писагва марширале кон север, Даза, кој доаѓал од Арика во Камаронес (44 км од Писагва) одлучил да се откаже од контранападот и да се врати во Арика.

Во меѓувреме, Чилеанците марширале кон Икике и на 19 ноември 1879 година и во битката кај Сан Франциско и Долорес ги победиле сојузничките војски стационирани во Агуа Санта. Боливиските сили се повлекле во Оруро, а Перуанците се вратиле во Тиливиче. Чилеанската војска без отпор го зазела Икике (80 км јужно од Писагва). Некои од перуанските сили кои биле поразени во Сан Франциско се повлекле во Тарапака, мал град со исто име како и провинцијата, каде што се помешале со перуанските трупи кои директно од Икике се повлекле во Тарапака.

 
Битката кај Тарапака

Во Тарапака бил испратен одред од чилеански војници, коњаница и артилерија за да се соочи со перуанските сили. Двете страни се судриле на 27 ноември (битката кај Тарапака), а чилеанските сили биле поразени, но перуанските сили, без комуникациски линии со нивните бази за снабдување во Перу или Боливија, не можеле да ја задржат окупацијата на територијата. Следствено, Перуанците преку суров пустински терен се повлекле на север до Арика и изгубиле многу војници за време на повлекувањето.[10]

Кампања во Такна и Арика

уреди
 
Фотографија на чилеанскиот војник од прва класа Трансито Дијаз, повреден при истоварањето во Писагва.
 
Истоварање и распоредување на чилеанските и сојузничките војски за време на кампањата во Такна и Арика (јануари - јуни 1880).

Во меѓувреме, Чиле продолжил да напредува кон Такна и Арика. На 28 ноември, десет дена по битката кај Сан Франциско, Чиле прогласил формална блокада на Арика. На 31 декември, чилеанските сили со 600 војници извршиле амфибиски напад на Ило (северно од Такна) во извидничка акција, и се повлекле истиот ден.[4]

На 24 февруари 1880 г., околу 11.000 војници во 19 бродови, поддржани од Бланко Енкалада, Торо и Магаланес и два торпедни чамци, испловиле од Пизагва. Два дена подоцна, на 26 февруари, Чилеанците пристигнале кај Пунта Колс, во близина на Пакоча, Ило. Истоварањето траело неколку дена, но не се соочиле со отпор. Перуанскиот командант Лизардо Монтеро не сакал да се обиде да ги избрка Чилеанците од плажата, иако Чилеанците го очекувале тоа.[10] На 22 март, во битката кај Лос Анџелес 3.642 чилеански војници поразиле 1.300 перуански војници, и го прекинале секое директно снабдување на Перу од Лима до Арика или Такна (снабдувањето било можно само преку долг пат, преку Боливија).[33] По битката кај Лос Анџелес, во јужниот дел на Перу сојузниците останале на само три позиции: Втората армија на генерал Лејва во Арекипа (вклучувајќи некои преживеани од Лос Анџелес), 7-мата и 8-та дивизија на Болоњеси во Арика и 1-та армија во Такна. Овие сили биле под директна команда на Камперо.[34] Сепак, се покажало дека бројките не значат ништо, зошто Перуанците не можеле да ги сконцентрираат војниците, па дури и не можеле да се преселат од нивните гарнизони.[35][36] Откако низ пустина поминале 64 км, на 26 мај чилеанската војска (14.147 војници [10]) во битката кај Такна ја уништиле сојузничката војска составена од 5.150 Боливијци и 8.500 Перуанци. Потребата од блиско пристаниште за снабдување и засилување на трупите и за евакуација на повредените ја принудило на чилеанската команда да се концентрира на перуанското упориште Арика. На 7 јуни, по битката кај Арика, паднал и последниот перуански бастион во департманот Такна. По кампањата во Такна и Арика, перуанската и боливиската регуларна армија во голема мера престанале да постојат,[10] а Боливија практично ја напуштила војната.[4]

 
Експедицијата на Линч во Чимботе, Супе, Паита, Етен и островот де Лобос, од септември до октомври 1880 година.
Конференција на Лакавана
уреди

На 22 октомври 1880 г., на бродот USS Lackawanna во Арика делегатите од Перу, Чиле и Боливија одржале 5-дневна конференција. Состанокот бил договорен од страна на ополномоштените министри од Соединетите Американски Држави во завојуваните земји.[4] Со конференцијата на Лакавана, исто така наречена Конференција во Арика, требало да се изнајде мировно решение.

Чиле ги побарал перуанската провинција Тарапака и боливиската Атакама, обештетување од 20.000.000 златни пезоси, враќање на имотот одземен од чилеанските граѓани, враќање на бродот <i id="mwBC0">Римак</i>, укинување на договорот меѓу Перу и Боливија и формална обврска да не поставува артилериски батерии во пристаништето кај Арика. Арика, како населба, требало да се ограничи само на трговска употреба. Чиле планирал да ги задржи териториите Мокегуа, Такна и Арика додека не се исполнат сите услови од мировниот договор. Иако биле подготвени да го прифатат договореното решение, Перу и Боливија инсистирале Чиле да ги повлече своите сили од сите окупирани територии како предуслов за мировни преговори. Чиле го одбил овој предлог затоа што ги освоил тероториите со многу жртви и трошоци, а преговорите пропаднале.

Кампања за Лима

уреди
 
Истоварање и распоредување на чилеанските трупи за време на Кампањата за Лима, од ноември 1880 до јануари 1881 година.

Окупацијата на јужните перуански региони (Такна, Арика и Тарапака) и Линчовата експедиција покажале дека перуанската армија повеќе нема квалификувана војска за одбрана на земјата. Сепак, ништо не можело да ја убеди перуанската влада да бара мир. И покрај празната боливиска каса, на 16 јуни 1880 година, боливиското национално собрание гласало за продолжување на војната. На 11 јуни 1880 година, во Перу бил потпишан документ со кој се прогласува создавањето на Соединетите Американски Држави Перу-Боливија,[4] но дрвавата продолжила со борбата.

Чилеанската влада се трудела да излезе во пресрет на јавните барања за прекин на војната и за воспоставување на мир. Таквата ситуацијата ја принудила чилеанската влада да планира окупација на Лима.[4]

Откако бројноста во чилеанската армија била зголемена за 20.000 војници и достигнала 41.000 војници[10] чилеанската армија ја започнала кампањата Лима. Поради недостаток на бродови за транспорт на сите војници одеднаш од Арика, Чилеанците решија да слетаат дивизија, а потоа и остатокот од армијата во фази. Нивниот недостиг на превоз, исто така, го спречи итно слетување во Лима. Наместо тоа, Писко, приближно 320 kiloметарs (200 ми) јужно од Лима, беше првата точка за слетување.

Наводи

уреди
  1. ↑ Arie Marcelo Kacowicz (1998). Zones of Peace in the Third World: South America and West Africa in Comparative Perspective. SUNY Press. стр. 105–. ISBN 978-0-7914-3957-9.
  2. ↑ Bethell, Leslie. 1993. Chile Since Independence. Cambridge University Press. pp. 13–14.
  3. ↑ Vergara, Jorge Iván; Gundermann, Hans (2012). „Constitution and internal dynamics of the regional identitary in Tarapacá and Los Lagos, Chile“. Chungara (шпански). University of Tarapacá. 44 (1): 121. doi:10.4067/s0717-73562012000100009.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Farcau 2000
  5. ↑ Escudé, Carlos; Cisneros, Andrés. „Sarmiento y Tejedor proponen al Congreso la adhesión al tratado secreto peruano-boliviano del 6 de febrero de 1873“. Historia de las Relaciones Exteriores Argentinas (шпански). Архивирано од изворникот на November 13, 2013.
  6. ↑ Querejazu 1995 Cap. XXVII La Alianza secreta de Bolivia y el Peru
  7. ↑ „Historia de las Relaciones Exteriores Argentinas, La misión Balmaceda: asegurar la neutralidad argentina en la guerra del Pacífico, Carlos Escudé y Andrés Cisneros“. www.argentina-rree.com. Архивирано од изворникот на June 3, 2017. Посетено на September 17, 2022.
  8. ↑ Emilio Ruiz-Tagle Orrego (1992). Bolivia y Chile: el conflicto del Pacífico. Andres Bello. стр. 149–. ISBN 978-956-13-0954-8.
  9. ↑ Basadre 1964 "The beginning of the Peruvian naval inferiority and lack of initiative for preventive war"
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 10,26 10,27 Sater 2007 Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „Unnamed_2-20230321215549“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  11. ↑ Historia contemporánea de Chile III. La economía: mercados empresarios y trabajadores. 2002. Gabriel Salazar and Julio Pinto. pp. 25–29.
  12. ↑ 12,0 12,1 Salazar & Pinto 2002, pp. 25–29.
  13. ↑ Pinto Rodríguez, Jorge (1992), „Crisis económica y expansión territorial : la ocupación de la Araucanía en la segunda mitad del siglo XIX“, Estudios Sociales, 72
  14. ↑ Luis Ortega, "Los Empresarios, la política y los orígenes de la Guerra del Pacífico", Flacso, Santiago de Chile, 1984, p. 17
  15. ↑ 15,0 15,1 Collier, Simon (1996). A History of Chile, 1808–1994. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-56827-2.
  16. ↑ Querejazu 1979
  17. ↑ Manuel Ravest Mora (1983). La Compañía Salitrera y la Ocupación de Antofagasta 1878–1879. Andres Bello. GGKEY:BNK53LBKGDQ.
  18. ↑ Edmundson, William (2011). The Nitrate King: A Biography of "Colonel" John Thomas North. Palgrave Macmillan. стр. 59. ISBN 978-0230112803.
  19. ↑ Barros Arana 1881a
  20. ↑ Bulnes 1920
  21. ↑ 21,0 21,1 Bulnes 1911
  22. ↑ 22,0 22,1 Basadre 1964:
  23. ↑ 23,0 23,1 Bulnes 1920
  24. ↑ Dennis 1927
  25. ↑ 25,0 25,1 Stockmeyer, Valentina Verbal (2014). „El ejército de Chile en vísperas de la Guerra del Pacífico: Una visión de las tropas (1866–1879)“ [The Chilean army on the eve of the War of the Pacific: A vision of the troops (1866–1879)]. Historia 396 (шпански). 4 (1): 135–165.
  26. ↑ Farcau 2000
  27. ↑ Lawrence A. Clayton (1985). Grace: W.R. Grace & Co., the Formative Years, 1850–1930. Lawrence Clayton. ISBN 978-0-915463-25-1.
  28. ↑ 28,0 28,1 Basadre 1964
  29. ↑ Benjamín Vicuña Mackenna. 1881. Guerra del Pacífico. Historia de la Campaña de Lima 1880–1881, p. 434.
  30. ↑ Tromben Corbalán, Carlos (2017). La Armada de Chile: una historia de dos siglos (шпански). I. Chile: RIL Editores. стр. 674. ISBN 978-956-01-0431-1.
  31. ↑ Basadre, Histroria de la Republica, pág. 2357. J. Basadre cites Benjamín Vicuña Mackenna: "Tarapacá era una tumba. Estratégicamente hablando era aquel un ejército perdido porque no tenía base de operaciones, ni líneas de comunicación, ni línea de retirada".
  32. ↑ Basadre, Histroria de la República, pág. 2353
  33. ↑ Sater 2007 "Baquedano could not simply bypass the Peruvian troops, whose presence threatened Moquegua as well as the communications network extending southeast across the Locumba Valley to Tacna and northwest to Arequipa and northeast to Bolivia"
  34. ↑ Farcau 2000 specifies 3,100 men in Arequipa, 2,000 men in Arica and 9,000 men in Tacna, but this figure contradicts the total numbers given (below) by William F. Sater in page 229.
  35. ↑ Farcau 2000 "...it became evident that there was a total lack of the necessary transport for even the minimum amount of supplies and water."
  36. ↑ Sater 2007 "The allied force, he [Campero] concluded lacked sufficient transport to move into the field its artillery as well as its rations and, more significantly, its supplies of water."

Наведени дела и дополнителна литература

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Тихоокеанска_војна&oldid=5275545“