Аканска митологија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Дополнување |
|||
Ред 1:
[[Податотека:Gye_nyame.png|мини| Симбол кој претставува семоќност и сеприсутност на
'''Аканската религија''' ги опфаќа традиционалните верувања и религиозни практики на народот Акан од [[Гана]] и источниот [[Брег на Слоновата Коска|брегот на Слоновата Коска]]. Аканската религија се наведува и како '''Аком''' (од [[чви]] збор ''аком,'' што значи "пророштво"). Иако повеќето припадници на народот Акан се идентификуваат како [[Христијанство|христијани]] уште од почетокот на 20 век, некои уште ја практикуваат аканската религија и таа честопати е синкретизирана со [[Христијанство|христијанството]]. Акан имаат многу подгрупи (вклучувајќи Фанти, Ашанти, Акуапем, Васа, Аброн, Бауле и други), па религијата во голема мера варира од регионот и подгрупата.
Ред 10:
== Верувања ==
[[Податотека:Fufu pounding 3.jpg|мини|Удирање фуфу|261x261пкс]]
Акан веруваат дека секое човечко суштество е составено од три главни елементи:
Ред 19:
==== Мит ====
Аканската религија има неколку важни митови за тоа зошто Бог се оддалечил од човештвото. Во еден мит, врховното суштество, Нјаме, се изнервирало од звукот што го направила некоја жена Ашанти, која удирала ''фуфу'' во дрвено чукало и тој се повлекол далеку од човештвото. Друга верзија го припишува неговото повлекување на фактот дека Ашанти имаат стапови за фуфу што се екстремно долги па кога жените правеле фуфу, краевите на стапчињата го удирале Нјаме додека седел горе на небото, па така тој одел сè подалеку. Исто така, постојат митови и илјадници поговорки и афоризми преполнети со разни религиозни референци.<ref name=":1" />
== Влијанија ==▼
Акан народите долго време биле во контакт со [[Ислам|муслиманите]] од [[Сахара]], но религиозното влијание на исламот било прилично мало. Тие биле погодени од европските колонијални сили кои се движеле кон копното од крајбрежјето од 15 век наваму, и од христијанските мисионери од почетокот на 19 век. Колонијалното влијание било моќно, поттикнато особено од желбата за злато и робови. Но, и покрај колонијалната пенетрација и долготрајната изложеност на различни економски, политички, образовни и религиозни влијанија, традиционалните религии на аканските народи опстојуваат силно низ современата ера. Иако постојат големи варијации меѓу аканските кралства, постојат многу сличности во космологијата и верската практика. Мобилноста на целиот сегмент од населението и на ритуалните светилишта и индивидуалните верници донело многу заеднички верски одлики низ целиот регион.<ref name=":1" />▼
== Божества ==
Ред 41 ⟶ 38:
Како и другите [[Традиционални африкански религии|традиционални западноафрикански религии]], аканската религија е [[Многубоштво|многубожна]]. Додека Онијаме се смета за врховен, има многу помали божества, кои вршат моќ над верниците, но тие се подредени на Онијаме.
=== Помали божества ===
[[Податотека:Akan MHNT.ETH.2010.25.175.jpg|мини|182x182px|Предмет кој го претставува Сонцето]]Подредени на Апсолутот (Онијам, Онјанкопон и Одоманкома), помалите божества се исто така важни за желбите и среќата на поединците кои веруваат во нив. Всушност, многу помали божества не би постоеле или немало да се сметаат за неопходни ако верниците не ги гледале нив како ефективни застапници, посредници или гласници на Апсолутот, односно до врховните болгови Онијаме, Онјанкопон и Одоманкома.<ref name=":0" /> Со боговите се постапува со почит ако испорачуваат и со презир ако не успеат. Бог за кој се смета дека честопати не успева повеќе не се обожува. Меѓу помалите богови на Акан е и [[Ананси|Анансе]] (исто така напишано Ананси или Ањанс), кој честопати е претставен во митовите како пајак и измамник - митолошка фигура, која би требало да го надмине јазот меѓу Бог и луѓето преку неговата дивитаторска и оракуларна мудрост. Анансе е толку успешен во справувањето со Апсолутното божество што Акан го ценат многу.<ref name=":0" />▼
Акан прават разлика помеѓу два главни вида на божество: '''абосом''' (обсом) и '''асуман''' (суман). Иако во суштина е ист вид моќ, за првите се вели дека се големи и персонализирани, за вторите мали и неперсонализирани. Исто така, има мали шумски суштества и застрашувачки џинови (сасабонсам).
==== Абосом ====
''Абосом'' се пониски божества или духови кои им помагаат на луѓето на земјата. Овие се слични на ''ориша'' во [[Јоруба|јорупската религија]], на ''водун'' во [[Вуду|западноафриканското вуду]] и неговите деривати, и ''алуси'' во [[одинани]]. ''Абосом'' ја добиваат својата моќ од богот создавач и најчесто се поврзани со светот. Свештениците служат на некој поединечен ''абосом'' и дејствуваат како посредници меѓу
Постојат стотици абосом кои може да се повикуваат индивидуално или како група. За нив се вели дека се деца Божји или Божји гласници и се идентификуваат со езера, реки, карпи и други природни предмети. Општо земено, за нив се смета дека можат да лекуваат болести и социјални проблеми, да откриваат [[Вештерка|вештерки]] и да бидат сведоци на вистината на некој настан. Во исто време тие се опасни поради нивните разорни моќ и каприциозни однесувања. Тие се со слободен опсег, но можат да бидат привремено лоцирани во светилишта во форма на глинени садови. Специјалисти за обред што поседуваат божество се нарекуваат ''осфо'' или обсомфо. Постојат и медиуми (''окомфо'') кои стануваат опседнати од некое божество и, без оглед дали е свештеник или свештеничка, се сметаат за негова сопруга.<ref name=":1" />
▲Подредени на Апсолутот (Онијам, Онјанкопон и Одоманкома), помалите божества се исто така важни за желбите и среќата на поединците кои веруваат во нив. Всушност, многу помали божества не би постоеле или немало да се сметаат за неопходни ако верниците не ги гледале нив како ефективни застапници, посредници или гласници на Апсолутот, односно до врховните болгови Онијаме, Онјанкопон и Одоманкома.<ref name=":0" /> Со боговите се постапува со почит ако испорачуваат и со презир ако не успеат. Бог за кој се смета дека честопати не успева повеќе не се обожува. Меѓу помалите богови на Акан е и [[Ананси|Анансе]] (исто така напишано Ананси или Ањанс), кој честопати е претставен во митовите како пајак и измамник - митолошка фигура, која би требало да го надмине јазот меѓу Бог и луѓето преку неговата дивитаторска и оракуларна мудрост. Анансе е толку успешен во справувањето со Апсолутното божество што Акан го ценат многу.<ref name=":0" />
[[Податотека:Side view of fontofom.jpg|мини|259x259пкс|Тапани со знакот на Нјаме]]
==== Асуман ====
''Асуман'' се предмети направени од човекот во кои престојува мистична моќ. Тие се движат од мали неперсонализирани амајлии кои содржат магични сили во себе, до поперсонализирани што личат на абосом. Општо земено, асуман се пониски во хиерархијата на божествата отколку абосом и дејствуваат како нивни гласници. Тие се повикуваат за секојдневни проблеми, а за нивните овластувања се вели дека се поконкретни од оние на абосом.
=== Предци ===
Ред 54 ⟶ 57:
== Церемонии ==
[[Податотека:AKWAMUS.jpg|мини|
Годината е поделена на девет ритуални единици (секоја од четириесет и два дена), првиот ден од секоја се нарекува ''адае''. Во ''адае'', некои богови се слават и предците се почитуваат преку црниот стол кој се чисти и потоа се помазува. Сите акански кралства имаат годишна прослава, наречена Апо или Одвира. Комплексниот фестивал, Апо се состои од голем број ритуални активности, вклучувајќи прочистување на натрупаните гревови и осквернување на претходната година, помазание на светилиштата на боговите и црните столици на предците, прослава на првите плодови (Јам фестивал ) и обновување на моќта на кралот, а со тоа и на кралството.<ref name=":1" />
[[Податотека: == Практики ==
Во сите акан општества, болести како неплодност и прерана смрт се од централно значење. Билкари се консултираат за специфични заболувања и скршени коски, но бидејќи на болеста обично не се гледа едноставно како на обична физичка состојба, за лекување се консултираат медиуми за да се открие дали болеста или честите смртни случаи во едно семејство се предизвикани од некаков предок, божество или со други средства. Луѓето со висок статус се особено загрижени да не бидат отруени од лош лек. За вештерките се вели дека се претежно жени кои работат во сојузи во духовниот свет и се верува дека напаѓаат само членови на нивните семејства.<ref name=":1" />
Во текот на минатиот век се појавиле и се шират многу движења против [[Вештерка|вештерство]]. Најзабележително било движењето ''Абирева'' на почетокот на 20 век, проследено со неодамнешното Тигаре и други движења од север. Новите христијански движења исто така се зголемиле, привлекувајќи голем број следбеници кои истовремено одат во главните протестантски или католички цркви а воедно ги почитуваат и традиционалните богови.<ref name=":1" />
▲== Влијанија ==
▲Акан народите долго време биле во контакт со [[Ислам|муслиманите]] од [[Сахара]], но религиозното влијание на исламот било прилично мало. Тие биле погодени од европските колонијални сили кои се движеле кон копното од крајбрежјето од 15 век наваму, и од христијанските мисионери од почетокот на 19 век. Колонијалното влијание било моќно, поттикнато особено од желбата за злато и робови. Но, и покрај колонијалната пенетрација и долготрајната изложеност на различни економски, политички, образовни и религиозни влијанија, традиционалните религии на аканските народи опстојуваат силно низ современата ера. Иако постојат големи варијации меѓу аканските кралства, постојат многу сличности во космологијата и верската практика. Мобилноста на целиот сегмент од населението и на ритуалните светилишта и индивидуалните верници донело многу заеднички верски одлики низ целиот регион.<ref name=":1" />
Растечкото влијание на христијанството на југ (поврзано често со проширување на западното образование, производство на какао и трговијата) и на исламот на север го ослабнале активното учество во абосом и асуман движењата, а последниве во некои случаи избледеле со смртта на постарите практичари. Судските закони сега ги заменуваат светилиштата за решавање на конфликтите. Мора да се нагласи дека во никој случај [[Христијанство|христијанството]] не ја заменило традиционалната религија, туку двете коегзистираат рамо до рамо во сложена врска. Бидејќи христијанството е поврзано во повеќето кралства со образованието и, според тоа, со богатството, тоа станало престижна религија.<ref name=":1" />
Традиционалната религија продолжува бидејќи за повеќето луѓе се смета дека тоа е најефикасниот систем на верување, оној што продолжува да му го дава значењето на светот. Традиционалните божества сè уште се сметаат за моќни и со тоа влијаат врз моралното однесување на луѓето, додека традиционалните ритуали сè уште се сметаат за неопходни. Кралевите, поглаварите и повеќето претставници на палатите и клановите се придржуваат до традиционалните религиозни практики како дел од нивните формални политички-религиозни улоги. Ова веројатно ќе трае сè додека се задржи кралството, иако христијанските цркви осудуваат некои од обредите.[[Податотека:Tere Marichal, storyteller from Puerto Rico, telling the afro-caribbean folktale of Anansi at Biblioteca Juvenil de Mayagüez during a Multicultural Children's Book Day activity.jpg|мини|206x206px|Раскажувач од Порторико кој ја раскажува афро-карипската народна приказна за Ананси во библиотека за време на мултикултурна активност на Денот на книгата за деца]]
== Во Америка ==
| |||