Зрновци: Разлика помеѓу преработките

 

== Историja ==

 

По смрtта на деспотот Јован Оливер 1355 година со Зрновци и Кочанско-Виничкиот регион владееле браќата Константин и Јован Драгаш, а црковно потпаѓале под Мороздвиската, а потоа Злетовската епископија. Кон крајот на XIV век поточно 1395 година со doa|aweto на Турците овој крај потпаѓа под турска власт. Поради теророт на Турците над незаштитеното македонско население, дел од него мигрира од овој крај, а дел оди во ајдути, така што од Зрновци и другите селски населби во Кочанската котлина се повеќе се зголемува бројот на турското население.

Оној дел од македонското население што останал во селото работеле на чиф-лигарските имоти на богатите Турци. Турците ги запоседнувале најбогатите села со најплодната земја, а додека македонското население е принудено да се пренасели во ридско-планинските терени. Најголем дел од чифлик-сајбиите потекнувале од Кочани и "големото" село Зрновци на подножието на Плачковица" се вели на едно место.

Се претпоставува дека селото Зрновци, потоа Лески, Теранци, Блатец и други села во Кочанската котлина егзистирале во средниот век и во кои постоеле стари Словено-македонски родови "Корењаци". За самиот назив Зрновци, постои предание me|u народот дека настанал од "зрно и овци", што говори дека овој крај изобилувал со зрнени култури и со мошне развиено сточарство.

За положбата на населението "рајата" од Зрновци како и од цела Македонија, општопознато е дека била mo{ne te{ka. Покрај теророт над македонското население, бес-платната работа - "ангарија" на селаните кај богатите турски бегови, тоа било оптоварено со многубројни и разновидни по својот карактер, даноци.

Покрај тоа, населението било изложено на асимилаторската пропаганда од соседните Балкански буржоазии и нивните верски институции, меѓу кои посебно од Бугарската егзархија и Грчката патријаршија.

Со основањето на Бугарската егзархија 1870 година, откако македонскиот народ не успеал да основа своја посебна македонска афтокефална црква (да ја обнови Охридската архиепископија укината 1767 година), а бидејќи и понатаму не сакал да остане под јурисдикција на Цариградската патријаршија, најголем дел од населението од овој крај па и цела Македонија, влегол под водомството на Бугарската егзархија. Ставајќи се под ресорот на Бугарскиот, отколку грчкиот за нив туѓ јазик, македонското население од турските власти бил запишан во пописните тефтери ("нуфузи") како (БУЛГАР МИЛЕТ ) т. е. бугарски народ, додека помал дел од кој и натаму останал под јуриздикција на Цариградската патријаршија, во турските пописни тефтери се водел како ("РУМ-МИЛЕТ") т. е. грчки народ. Ваквото национално определување, турската власт го вршела според своето шеријатско право, според кое ако еден народ има своја призната црква од турските власти, тогаш, Високата порта му ја признавала неговата етничка посебност, а бидејќи македонскиот народ немал своја призната црква од турската власт, бил третиран како "Бугарски" односно "Грчки народ". Така што од 42 села во Кочанската каза во крајот на 19 век, од вкупно 19.500 жители, 18.000 биле егзархисти, од кои 720 во с. Зрновци односно 58% од населението во ова каза биле егзархиско.

Во новите услови во последните дваесет години од 19 век што уследиле по Руско-турската војна, се создале реални можности сред македонското население и уште повеќе ги разгореле неговите вековни стремежи за ослободување од стегите на трулиот турски феудален систем, за стекнување на национална независност на македонскиот народ. Најзначаен двигател и носител во остварувањето на ослободителните стремежи била Внатрешната македонска организација создадена 1893 година, која покрај против турскиот непријател, требала да се бори и против странските пропаганди на балканските буржуазии. Набрзо националноослободителното движење во рамките на ВМРО започнува да се омасовува и да пушта длабоки корени сред масите во Кочанскиот регион, за што многу придонесуваат со своето делување нејзините предводници: Гоце Делчев и Даме Груев, кои учителствувале во Штип.

Осетен удар на револуционерното движење во Зрновци и Кочанско-Виничкиот регион му било нанесено со познатата "Виничка афера" од декември 1897 година, со која практично била провалена Организацијата, а голем дел од нејзините членови уапсени или убиени. Конкретно од селото Зрновци во извештајот на австроунгарскиот конзул од Скопје од 22 декември 1897 година №228 во врска со Виничката афера се изнесува дека, турските власти по откривањето на оружјето на револуционерната ораганизација превзеле масовни репресивни мерки. Имено, турските војници и полицијата извршиле многубројни злочини, убиства, мачења, силувања и сл. во многу села меѓу кои во с. Зрновци. Во извештајот е речено дека поп Никола од с Зрновци бил мачен со вжештено железо. Според списокот на лицата тепани и масакрирани, силувани и убиени во с. Зрновци биле мачени и тепани речиси повеќето од селаните. Некои од нив се многу тепани. Меѓу последните е и учителот Ѓорѓи Коцев. Масакрирани: селскиот свештеник Никола обесен три часа за нозете, за рацете 24 часа, поставен во ладна вода неколку часа, горен со вжештено железо во задникот. Левата рака веќе му е осакатена. Тасо Мишев обесен и горен, Ѓорѓи Ампов обесен исто така . . ." се вели во извештајот на австроунгарскиот конзул во Скопје. И покрај тешкиот удар Организацијата од овој крај, дел од широките маси во Илинденското востание иако не масовно, сепак се vклучени. Во времето на Хуриетот односно младотурската револуција, Кочанската револуционерна организација била во рацете на луѓето на Тодор Александров, која со извесна недоверба гледала кон младотурската револуција организирајќи повеќе бомбашки или т.н. “магарешки атентати„ во Кочани, Штiп и др. места.

Во текот и по Балканските војни Зрновци заедно со Кочанскиот регион потпаѓа под српска власт и тоа е крај на турското владеење во овој крај на и Македонија vоопшто. Со одлуките на Версајскиот мировен договор од 1919 година (непосредно по Првата светска војна) цела Вардарска Македонија била припоена кон новоформираното Кралство на СХС (Срби,Хрвати и Словенци).

Во денешно време со осамостојувањето на РМ како самостојна држава, општина Зрновци е прогласена како посебна единица на локална самоуправа во 1996 год. Во својот состав ги има трите села: Зрновци, Мородвис и Видовиште.

 

 

 

 

 

Во 60-те или 70-те години на 13 век епископски центар повторно станала населбата Мороздвизд. Тоа траело и во наредниот период, но постепено опаѓало значењето на Мороздвизд. Српскиот крал Милутин (1282-1321) во првите години од своето владение освои повеќе територии од Македонија, меѓу кои и Брегалничката област. Во 1300 го-дина во Грамотата дадена на скопскиот манастир "Св. Георги Горго", Милутин наведува дека манастирот поседува имот "Авазгово под Мо-роздвизд, што го придодаде госп. Маноил Царот, со лозја, со ниви, со ливади, со пасишта, со летници, и зимници и со воденици, со планината и со сите права."

Мороздвиздската епископија постоела и за време на српското владеење, но нејзината територија полека се смалувала и го губела значењето што го имала во Брегалничката област и пошироко. Тоа се гледа и од Грачаничката грамота на Милутин при крајот на неговото владеење од 1321 година. Од грамотата се гледа дека кралот Милутин го дарувал Грачаничкиот манастир со села и земја меѓу кои "И по Вранју и по Славиште и по... и по Злетово и Мороздвизд и по . . . и (нејасно -м.з.) од области грчки крал господар сум и на кралевите на земјите Злетовски, Самоковски и Шуменски татковина и дедовина при Ибар Марица наречен, го зедов тоа и го дадов на владеење или на Липљанските или на Призренските епископии." Дел од Мороздвиздската епископија ја ставил под јуриздикција на Липљанската или Призренската црква.

 

== Економија ==